AKÇADAĞ ARAŞTIRMALARI: AKÇADAĞ OVASI, TOHMA HAVZASI VE SULTANSUYU HAVZASI GEÇ BRONZ ÇAĞI YERLEŞİMLERİ

Yıl 2022, Cilt: 41 Sayı: 71, 1 - 39, 31.03.2022

Sevgi Dönmez

https://doi.org/10.35239/tariharastirmalari.907112

Öz

Malatya-Elazığ Bölgesi, Akdeniz Bölgesi, Kuzey Suriye-Mezopotamya ve Kuzey Orta Anadolu kültürel ilişkilerinin aydınlatılmasında Akçadağ İlçesi’nin sahip olduğu geçiş güzergâhlarının önemini ortaya koymak amacıyla 2020 yılında “Malatya İli Bronz Çağı ve Demir Çağı” konulu yüzey araştırması kapsamında gerçekleştirilen araştırmalar Akçadağ Ovası, Akçadağ-Sultansuyu Havzası ve Akçadağ-Tohma Havzası sahası içerisinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmalar sonucunda Geç Bronz Çağı’na ait seramik buluntu veren dokuz yerleşim yeri saptanmıştır. Geç Bronz Çağı seramik materyalleri sunan dokuz yerleşim yerinde ele geçen seramik bulgular, Malatya-Elazığ Bölgesi, Kuzey Orta Anadolu, Güneydoğu Anadolu ve Akdeniz Bölgesi’nde yapılan sistemli kazı yerlerinden ve araştırmalardan elde edilen sonuçlarla karşılaştırılarak tarihlendirilmiştir. Tohma Havzası, Sultansuyu Havzası ve Akçadağ Ovası’nda gerçekleştirilen araştırmalar neticesinde, Geç Bronz Çağı’nda bölgede kurulan bu yerleşim merkezleri, bulunduğu konum ve büyüklüklerinin yanısıra ele geçen seramik materyallerden de anlaşıldığı kadarıyla önemli birer idari ve askeri merkez olmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Akçadağ Ovası, Tohma Havzası, Sultansuyu Havzası, Geç Bronz Çağı Yerleşimleri, Seramik

Destekleyen Kurum

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü

Proje Numarası

YA014401(2020)

