Ana Fikir Sorularına Verilen Cevapların Okur-Tepki Teorisi Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 3, 2097 - 2122

Sibel Gültekin Pala , Pınar Kanık Uysal

https://doi.org/10.37217/tebd.1528981

Öz

Bu araştırma, ana fikir sorularına verilen cevapların okur tepkileri bağlamında değerlendirilmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmada durum çalışması yöntemi kullanılmış, çalışma yedinci sınıf öğrencileri ve Türkçe öğretmenleri ile yürütülmüştür. Araştırmada veri toplama aracı olarak kişisel bilgi formu, öyküleyici ve bilgilendirici metinler, gözlem ve görüşme formu kullanılmış; verilerin analizinde içerik analizi ve betimsel analizden yararlanılmıştır. Elde edilen bulgular öğrencilerin ana fikir sorularına verdikleri cevapların kendi yaşantı ve deneyimleriyle uyumlu olduğunu göstermiştir. Bu bulgu, öğrencilerin metinlerle ilişkilendirdikleri kişisel yaşantılarının, ana fikri bulma ve ifade etme süreçlerini etkilediğini göstermektedir. Ana fikir sorularına verilen cevapların öğrenciler ve öğretmenler için değişkenlik gösterdiği, her iki katılımcı grubunun da metinlere verdikleri cevaplarla aynı ana fikir etrafında toplanamadıkları görülmüştür. Ayrıca araştırma bulguları incelendiğinde öğrencilerin ana fikir sorularına verdikleri cevapların metin türünden bağımsız olarak farklılaştığı ve hem öyküleyici hem de bilgilendirici metinlerde ana fikir bulurken ayrıştıkları görülmüştür. Öğretmen görüşlerinden de yola çıkılarak metin türünün ana fikir bulmaya tek başına bir etkisinin olmadığı ve öğrencilerin okudukları her iki metin türünde de tek bir ana fikir etrafında toplanamadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ana fikir, Okur-Tepki Teorisi, Metin

Evaluation of the Answers to the Main Idea Questions in the Context of Reader-Response Theory

Öz

This study was conducted to evaluate the answers given to the main idea questions in the context of reader reactions. The case study method was used in the research, and the study was conducted with seventh-grade students and Turkish teachers. Narrative and informative texts, observation and interview forms were used as data collection tools. Content analysis and descriptive analysis were used to analyze the data. The findings showed that the students' answers to the main idea questions were compatible with their own life and experiences. It was concluded that the experiences of the students associated with the texts had an effect on their finding and expressing the main idea. It was observed that the answers given to the main idea questions varied for students and teachers and that both groups of participants could not gather around the same main idea with their answers to the texts. In addition, when the research findings were analyzed, it was seen that the differentiation in the answers given to the main idea questions of the narrative and informative texts was independent of the text type. Based on the teachers' opinions, it was concluded that the text type alone did not have an effect on finding the main idea and that students could not gather around a single main idea in both text types they read.

