Elbistan Meydan Muharebesi ve İlhanlıların Yeni Anadolu Politikası

Yıl 2019, Cilt: 123 Sayı: 242, 63 - 72, 23.10.2019

Erol Keleş

Öz

XIII. asrın ortalarında kurulmuş olan Memlük ve İlhanlı Devleti’nin ortak

coğrafyanın hâkimiyetini ele geçirmek ve bölgede yegâne güç olmak için kıyasıya

bir mücadelenin içerisine girecekleri aşikârdı. Zira 1260 Aynicalut Savaşı

bu hesaplaşmanın fitilini ateşlemesi bakımından önemli bir yere sahiptir. Moğollara

ilk hezimeti tattıran Memlükler, Suriye hâkimiyetini sağladıkları gibi

aynı zamanda İslam dünyasının da göz bebeği konumuna yükselmiştir.

Berke Han’dan itibaren İslam’ı seçen Altın Orda’nın İlhanlılarla rakip hale

gelişi ve sürekli kuzeyden baskı yapması ve bu bağlamda gelişen Altın Orda

- Memlük müttefikliği Memlüklerin elini güçlendirmiştir. Bu arada Anadolu’da

artan Moğol baskısı karşısında Türkiye Selçuklu yönetiminin acziyeti, Memlüklere

sığınan çevrelerin Sultan Baybars’ı bir Anadolu seferi konusunda teşvik

etmeleri ve nihayet Pervane’nin bizzat yardım talepleri böyle bir seferi kaçınılmaz

hale getirmiştir.

1277’de Elbistan Ovası’nda bir Moğol birliğini yok eden Baybars, kısa sürede

Anadolu’da hâkimiyet kurmuşsa da beklediği yardımı göremeyince geri

çekilmiştir. Ancak O’nun bu seferi Anadolu açısından bir felakete dönüşmüştür.

Bölgede bir Türkmen katliamı yapan Abaka, aldığı kararlarla Anadolu üzerindeki

tahakkümünü daha da arttırma yoluna gitmiştir. Neticede bir yandan

Moğol valilerinin keyfi yönetimi diğer taraftan buna tepki olarak ortaya çıkan

isyan hareketleri, Anadolu’da sosyo-ekonomik vaziyeti daha da zayıflatmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sultan Baybars, Elbistan, Abaka, İlhanlı, Anadolu