Kaynakça

• Referans1: Arslan, H. Akçadağ İlçesinin (Malatya) Coğafyası. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Elazığ 2002.
• Referans2: Aslantürk, N. “Išuṷa Memleketi Üzerine Bir İnceleme” Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 5/1, 2014, ss. 59-133.
• Referans3: Barjamovic, G. A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period. Museum Tusculanum Press, Copenhagen 2011.
• Referans4: Bittel, K., R. Naumann, T. Beran, R. Hachmann ve G. Kurt, Boğazköy III. Funde aus den Grabungen 1952-1955. Verlag Gebr. Mann, Berlin 1957.
• Referans5: Bryce, T. The Kingdom of the Hittites. New Edition, Oxford University Press, Oxford 2005.
• Referans6: Burney, C. A. “Eastern Anatolia in the Chalcolithic and Early Bronze Age”, Anatolian Studies 8, 1958, ss. 157-209.
• Referans7: De Martino, S. “Išuwa and Hatti during the Hittite Empire (Tuthaliya I- Šuppiluliuma I)” S. Velhartická (ed.) Audias fabulas veteres. Anatolian Studies in Honor of Jana Součková-Siegelová, BRILL, Leiden & Boston 2016, ss. 98-110.
• Referans8: Di Nocera, G. M. Die Siedlung der Mittelbronzezeit von Arslantepe: Eine Zentralseidlung von Beginn de Zweiten Jahrtausends v. Chr. in der Ebene von Malatya (Türkei). Visceglia, Rome 1998.
• Referans9: Di Nocera, G.M. “Settlements, population and landscape on the Upper Euphrates between V and II millennium BC. Results of the Archaeological Survey Project 2003-2005 in the Malatya Plain”, Proceedings of the 5th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East. 3-8 April Madrid 2008, ss. 633-645.
• Referans10: Dönmez, S. “2017 Malatya Arkeolojik Yüzey Araştırması”, 36. Araştırma Sonuçları Toplantısı, III. Cilt, Ankara 2019a, ss. 371-390.
• Referans11: Dönmez, S. “2018 Malatya Arkeolojik Yüzey Araştırması”, 37. Araştırma Sonuçları Toplantısı, III. Cilt, Ankara 2019b, ss. 349-366.
• Referans12: Dönmez, S. “2017 Malatya Yüzey Araştırması: Erken ve Orta Demir Çağı Araştırmalarına Yeni Katkılar”, Tarih Araştırmaları Dergisi 38/65, 2019c, ss. 43-82.
• Referans13: Eriksson, K.O. “Red Lustrous Wheelmade ware: a product of Late Bronze Age Cyprus” J. A. Barlow, D. L. Bolger, B. Kling (eds), Cypriot Ceramics: Reading the Prehistoric Record (Philadelphia University Monograph 74). Philadelphia 1991, ss. 81–96.
• Referans14: Esin, U. “Tepecik Kazısı 1969. Ek: Güven Arsebük, Tepecik İnsan Kalıntılarının İncelenmesine Katkılar/Tepecik Excavations, 1969. Addendum: Güven Arsebük, Preliminary Analysis of Human Skeletal Remains from TepecikLevha/Plates 99-120”, Keban Projesi 1969 Çalışmaları/Keban Project 1969 Activities. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları/Middle East Technical University Keban Project Publications 1/2, Ankara 1972, ss. 107-130.
• Referans15: Esin, U. “Tepecik Kazısı/Tepecik Excavations, 1970. Levha/Plates 99-120”, Keban Projesi 1970 Çalışmaları/Keban Project 1970 Activities. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları/Middle East Technical University Keban Project Publications 1/3, Ankara 1972, ss. 139-168.
• Referans16: Esin, U. “Tepecik Kazısı, 1972/Tepecik Excavation, 1972, Levha 66-75”, Keban Projesi 1972 Çalışmaları/Keban Project 1972 Activities. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları/Middle East Technical University Keban Project Publications 1/5, Ankara 1976, ss. 101-118.
• Referans17: Fischer, F. Die Hethitische Keramik von Boğazköy. Wissenschaftliche Veröffentlichung der Deutschen Orient-Gesellschaft (WVDOG) 75, Berlin 1963.
