ZORBACI DAVRANIŞLAR İLE SEÇİM TEORİSİNE DAYALI TEMEL İHTİYAÇLARIN KARŞILANMASI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2013, Cilt: 11 Sayı: 2, 151 - 168, 01.06.2013

Hasan Eşici

Öz

Araştırmada, ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin temel ihtiyaçlarının (ait olma, güç, özgürlük, eğlence) karşılanma düzeyi ile zorbacı davranışları (zorbalık yapma ve zorbalığa maruz kalma) arasındaki ilişki incelenmiştir. Ayrıca temel ihtiyaçlarının karşılanma düzeyi ile cinsiyetin, zorbacı davranışlar üzerinde etkileşimsel etkiye sahip olup olmadığı incelenmiştir. Tarama modeliyle yapılan bu araştırma, Ankara merkezindeki yedi resmî okulun yedinci sınıflarında eğitim gören 219’u erkek ve 225’i kız olmak üzere toplam 444 öğrenci üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada öğrencilerin zorbacı davranışlarının düzeyini belirleyen “Okul Yaşamı Zorbalık Ölçeği” ve temel ihtiyaçlarının karşılanma düzeyini belirleyen “Temel İhtiyaçlar Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırmada verilerin analizi Pearson Momentler Çarpımı Korelasyonu, t testi ve ANOVA istatistiksel teknikleri ile gerçekleştirilmiştir. Ortalamalar arası farkın kaynağı için Scheffe testi uygulanmıştır. Araştırma sonucunda ait olma, güç ve genel temel ihtiyaçlar ile zorbalık yapma davranışları arasında negatif, özgürlük ve zorbalık yapma arasında pozitif anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir. Zorbalık (yapma) üzerinde cinsiyet farkları anlamlı bulunmuştur. Cinsiyetin ve temel ihtiyaçlarının karşılanma düzeyinin zorbacı davranış üzerinde ortak etkisi anlamlı bulunmamıştır.

Anahtar Kelimeler

seçim teorisi, zorbalık, temel ihtiyaçlar, ilköğretim

THE RELATIONSHIP BETWEEN BULLYING BEHAVIOURS AND FULFILLING BASIC NEEDS BASED ON CHOICE THEORY

Öz

In this research, the relationship between the secondary school seventh grade students’ level of fulfilling
their basic psychological needs (belonging, power, freedom and fun) and the bullying behaviour (bully and
victim) is explored. Further, whether gender and the level of fulfilling one’s basic needs have an interactional
influence on bullying behaviour. This study has been conducted on 444 students, 219 male and of 225 female,
who attend seven state schools in Ankara city center. In the research, “School Bullying Inventory” that measures
the students bullying behaviour and “Basic Needs Inventory” that measures the students’ fulfilling their basic
needs were used. For data analysis, pearson moment correlation, t-tests, ANOVA statistical techniques and
Scheffe tests have been used. Findings of the study revealed that there is a negative relationship between
belonging, power, general basic needs score and bullying behaviour scores, and a positive significant
relationship between freedom and bullying behaviour. The difference between the gender and the scores of
bullying behaviour has been found meaningful. Interactional effect of gender and level of fullfilling basic needs
on bullying behaviours are found to be not significant.

