A Qualitative Analysis of Literacy Preparation Period Practices in the First Grade of Primary School

Yıl 2023, Cilt: 21 Sayı: 3, 1952 - 1974, 29.12.2023

Pelin Aktaş Usta , Ali E. Şahin

https://doi.org/10.37217/tebd.1340688

Öz

In Türkiye, pre-school education between the ages of 3-5 is not compulsory and the participation rate is less than half. Despite all their differences, all students who start school are responsible for acquiring the same outcomes. This study focuses on the practices and activities carried out during the literacy preparation period in order for students to receive a quality literacy education. In the 2022-2023 academic year, four public school teachers selected by criterion sampling in a typical primary school in Ankara were studied with a case study design from qualitative research methods. The data were collected through observation, interview and document analysis and analyzed through descriptive analysis. The study shows that teachers consider textbooks inadequate, mainly use worksheets from online resources, and do not enrich their writing activities with different materials. Teachers carry out speaking, listening and visual reading activities in lessons other than Turkish lessons and use activities that can improve social-emotional development and perception skills. Listening-monitoring activities cannot be carried out due to lack of equipment. The literacy preparation period is completed by being influenced by the readiness of students and the expectations of students and parents. Teachers start this period anxious and end it with positive feelings. It is suggested that technological equipment should be increased, textbooks should be adequate, study materials should be provided and, most importantly, pre-school education should be made compulsory.

Anahtar Kelimeler

Literacy teaching, Literacy preparation, Literacy, Preparatory studies

İlkokul Birinci Sınıfta Okuma Yazmaya Hazırlık Dönemi Uygulamalarının Nitel Bir Analizi

Öz

Türkiye’de 3-5 yaşları arasında okul öncesi eğitim zorunlu değildir ve eğitime katılma oranı yarıdan azdır. Tüm farklılıklarına rağmen okula başlayan tüm öğrenciler aynı kazanımları edinmekten sorumludur. Bu araştırma, öğrencilerin nitelikli bir okuma yazma eğitimi alması için okuma yazmaya hazırlık döneminde yapılan uygulama ve etkinliklere odaklanmaktadır. 2022-2023 öğretim yılında, Ankara’da tipik bir ilkokulda, ölçüt örneklemle belirlenen dört devlet okulu öğretmeniyle nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması deseniyle çalışılmıştır. Araştırmanın verileri gözlem, görüşme ve doküman incelemesi ile toplanmış ve betimsel veri analiziyle incelenmiştir. Araştırma; öğretmenlerin ders kitaplarını yetersiz gördüğünü, ağırlıklı olarak çevrim içi kaynaklardan çalışma kâğıtları kullandıklarını, yazma çalışmalarını farklı materyallerle zenginleştirmediklerini göstermektedir. Öğretmenler konuşma, dinleme ve görsel okuma etkinliklerini Türkçe dersi dışındaki derslerde yapmakta, sosyal-duygusal gelişim ve algı becerilerini geliştirebilecek etkinlikler kullanmaktadır. Donanım eksiklikleri nedeniyle dinleme-izleme etkinlikleri yaptırılamamaktadır. Okuma yazmaya hazırlık dönemi; öğrencilerin hazır oluşu, öğrenci ve velilerin beklentilerinden etkilenerek tamamlanmaktadır. Öğretmenler bu döneme endişeli başlayıp olumlu duygularla bitirmektedir. Teknolojik donanımların arttırılması, ders kitaplarının yeterli hâle getirilmesi, çalışma materyallerinin sağlanması ve en önemli nokta olarak okul öncesi eğitimin zorunlu hâle getirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Okuma yazma öğretimi, Okuma yazmaya hazırlık, Okuryazarlık, Hazırlık çalışmaları