• Referans18: Gates, M.-H. “Dating the Hittite Levels at Kinet Höyük: a Revised Chronology”, D.P. Mielke, U.-D. Schoop, J. Seeher (eds.), Strukturierung und Datierung in der hethitischen Archäologie (BYZAS 4), Veröffentlichungen des Deutschen Archäologischen Instituts Istanbul), Ege Yayınları İstanbul, 2006, ss. 293-309.
• Referans19: Gates, M.-H. “Potmarks at Kinet Höyük and the Hittite Ceramic Industry”, La Cilicie : espaces et pouvoirs locaux (IIe millénaire av. J.-C. – IVe siècle ap. J.-C.). Actes de la Table Ronde d’Istanbul, 2-5 novembre 1999. Istanbul: Institut Français d'Études Anatoliennes-Georges Dumézil 2001.ss. 137-157.
• Referans20: Garstang J ve Oliver R. Gurney, The Geography of the Hittite Empire. Occasional Publications of the British Institute of Archaeology in Ankara 5, London 1959.
• Referans21: Goldman, H. Excavations at Gözlü Kule, Tarsus II. From the Neolithic through the Bronze Age. Princeton University Press for the Institute for Advanced Study. Princeton, New Jersey 1956.
• Referans22: Griffin, E.E. “The Excavations at Korucutepe, Turkey, 1968-1970: Preliminary Report. Part VI: The Middle and Late Bronze Age Pottery” Journal of Near Eastern Studies 33/1, University of Chicago Press 1974, ss. 67-87.
• Referans23: Griffin, E.E. “Phases G-J: The Middle and Late Bronze Age”, M. N. van LOON (ed.) Korucutepe: Final Report on the Excavations of the Universities of Chicago, California (Los Angeles) and Amsterdam in the Keban Reservoir, Eastern Anatolia 1968-1970. Vol. 3. North-Holland Publishing Company-Amsterdam, New York & Oxford 1980, ss. 3-126.
• Referans24: Günbattı, C. “Kültepe’de Kervan Güzergahlarına Işık Tutan İki Yeni Metin”, Archivum Anatolicum 5, 2002, ss. 79-91.
• Referans25: Hansen C.K. and J. N. Postgate, “The Bronze to Iron Age Transition at Kilise Tepe”, Anatolian Studies 49, Anatolian Iron Ages 4. Proceedings of the Fourth Anatolian Iron Ages Colloquium Held at Mersin, 19-23 May 1997 (1999), ss. 11-121.
• Referans26: Hauptmann, H. “Norşuntepe Kazısı, 1969/Die Grabungen auf dem Norşun-Tepe, Levha/Tafel 47-61” Keban Projesi 1969 Çalışmaları/Keban Project 1969 Activities. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları/Middle East Technical University Keban Project Publications 1/2, Ankara 1971, ss. 71-90.
• Referans27: Hauptmann, H. “Norşun Tepe Kazısı/ Die Grabungen auf dem Norşun-Tepe, 1970. Levha/Tafel 57-80”, Keban Projesi 1970 Çalışmaları/Keban Project 1970 Activites. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Keban Projesi Yayınları/Middle East Technical University Keban Project Publications 1/3, Ankara 1972, ss. 86-117.
• Referans28: Hawkins, J. D. ve M. Weeden, “Kizzuwatna and the Euphrates States: Kummaha, Elbistan, Malatya Philology”, Hittite Landscape and Geography, Brill, Boston-Leiden 2017, ss. 281-294.
• Referans29: Jean, E. Between the Late Bronze and Iron Ages in Cilicia: Local Painted Wares from a Regional Perspective”, Archaeology & History in the Lebanon 50-51, 2019-2020, ss. 8-47.
• Referans30: Konyar, E. Old Hittite Presence in the East of the Euphrates in the Light of the Stratigraphical Data from İmikuşağı (Elazığ)” D. P. Mielke, U.D. Schoop and J. Seeher (eds.) Strukturierung und Datierung in der Hethitischen Archäologie/Structuring and Dating in Hittite Archaeology. Ege Yayınları, İstanbul 2006, ss. 333-348.
• Referans31: Konyar, E. “Elazığ-İmikuşağı Höyüğü’nde Eski Hitit Dönemi: Stratigrafi ve Çanak Çömlek”, M. Alparslan, M. Doğan-Alparslan ve H. Peker (eds.) Belkıs Dinçol ve Ali Dinçol’a Armağan. Ege Yayınları, İstanbul 2007, ss. 405-415.