Anahtar Kelimeler

Main idea, Reader-Response Theory, Text

Kaynakça

• Akyıldız, M. (2009). PIRLS 2001 testinin ülkelerarası yapı geçerliliğinin incelenmesi (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Alabulut, S. (2017). Alımlama estetiği (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Aydın, H. (2007). Felsefi temelleri ışığında yapılandırmacılık. Nobel.
• Baki, Y. (2022). Türkçe öğretmeni adaylarının 21. yüzyıl becerileri yeterlilik algıları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 11(4), 1717-1742.
• Benzer, A. & Bozkurt, B. (2021). Okuma stratejileri öğretiminin ortaokul öğrencilerinin okuduğunu anlama başarılarına etkisi. Türkiye Eğitim Dergisi, 6(1), 1-29.
• Chang, W. C. & Ku, Y. M. (2014). The effects of notetaking skills instruction on elementary students’ reading. Journal of Educational Research, 108(4), 278-291.
• Çelik, M. (2016). Okuma etiği: Ingarden, Iser, Ricoeur. Sussex Üniversitesi.
• Çelik, Y. & Bulut, B. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının metinde ana fikri bulma ve konuyu bulma becerileri üzerinde bir değerlendirme. 9. Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Çetinkaya, Ç., Ateş, S., & Yıldırım, K. (2013). Anlam kurmanın zor ve önemli bir becerisi: Ana fikir. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(3), 188-210.
• Çevik, A. & Müldür, M. (2019). Sınıf öğretmeni adaylarının çocuk edebiyatı farkındalığı. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18(72), 1942-1956. https://doi.org/10.17755/esosder.564082
• Çubukçu, F. (2017). Dilin unutulmaz öykülerinde örtük okuma öğrenciler. Uluslararası Dil Eğitimi ve Öğretimi Dergisi, 5(3), 249-256.
• Duffelmeyer, F. A. & Duffelmeyer, B. B. (1991). Topic and main idea: Clearing up the confusion. The Reading Teacher(45), 252-253.
• Eco, U. (2001). Açık yapıt. Can.
• Eser, E. (2017). Türkçe öğretmen adaylarının farklı metin türlerinde konu ve ana fikri belirleme yeterlilikleri. Turkish Studies, 12(4), 181-192. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.10086
• Fish, S. (1980). Is there a text in this class? Harvard University.
• Holland, J. H. (1975). Doğal ve yapay sistemlerde adaptasyon (2. b.). MIT.
• İlter, I. (2018). Zayıf okuyucuların okuduğunu anlama becerilerinin geliştirilmesinde ana fikir belirleme becerisinin öğretimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 19(2), 303-334. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.315887
• Iser, W. (1975). Die appellstructer der texte. R. Warning (Ed.) Rezeptionsästhetik theorie und praxis içinde (s. 228-252). Wilhelm Fink Verlag.
• İşeri, K. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin metinsellik özellikleri. H. Ülper (Ed.), Türkçe ders kitabı çözümlemeleri içinde (s. 91-113). Pegem Akademi.
• Jauss, H. R. (1976). Literaturgeschichte als provokation der literaturwissenschaft. Rezeptionsästhetik: Theorie und praxis. Wilhelm Fink Verlag.
• Kanık-Uysal, P. & Ateş, S. (2020). Okur-tepki teorisi: Küçük Kara Balık örneği. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(3), 777-796. https://www.anadiliegitimi.com/tr/pub/issue/56147/713103 sayfasından erişilmiştir.
• Kanık-Uysal, P. & Gültekin-Pala, S. (2022). Ana fikri bulma: Öğretmen ve öğrenciler neler yapıyor? Neden zorlanıyor? Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 10(1), 44-66. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oyea/issue/70811/1112647 sayfasından erişilmiştir.
• Karaca, E. Z. (2007). Alımlama estetiği ilkelerinin Ernest Sábato’nun El Túnel adlı yapıtında kavramsal uygulaması (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Karagöz, B. (2018). Ortaokul 5. sınıf öğrencilerinin resimli çocuk kitaplarına ilişkin tepkileri üzerine bir inceleme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(4), 1198-1218. https://doi.org/10.16916/aded.429948
• Kathleen M. L. (2015). Determining the main idea: Instructional strategies that work. Kappa Delta Pi Record, 51(3), 138-142.
• Kaya, K. & Kurudayıoğlu, M. (2023). Türkiye'de anlama göstergesi olarak özetleme: Müfredat, ders kitapları ve öğretmenler. Eğitim ve Bilim, 48(216), 161-184. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2023.12132
• Kırcı, A. (2020). Sorun odaklı çocuk edebiyatı eserleri üzerine okur merkezli bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kırnık, D. (2017). Örgütleme stratejisinin ana fikir ve yardımcı fikir bulmaya etkisi (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kuşdemir, Y. & Katrancı, M. (2016). Okumada kaygı ve anlama: Ana fikri bulamıyorum öğretmenim! Eğitim ve Bilim, 41(183), 251-266. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2016.4951