Kaynakça

• Akyol, H. (2020). Türkçe ilk okuma yazma öğretimi (18. b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Aktepe, V. (2004). Öğretmenlerin öğrencilerini tanıma yeterliği. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim Dergisi, 5(58), 63-67.
• Altun-Ekiz, M. & Özdere, M. (2020). 8-9 yaş çocuklarda görsel algı gelişim düzeylerinin incelenmesi. Turan, M., Dedeoğlu, H. & Riedler, M. (Ed.) 13. Uluslararası Eğitim Araştırmaları Kongresi Tam Metin Kitabı içinde (s. 55-64). http://www.eab.org.tr/eab/media/kitap/EAB_Kongre_Kitap_ 2020.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Arı, A. & Özcan, E. (2014). Birinci sınıf öğrencilerinin okul olgunluğu düzeylerinin, okuma yazmayı öğrenmelerine etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 47, 74-90.
• Aslan, M. & Altunova, N. (2019). Birinci sınıf Türkçe (ilk okuma yazma) öğretim programının değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 32, 31-75.
• Babayiğit, Ö. & Erkuş, B. (2017). İlk okuma yazma öğretimi sürecinde sorunlar ve çözüm önerileri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(2), 271–284.
• Baştuğ, M. & Demirtaş-Şenel, G. (2020). Her ses/harf için özel uygulamalı ilk okuma ve yazma el kitabı (6. b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Baydaş, Ö., Gedik, N. & Göktaş, Y. (2013). Öğretmenlerin bilişim teknolojileri kullanımı: 2005-2011 yıllarının karşılaştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 41-54.
• Bilir, A. (2005). Characteristics of students in the first grade of primary school and initial teaching of reading and writing. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, 38(1), 87-100.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. A., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2021). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (31. b.). Ankara: Pegem Akademi.
• Creswell, W. J. (2021). Nitel araştırma yöntemleri (S. B. Demir & M. Bütün, Çev., 6. b.). Ankara: Siyasal.
• Çabuk, B., Baş, T. & Teke, N. (2021). Okuma yazmaya hazırlık çalışmalarının okuma yazma öğrenimine yansımalarına ilişkin ebeveyn algıları. Millî Eğitim Dergisi, 50(229), 233-268.
• Çelenk, S. (2003). İlk okuma-yazma öğretiminde kuluçka dönemi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1-2), 75-80.
• Ekşioğlu, S. (2021). Öğretimi planlama. S. Güven & M. A. Özerbaş (Ed.), Öğretim ilke ve yöntemleri (6. b.) içinde (s. 124-163). Ankara: Pegem Akademi.
• Erbasan, Ö. & Erbasan, Ü. (2020). Sınıf öğretmenlerinin ilk okuma yazma öğretimi sürecinde karşılaştığı sorunlar. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(1), 113-125.
• Ertürk, A. (2011). İlk okuma-yazma öğretimi hazırlık devresinin okuma-yazma öğrenmedeki yeri ve önemi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Ertürk, R. (2020). İnsani gelişim endeksine göre farklı gelişmişlik düzeyinde bulunan ülkelerin PISA sonuçlarının karşılaştırılması. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 41-57.
• Gültekin, M. & Çubukçu, Z. (2008). İlköğretim öğretmenlerinin hizmet içi eğitime ilişkin görüşleri. Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 185-201.
• Güneş, F. (2019). Okuma yazma öğretimi yaklaşımlar ve modeller. Ankara: Pegem Akademi.
• Karadağ, R. (2019). Yazma becerisinin geliştirilmesi. F. Susar-Kırmızı & E. Ünal (Ed.), İlkokuma yazma öğretimi (3. b.) içinde (s. 35-70). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karasolak, K., Tanrıseven, I. & Yavuz-Konokman, G. (2012). Öğretmenlerin hizmet içi eğitim etkinliklerine ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(3), 997-1010.
• Kılıç, N. & Geçit, Y. (2022). Veli bilgilendirme programının ilk okuma yazma sürecine katkısı hakkındaki veli ve öğretmen görüşleri. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (REFAD), 2(1), 1-26.
• Kuru, N. & Koç-Tüylü, D. (2021). İlkokula hazırlıkta erken okuryazarlık eğitimi. Ö. Polat (Ed.), Okula uyum ve erken okuryazarlık eğitimi içinde (s. 141-164). Ankara: Anı Yayınları.