• Referans32: Korbel, G. Die Spätbronzezeitliche Keramik von Norşuntepe. Institut für Bauen und Planen in Entwicklungsländern Mitteilungen 4. Hannover 1985.
• Referans33: Kozal, E. “A Discussion of the Origin and the Distribution Patterns of Red Lustrous Wheel-made Ware in Anatolia: Cultural Connections across the Taurus and Amanus Mountains”, D. Beyer, O. Henry ve A. Tibet (éds.) La Cappadoce Méridionale de la préhistoire à la période byzantine. Institut Français d’Études Anatoliennes Georges – Dumézil, İstanbul 2015, ss. 53-64.
• Referans34: Kozal E. ve M. Kibaroğlu, “Red Lustrous Wheel-made Ware Archaeometry Project 2014-16 Studies/ Red Lustrous Wheel-made Ware Arkeometri Projesi 2014-16 Yılı Çalışmaları” ANMED 15, 2017, ss. 312-319.
• Referans35: Kulakoğlu, F. Orta Anadolu’da Eski Hitit Krallık Çağı Çanak Çömleği. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara 1997.
• Referans36: Manuelli, F. “The Late Bronze Age”, I. Caneva ve G. Köroğlu (eds.), Yumuktepe. A Journey Through Nine Thousand Years, Ege Yayınları, İstanbul 2010, ss. 57-64.
• Referans37: Manuelli, F. “A View from the East. Arslantepe and the Central Anatolian World during the Late Bronze and Iron Ages: Interactions and Local Development”, ORIGINI XXXIV, 2012, ss. 361-374.
• Referans38: Manuelli, F. Arslantepe. Late Bronze Age. Hittite Influence and Local Traditions in an Eastern Anatolian Community. M. Frangipane (ed.) Arslantepe IX. Missione Archeologica Italiana nell’Anatolia Orientale, Rome 2013a.
• Referans39: Manuelli, F. “Pottery as an Indicator of Changing Interregional Relations in the Upper Euphrates Valley. The Case of the Late Bronze-Iron Age Assemblages from Arslantepe/Malatya”, K. A. Yener (yay.) Across the Border: The Late Bronze-Iron Age Relations Between Syria and Anatolia. Peeters, Leuven, Paris, Walpole & MA. 2013b, ss. 373-392.
• Referans40: Manuelli, F. “Ḫatti and the East. A Reassessment of the Archaeological Evidence from the Upper Euphrates Region: Places, Spaces and Artifacts” M. Alparslan (ed.) Places and Spaces in Hittite Anatolia I: Hatti and the East. Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü, İstanbul 2017, ss. 13-158.
• Referans41: Manuelli, F. “From The Margin of the Hittite State to the Capital of the Kingdom of Melid: The Late Bronze and Iron Age Developments at Arslantepe”, N. Durak ve M. Frangipane (eds.) I. Uluslararası Arslantepe Arkeoloji Sempozyumu Bildirileri / I. International Arslantepe Archaeology Symposium Proceedings. 4-6 Ekim 2018 / 4-6 October 2018 Malatya. İnönü Üniversitesi Yayınları, Malatya 2019, ss. 157-171.
• Referans42: Manuelli, F. “Contextualizing crisis? Some thoughts on the end of the Bronze Age in the Euphrates Region.” Francesca Balossi Restelli, Andrea Cardarelli, G. M. Di Nocera, L. Manzanilla, L. Mori, G. Palumbi, H. Pittman (eds.), Pathways through Arslantepe Essays in Honour of Marcella Frangipanes. Sapienza Università Di Roma 2020, ss. 599-612.
• Referans43: Mazzoni, S., A. D’Agostino, “Survey of the Archaeological Landscape of Uşakli / Kuşakli Höyük (Yozgat)”, Anatolica 36, 2010, s. 127, ss. 11-163.
• Referans44: Mazzoni, S., A. D’Agostino, A. ve V. Orsi, “Exploring a site in the North Central Anatolian Plateau: Archaeological Research at Uşaklı Höyük (2013-2015)” Asia Anteriore Antica. Journal of Ancient Near Eastern Cultures 1/1, 2019, ss. 57-142.
• Referans45: Mielke, D. P. Die Keramik vom Westhang. Kuşaklı-Sarissa 2. Andreas Müller-Karpe (hrsbg.) Leidorf, Rahden/Westf. 2006.