Kaynakça

• AKSARAYİ, Kerimüddin Mahmud-i: Müsameretü’l-Ahbar, Nşr. Mürsel Öztürk, Ankara 2000.
• ALİ, Yazıcızade: Tevarih-i Al-i Selçuk, Nşr. Abdullah Bakır, İstanbul 2009.
• AMITAI, Preise: Mongols and Mamluks: The Mamluk-İlkhanid War (1260- 1281), Cambridge University, Cambridge 1996.
• ANONİM: Selçukname (Tevarih-i Ali Selçuk), Nşr. H. İbrahim Gök vd., Ankara 2014.
• ARWELTS’I, Vardan: Compilation of History, Nşr. Robert Bedrosian, Long Branch, New Jersey 2007.
• BARTHOLD, W.: “Hulagu”, İA V/1.
• BARTHOLD, W.: “Tacik”, İA XI.
• BAYPARS: Tarihi II, Nşr. M. Şerefüddin Yaltkaya, Ankara 2000.
• BOYLE, J.A.: “Dynastic and Political History of the İlkhans”, The Cambridge History of İran V, Nşr. J.A. Boyle, Cambridge 1968.
• CAHEN, C.: Osmanlılardan Önce Anadolu, Nşr. Erol Üyepazarcı, İstanbul 2011.
• EBU’L-FARAC, Gregory: Ebu’l Faraç Tarihi II, Süryanice’den İngilizce’ye Çev.: Ernest A. Wallis Budge, Türkçe Nşr. Ömer Rıza Doğrul), Ankara 1999.
• _______________: Muhtasari’d-Düvel, Nşr. Şerafeddin Yaltkaya, Ankara 2011.
• EL-ÖMERİ, Şehabeddin b.Fazlullah: Ebsar fi Mesaliku’l Memalik’il-emsar (Türkler Hakkında Gördüklerim ve Duyduklarım), Nşr. Ahsen Batur, İstanbul 2014.
• FAZLULLAH, Reşidüddin: Camiü’t Tevarih (İlhanlılar Kısmı), Nşr. İsmail Aka vd., Ankara 2013.
• GALSTYAN, A.G.: Ermeni Kaynaklarına Göre Moğollar, Nşr. İ. Kamalov, İstanbul 2005.
• GRİGOR, Aknerli: Okçu Milletin Tarihi, Nşr. Hrand D. Andreasyan, İstanbul 2007.
• HAYTON, Korykoslu: Doğu Ülkeleri Tarihinin Altın Çağı, Nşr. A. Tayfun Özcan, İstanbul 2015.
• HETUM, King: History Of The Tatars, Nşr. Robert Bedrosian, Long Branch, New Jersey 2004.
• İBN BİBİ: El-Evamirü’l-Ala’iyye fi’l-Umuri’l Ala’iyye, Nşr. Mürsel Öztürk, Ankara 2014.
• İBN TAGRIBERDİ: En Nücumu’z-Zahire, Nşr. Ahsen Batur, İstanbul 2013.
• İBNÜ’L-VERDİ: Tarih-i İbnü’l-Verdi, Nşr. Mustafa Alican, İstanbul 2017.
• KOPRAMAN, K. Yaşar: Mısır Memlükleri Tarihi (Sultan el-Malik al-Mu’ayyad Şeyh al-Mahmudi Devri), Ankara 1989.
• KÖPRÜLÜ, M. Fuad: “Baybars I”, İA II.
• _______________: Osmanlı İmparatorluğunun Kuruluşu, İstanbul 1981.
• KRAMERS, H.: “Muinid-dün Süleyman Prvane”, İA VIII.
• MAHMÛD EL-KAŞGÂRÎ: Divânü Lügâti’t Türk, Nşr. Serap Tuba Yurtsever vd., İstanbul 2007.
• MERÇİL, Erdoğan: Müslüman-Türk Devletleri Tarihi, Ankara 2011.
• MİRHOND: Tahrir-i Ravzatu’s-Safa (5. Kısım), Nşr. Dr. Abbas Zeryab), Tahran 1358.
• MUSTAWFİ, Hamdu’llah Kazwini: The Ta’rikh-i Guzida (Tarih-i Güzide), (İngilizce trc. E. Browne), London 1913.
• MÜNECCİMBAŞI, Ahmed b. Lütfullah: Camiü’d-Düvel II, Nşr. Ali Öngül, İzmir 2000.
• MÜSTEVFİ, Hamdullah Kazvini: Tarih-i Güzide, (Farsça Trc. Abdullah Hüseyin Nevai), Tahran 1944.
• OKTAY, Hasan: Ermeni Kaynaklarında Türkler ve Moğollar, İstanbul 2007.
• POLO, Marco: Dünya’nın Hikâye Edilişi, Nşr. Işık Ergüden, İstanbul 2003.
• SEVİM, Ali - MERÇIL, Erdoğan: Selçuklu Devletleri Tarihi, Ankara 2011.
• SÜMER, Faruk: “Anadolu’da Moğollar”, SAD I, Ankara 1970.
• _______________: Kara Koyunlular, Ankara 1992.
• TOGAN, Z. Velidi: “Moğollar Devrinde Anadolu’nun İktisadi Vaziyeti”, Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası I, İstanbul 1931.
• _______________: Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul 1981.
• TURAN, Osman: Selçuklular Zamanında Türkiye, İstanbul 2010.
• VARDAN, Müverrih: “Türk Fütühatı Tarihi (889-1169)”, Nşr. Hrand D. Andreasyan, İÜEFY, Tarih Semineri Dergisi I/2, İstanbul 1937.
• YAKUBOVSKİY, A. Yu: Altın Ordu ve Çöküşü, Nşr. Hasan Eren, Ankara 2000.
• YİĞİT, İsmail: Memlukler (1250-1517), İstanbul 2008.
• YİNANÇ, M. Halil: “Elbistan”, İA IV.