İlkokul Öğrencilerinin Ekrandan Okuma Kavramına Yönelik Algılarının Metaforlar Yoluyla Analizi

Year 2025, Volume: 5 Issue: 2, 171 - 183, 30.11.2025

Cengiz Kesik

https://doi.org/10.55008/te-ad.1754536

Abstract

Amaç: Bu araştırmanın temel amacı, ilkokul üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencilerinin ekrandan okuma kavramına ilişkin algılarını metaforlar aracılığıyla ortaya koymaktır. Bu doğrultuda öğrencilerin ekrandan okumaya dair zihinsel imgeleri, ürettikleri metaforlar üzerinden analiz edilerek kavramsal bir çerçeve sunulması hedeflenmiştir.
Yöntem ve Araçlar: Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim (fenomenoloji) deseni benimsenmiştir. Çalışma grubunu, ölçüt örnekleme yöntemiyle belirlenen 79 ilkokul öğrencisi (üçüncü ve dördüncü sınıf) oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak demografik bilgi formu ve öğrencilerin ekrandan okumaya ilişkin metaforik algılarını belirlemeye yönelik açık uçlu sorulardan oluşan bir form kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi tekniğiyle çözümlenmiştir.
Sonuçlar: Araştırma sonucunda öğrencilerin ekrandan okuma kavramını tanımlamak amacıyla toplam 43 farklı metafor ürettikleri belirlenmiştir. Bu metaforlar “bilgi kaynağı”, “eğitim”, “rehberlik”, “nesne” ve “duyuşsal özellikler” olmak üzere beş ana kategori altında toplanmıştır. Bilgi kaynağı kategorisinde en çok hazine ve kitap, eğitim kategorisinde okuma, öğretmen ve ders, rehberlik kategorisinde yıldız ve harita, nesne kategorisinde bilgisayar, duyuşsal özellikler kategorisinde ise tatlı metaforu öne çıkmıştır. Öğrencilerin ürettikleri metaforlar incelendiğinde, ekrandan okumaya ilişkin olumsuz bir algının bulunmadığı dikkat çekmektedir. Araştırma sonuçları, öğrencilerin ekrandan okumayı genel olarak olumlu ve işlevsel bir deneyim olarak algıladıklarını göstermektedir.

Keywords

Algı , ekrandan okuma , ilkokul öğrencisi , metafor

Ethical Statement

Bu çalışma Harran Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulunun 13.01.2023 tarih ve 2023/8 saylı Etik Kurul Onayı alınarak gerçekleştirilmiştir

An Analysis of Primary School Students' Perceptions of the Concept of Screen Reading through Metaphors

Abstract

Purpose: This study aimed to explore third – and fourth-grade primary school students’ perceptions of screen reading through the use of metaphors. The goal was to develop a conceptual framework by analyzing students’ mental representations of screen reading based on the metaphors they generated.
Method and Materials: The study employed a phenomenological design, a qualitative research approach. The sample comprised 79 primary school students (third and fourth graders) selected via criterion sampling. Data collection involved a demographic information form and an open-ended questionnaire designed to elicit students’ metaphorical perceptions of screen reading. The collected data were analyzed using content analysis techniques.
Results: The study identified 43 distinct metaphors used by students to describe screen reading. These metaphors were synthesized into five main categories: “Source of Information,” “Education,” “Guidance,” “Object,” and “Affective Characteristics.” Within the Information Source category, “treasure” and “book” were most prominent; in the Education category, “reading,” “teacher,” and “lesson” stood out; in the Guidance category, “star” and “map” were notable; in the Object category, “computer” was the most frequent; and in the Affective Characteristics category, the metaphor “sweet” was emphasized. An analysis of the metaphors indicates a general absence of negative perceptions toward reading from a screen. Overall, the findings suggest that students generally view screen reading as a positive and functional experience.