• Küpana, N. (2015). Social emotional learning and music education. Sanat Eğitimi Dergisi, 3(2), 75-88.
• Merriam, B. S. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev.). Ankara: Nobel.
• MEB. (2013). Okul Öncesi Öğretim Programı. http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx? PID=652 sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2014). Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=19942&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5 sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20195716392253-02-T%C3%BCrk%C3%A7e%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%202019.pdf sayfasından erişilmiştir.
• MEB. (2022). Uzman öğretmenlik yetiştirme programı çalışma kitabı. http://cdn.eba.gov.tr/oba/UZMAN_OGRETMENLIK_YETISTIRME_PROGRAMI__CALISMA__KITABI.pdf sayfasından erişilmiştir.
• OECD. (2023). Education at a glance 2023. https://www.oecd-ilibrary.org/sites/e13bef63-en/1/3/3/2/index.html?itemId=/content/publication/e13bef63-en&_csp_=a4f4b3d408c9dd70d1 67f10de61b8717&itemIGO=oecd&itemContentType=book#chapter-d1e12830-a4036f0d87 sayfasından erişilmiştir.
• Özdemir, M. (2017). Sınıf yönetimi. Ç. Özdemir (Ed.). Sınıf ortamını etkileyen sınıf içi ve sınıf dışı etkenler içinde (s. 197-229). Ankara: Pegem Akademi.
• Öztürk-Samur, A. & Deniz, M. E. (2014). Effects of values education program on social emotional development of six year old children. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 7(4), 463-481.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir, Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. (2022). İlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması araştırması Sege-2022. https://www.sanayi.gov.tr/assets/pdf/birimler/2022-ilce-sege.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Şahin, A. & Atbaşı, Z. (2020). Olumlu okul iklimi oluşturmada öğretmenin rolünün incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 672-689.
• Şahin, A. E., Kardaş-İşler, N. & Zoraloğlu, S. (2022). 4+4+4 Düzenlemesiyle farklı yaşlarda ilkokula başlayan öğrencilerin akademik performanslarının LGS verileri temelinde analizi. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 55(2), 387-420. https://doi.org/10.30964/auebfd.1089906
• Şensoy, S. & Sağsöz, A. (2015). Öğrenci başarısının sınıfların fiziksel koşulları ile ilişkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 16(3), 87-104.
• TÜİK. (2022). Okuryazarlık ve cinsiyete göre nüfus (16+ yaş). https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Ulusal-Egitim-Istatistikleri-2022-49756#:~:text=Okuma %20yazma%20bilen%20oran%C4%B1%20%97,%97%2C6%20olarak%20hesapland%C4%B1 sayfasından erişilmiştir.
• UNESCO. (2021). International Literacy Day 2021 Literacy for a human centred recovery: Narrowing the digital divide. https://en.unesco.org/sites/default/files/ild-2021-fact-sheet.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Uyar, A. & Çiçek, B. (2021). Farklı branşlardaki öğretmenlerin 21. yüzyıl becerileri. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 9, 1-11.
• Woessmann, L. (2014). The economic case for education. European Expert Network on Economics of Education (EENEE) Analytical Report No. 20. http://www.education-economics.org/dms/ EENEE/Analytical_Reports/EENEE_AR20.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Yamaç, A. (2014). Birinci sınıf öğretmeni olmak (Fenomenolojik bir çalışma). İlköğretim Online, 13(2), 362-376.
• Yazıcı, Z. (2002). Okul öncesi eğitiminin okul olgunluğu üzerine etkisinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi(155-156).
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (12. b.). Ankara: Seçkin.
• Yıldız, E. & Çetin, Z. (2018). Sporun psiko-motor gelişim ve sosyal gelişime etkisi. H.Ü. Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 5(2), 54-66.