• Referans46: Özdoğan, M. Lower Euphrates Basin 1977 Survey. Middle East Technical University Lower Euphrates Project Publications 1/2, İstanbul 1977.
• Referans47: Özgüç T. ve N. Özgüç, Karahöyük Hafriyatı Raporu 1947/Ausgrabungen in Karahöyük. Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1949.
• Referans48: Pecorella, P.E. Malatya III. Rapporto Preliminare delle campagne 1963-1968. II Livello Eteo Imperiale e quelli Neoetei. Orientis Antiqvi Collectio – XII, Roma 1975.
• Referans49: Postgate, J. N. “The Ceramics of Centralisation and Dissolution: A Case Study from Rough Cilicia”, Anatolian Studies 57, Transanatolia: Bridging the Gap between East and West in the Archaeology of Ancient Anatolia. 2007, ss. 141-150.
• Referans50: Pucci, M. Excavations in the Plain of Antioch III. Stratigraphy, Pottery, and Small Finds from Chatal Höyük in the Amuq Plain. Oriental Institute Publications 143, The University of Chicago. Chicago 2019.
• Referans51: Russell, H. F. Pre-Classical Pottery of Eastern Anatolia. Based on a survey by Charles Burney of sites along the Euphrates and around Lake Van. British Institute of Archaeology at Ankara, Monograph No. 2, BAR International Series 85, Oxford 1980.
• Referans52: Schoop, U.-D. “Dating the Hittites with Statistics: Ten Pottery Assemblages from Bo¤azköy-Hattuta”, D. P. Mielke, U.-D. Schoop, J. Seeher (eds.), Structuring and Dating in Hittite Archaeology. BYZAS 4, 2006, ss. 215-239.
• Referans53: Schoop U.-D. “Hittite pottery: a summary”, H. Genz and D.-P Mielke (eds.) Insights into Hittite history and archaeology (Colloquia Antiqua 2), Leuven, Paris, Walpole 2011, ss. 241-274.
• Referans54: Solak, S. ve U.C. Ünlügenç “Levent (Akçadağ-Malatya Batısı) ve Civarının Tektono-Stratigrafisi”, Çukurova Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 27/4, 2012, ss. 122-130.
• Referans55: Summers, G.D. Tille Höyük 4: The Late Bronze Age and the Iron Age Transition. British Institute of Archaeology at Ankara, Ankara 1993.
• Referans56: Şerifoğlu, T. E. “Between the Hittites and the Mitannians: The Malatya-Elazığ Area During the Late Bronze Age”, Ancient Near Eastern Studies 48, 2011, ss. 126-163.
• Referans57: Taş, İ. “Malitiya Kenti’nin de İçinde Bulunduğu Yukarı Fırat Bölgesinde, Hitit Devleti Tarafından Yürütülen Bir Merkezileştirme Politikasından Bahsetmek Mümkün müdür?” N. Durak ve M. Frangipane (eds.) I. Uluslararası Arslantepe Arkeoloji Sempozyumu Bildirileri/I. International Arslantepe Archaeology Symposium Proceedings. 4-6 Ekim/4-6 October 2018 Malatya, İnönü Üniversitesi Yayınları, Malatya 2019, ss. 185-190.
• Referans58: Torun, H. Kayalıpınar 2012 Yılı Kazılarından Ele Geçen Assur Ticaret Kolonileri Çağı Seramiği. Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kütahya 2019.
• Referans59: Umurtak, G. Hitit İmparatorluk Çağında İšuva Ülkesi Çanak Çömleği Üzerine Bir Araştırma. Korucutepe, İmikuşağı, Pınartepe, Çınaz II, Yazıkonak ve Tilenzit Höyükleri. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 1988.
• Referans60: Umurtak, G. Korucutepe II. 1973-1975 Dönemi Kazılarında Bulunmuş Olan Hitit Çağı Çanak Çömleği. Türk Tarik Kurumu Yayınları, Ankara 1996.
• Referans61: Uzunoğlu, E. “İmamoğlu Kazıları 1984 Yılı Çalışmaları”, VII. Kazı Sonuçları Toplantısı, Ankara 1985, ss. 181-200.
• Referans62: Whallon, R. An Archaeological Survey of the Keban Reservoir Area of East-Central Turkey. Ann Arbor 1979.
• Referans63: Yiğit, T. “Tarih Öncesi ve Hitit Döneminde Išuwa Bölgesi”, Tarih Araştırmaları Dergisi 17/28, 1995, ss. 233-251.