Keywords

Perception , screen reading , primary school students , metaphor

References

• Akkaya, N. ve Demir, T. (2023). Ekrandan okuma üzerine Türkiye’de yapılan çalışmaların nitel bir analizi. Turkish Studies – Education, 18(1), 301-316.
• Akyol, H. (2019). Türkçe ilkokuma yazma öğretimi. Ankara: Pegem Akademi
• Altıntaş, G. ve Yeşiltepe, M. (2019). İlkokul öğrencilerinin “kitap okumak” kavramına ilişkin metaforik algıları. 1.UluslararasıEğitim Araştırmaları Kongresi (4-6 Ekim 2019), İzmir.
• Azizoğlu, N.İ. ve Okur, A. (2018). Türkçe öğretmeni adaylarının ekrandan okumaya yönelik metaforik algıları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46, 1-21.
• Baştuğ M. ve Keskin H. (2013). Okuma becerilerinin okuma ortamı açısından karşılaştırılması: Ekran mı kâğıt mı?. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (3), 73-83.
• Bulut, S. ve Susar Kırmızı, F. (2022). Dijital okuma motivasyon ölçeği (DMÖ): Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 11(4), 1785-1806.
• Chen, C. M. ve Chen, F. Y. (2014). Enhancing digital reading performance with a collaborative reading annotation system. Computers Education, 77, 67-81.
• Chou, I. C. (2009). Exploring international ESL students’ on-screen reading behaviours with two academic reading purposes [Doctoral Dissertation]. The Ohio State University.
• Çetinkaya, S. (2022). Dijital çağda okuma eğitimi. S. E. Sulak ve S. Çetinkaya (Ed.), Dijital çağda okumanın evrimi (ss. 1-44). Ankara: Vizetek Yayınları.
• Duran, E., ve Alevli, O. (2014). Ekrandan okumanın sekizinci sınıf öğrencilerinde anlamaya etkisi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları Dergisi. 2 (1), 01-11.
• Elkatmış, M. (2015). Kâğıttan ekrana: Ekran okuma. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 6(18), 1-15.
• Güneş, F. (2010). Öğrencilerde ekran okuma ve ekranik düşünme. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 1-20.
• Güneş, F. (2017). Türkçe öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Pegem Akademi
• Kesik, C. ve Baş, Ö. (2020). Eğitim teknolojisi okumaları 2020. H.F. Odabaşı, B. Akkoyunlu ve A. İşman (Ed.), Hibrit okuma yazma öğretimi (ss.773-791) içinde. Pegem Akademi
• Kong, Y., Seo, Y. S. ve Zhai, L. (2018). Comparison of reading performance on screen and on paper: A meta-analysis. Computers ve Education, 123, 138-149.
• Kurniasih, N. (2017). Reading habit in digital era: Indonesian people do not like reading, is it true?. World Culture Forum, 41, 1–4.
• Macit, İ., ve Demir, M. K. (2016). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin kâğıttan okuma becerileri ile ekran okuma tercih düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 331-346.
• Maden, S. (2012). Ekran okuma türleri ve Türkçe öğretmeni adaylarının ekran okumaya yönelik görüşleri. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, 1(3), 1-16.
• Maden, S., ve Maden, A. (2016). Ortaöğretim öğrencilerinin ekran okumaya yönelik tutumları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 5(3), 1305-1319.
• MEB, (2024). İlkokul Türkçe dersi öğretim programı. https://mufredat.meb.gov.tr/ adresinden erişilmiştir.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). An expanded sourcebook qualitative data analysis. Sage Publications.
• Porion, A., Aparicio, X., Megalakaki, O., Robert, A., ve Baccino, T. (2016). The impact of paper – based versus computerized presentation on text comprehension and memorization. Computers in Human Behavior, 54, 569-576.
• Sulak, S. (2018). İlk okuma-yazma öğretim yöntemleri. F. Güneş ve S. Sidekli (Ed.), İlkokulda Türkçe öğretimi kitabı (ss. 103-153). Eğiten Kitap.
• Ulu, H. (2017). Öğretmen adaylarının e-kitap kavramına ilişkin metaforik algıları. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(4), 542-555.
• Yaman, H. ve Dağtaş, A. (2013). Ekrandan okumanın okuduğunu anlamaya etkisi. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 1(2),64-79.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, K. (2010). Nitel araştırmalarda niteliği artırma. İlköğretim Online, 9(1), 79-92.