Anahtar Kelimeler

choice theory, bullying, basic needs, primary school

Kaynakça

• Andreou, E. (2000). Bully/victim problems and their association with psychological construct in 8- to 12- year-old grek school children. Agressive Behavior, 26 (1), 49-56.
• Arseven, A. D. (2001). Alan Araştırma Yöntemi. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Baldry, A. C. & Farrington, D. P. (2000). Bullies and delinquents. Personal characteristics and parental styles. Journal of Community and Applied Social Psychology, 10 (1), 17-31.
• Banks, R. (1997). Bullying in school. ERIC Digest (Online). 09.07.2005 tarihinde http://npin.org/library/pre 1998/n00416.html adresinden alınmıştır.
• Bentley, K. M. and Li, A. (1995) ‘Bully and victim problems in elementary schools and students’ beliefs about aggression’, Canadian Journal of School Psychology 11: 153–65.
• Bilgin, Z. (2007). Çocuk istismarı ve internet. A. Ünlü, M. Afacan ve M. A. Sözer (Der.) İSREF Perspektif: Çocuk Suçluluğu ve İstismarı, 83-84. Glen Allen, VA: ISREF İnceleme ve Stratejik Araştırmalar Forumu. Online Erişim: http://www.isref.org/objects/assets/perspective/pdf/Cocuk_Suclulugu_ve_Istismari.pdf Erişim tarihi: 20 Eylül 2010
• Björkpvist, K. & Österman, K. (1999). The nature of school bullying: across national perspective. London and New York: Routhledge.
• Bridge, B. (2003). Zorbalık: bilinmeyen çeşitleri ve çözümleri. İstanbul: Beyaz Yayınları.
• Buluç, B. (Eds.). (2006). Okullarda suç ve şiddet. Ankara: Hegem Yayınları.
• Çalık, T. (2007). Seçim teorisi temeli güvenli okul ikliminin oluşturulması. TÜBİTAK 106K016 No’lu proje kapsamında geliştirilen ölçme aracı.
• Çınkır, Ş. ve Karaman-Kepenekçi, Y. (2003). Öğrenciler arası zorbalık. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 34, 236-253.
• Dake, J.A., Price, J.H. & Telljohann, S.K. (2003). The nature and extent of bullying at school. Journal of School Health, 73 (5), 173-180.
• Delfabbro, P., at all (2006). Peer and teacher bullying/victimization of south australian secondary school students: prevelance and psycological profiles. British Journal Educational Pschology, 76 (1), 71-90.
• Erwin, J.C. (2003). Giving students what they need. Educational Leadership, 61 (1), 19-24.
• Estell, D. B., Farmer. T. W., & Cairns, B. D. (2007). Bullies and victims in rural african american youth: behavioral characteristics and social network placement. Agressive Behavior, 33 (2), 145-159.
• Frey, L.M. & Wilhite, K. (2005). Our five basic needs: application for understanding the function of behavior. Intervention in School and Clinic, 40 (3), 156-160.
• Genta, M.L., Menesini, E., Fonzi, A., Costabile, A., & Smith, P.K. (1996). Bullies and victims in schools in central and southern Italy. European Journal of Psychology, 11, 97–110.
• Glasser, W. (1965). Reality therapy: a new approches to psychiatry. New York: Harper And Row.
• Glasser, W. (1997). Choice theory and student success. Education Digest, 63 (3),16-21.
• Glasser, W. (2003). Seçim teorisi. İstanbul: Hayat Yayınları.
• Gökler, R (2006). İlköğretim öğrencilerinde akran zorbalığının bazı değişkenler bakımından incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• İkinci, M. (2003). Ergenlerde temel ihtiyaçların karşılanma düzeyi ile başa çıkma davranışları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Karasar, N. (2002). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kapçı, E. G. (2004).İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma türünün ve sıklığının depresyon, kaygı ve benlik saygısıyla ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37 (1), 1-13
• Nabuzoka, D. (2003). Experiences of bullying-reated behaviours by english and zambian pupils: a comparaive study. Educational Research, 45 (1), 95-109
• Nansel, T.R., Overpeck, M., Pilla, R.S., Ruan, W.J., Simons-Morton, B. & Scheidt, P. (2001). Bullying behaviors among US youth: Prevalence and association with psychosocial adjustment. Journal of American Medical Association, 285, 2094-2100.
• Olweus, D. (2002). Bullying at school: what we know and what we can do. Madlen: MA Blacwell Publishers Ltd.
• Olweus, D. (2003). A profile of bullying at school, Educational Leaderships, 60 (6) EBSCOhost.
• Perren, S. & Alsaker, F.D. (2006). Social behaviour and peer relationships of victims, bully-victims, and bullies in kindergarten. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 47 (1), 45-57.
• Peterson, A.V. (2000). Choice theory and reality therapy. TCA Journal, 28 (1), 41-50.
• Pişkin, M. (2003). Okullarımızda yaygın bir sorun: akran zorbalığı. Yedinci Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi. İnönü Üniversitesi.: 11-13 Haziran 2003, Malatya.
• Pişkin, M. (2005). Okullarımızda yaygın bir sorun: akran zorbalığı. Ankara Valiliği İl Milli Eğitim Müdürlüğü Özel Eğitim Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Bölümü Okullarda Şiddet Paneli. Ankara.
• Rigby, K. (2003). Consequences of bullying in schools. Canadian Journal of Psychiatry, 48 (9), 583-590
• Roland, E., & Galloway, D. (2002). Classroom influences on bullying. Educational Research, 44(3), 299-312.
• TBMM Araştırma Komisyonu Raporu (2007). Türkiye Büyük Millet Meclisi çocuklarda ve gençlerde artan şiddet eğilimi ile okullarda meydana gelen olayların araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla kurulan meclis araştırması komisyonu raporu. Ankara: Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Online Erişim: http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem22/yil01/ss1413_BOLUM%20I%20(0001-0150).pdf. Erişim tarihi: 12 Eylül 2010.
• Uludağlı, N.P. ve Uçanok, Z. (2005).Akran zorbalığı gruplarında yalnızlık ve akademik başarıları ile sosyometrik statüye göre zorba/kurban davranış türleri. Türk Psikoloji Dergisi. 20 (56), 77-92.
• Wubbolding. R.E. (1988). Using reality therapy. Toronto: Fitzhenry&Whiteside Ltd.