• Lee, H. C. (2013). An examination of ESL Taiwanese university students' multimodal reading responses. Literacy Research and Instruction, 52(3), 192-203.
• Many, J. E. (1991). The effects of stance and age level on children's literary responses. Journal of Reading Behavior, 23(1), 61-85.
• Many, J. E. & Wiseman, D. J. (1992). The role of literature in the social development of young children. Journal of Reading Behavior, 24(2), 161-177.
• Marhaeni, A. A. I. N. (1998). Rosenblatt’s transactional theory and its implementation in teaching of integrated reading. Jurnal Ilmu Pendidikan, 5(4), 206-219.
• May, P. & Malitzky, V. (1998). Erfassung der Rechtschreibkompetenz in der Sekunderstufe mit der Hamburger Schreibprobe. E. W. Owafozky (Ed.), Für erfolgreiche Beratungarbeit mit schülern içinde (s. 1-10). WEKA Verlag.
• MEB. (2019). Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1-8. Sınıflar). Millî Eğitim Bakanlığı.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev. Ed.). Nobel.
• Onarıcıoğlu A. S. (2020). Ortaokul öğrencilerinin öyküleyici metinlere ilişkin tepkilerinin alımlama estetiği kuramı açısından incelenmesi (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Özdemir, Y. & Kıroğlu, K. (2019). Okuduğunu anlama becerilerinin gelişimine uzamsal bir bakış. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 85-124.
• Özkara, Y. (2016). Hikâye haritalarının hikâye edici metinlerde öğrencilerin ana fikir bulma becerileri üzerine etkisi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi(33), 175-187.
• Öztürk, H. (2017). Çocuk edebiyatında ölüm teması (Okur merkezli bir araştırma) (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Pilten, G. (2007). Ana fikir bulma stratejisi öğretiminin ana fikir bulma ve okuduğunu anlamaya etkisi (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Rosenblatt, L. M. (1978). The reader, the text, the poem: The transactional theory of literary work. Southern Illinois University.
• Rosenblatt, L. M. (1982). The literary transaction: Evocation and response. Theory into Practice, 21(4), 268-277. Rosenblatt, L. M. (1983). Literature as exploration (4. b.). Modern Language Association.
• Serin, N. (2023). Sorun odaklı çocuk kitaplarının okur-tepki teorisine göre incelenmesi: “Sadako” örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi(Ö13), 624-641. https://doi.org/10.29000/rumelide.1379202
• Stake, R. E. (2005). Qualitative case studies. N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Ed.), The Sage handbook of qualitative research (3. b.) içinde (s. 443–466). Sage.
• Tal-Or, N. & Cohen, J. (2010). Understanding audience involvement: Conceptualizing and manipulating identification and transportation. Poetics, 38(4), 402-418.
• Tüzel, S. & Kurudayıoğlu, M. (2013). Alımlama estetiği kuramı doğrultusunda okurun beklenti ufkunun tespit edilmesi üzerine uygulamalı bir çalışma. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(21), 101-123.
• Ulusoy, M. (2016). Resimli çocuk kitapları ve okur-tepki teorisi. İlköğretim Online, 15(2), 492-495. http://dergipark.gov.tr/tr/doi/10.17051/io.2016.02208 sayfasından erişilmiştir.
• Ülper, H. (2019). Okuma ve anlamlandırma becerilerinin kazandırılması. Nobel.
• Willenberg, H. (1999). Lesen und Lernen. Eine Einführung in die Neuropsychologie des Textverstehens. Spektrum Akademischer Verlag.
• Wimsatt, W. K. & Beardsley, M. C. (1946). The intentional fallacy. Sewanee Review, 54, 468–488. https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/9781474465519-013/html sayfasından erişilmiştir.
• Wimsatt, W. K. & Beardsley, M. C. (1949). The affective fallacy. The Sewanee Review, 57(1), 31-55. https://www.jstor.org/stable/pdf/27537883.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Yekeler, A. D. & Ulusoy, M. (2017). İlkokul öğrencilerinin bilgi verici resimli çocuk kitaplarına yönelik tepkileri (ilkokul öğrencilerinin bilgilendirici resimli kitaplara cevapları). Anadolu Kültür Araştırmaları Dergisi (JANCR), 1(2), 20–39.
• Yıldırım, K., Yıldız, M., Ateş, S., & Rasinski, T. (2010). İlköğretim beşinci sınıf Türk öğrencilerin metin türlerine göre okuduğunu ve dinlediğini anlama düzeyleri. Elementary Education Online, 9, 44-51.
• Yıldırım, K., Sönmez, M., Çetinkaya, F. Ç., & Akyüz, S. (2021). Üstün yetenekli öğrencilerin küresel salgın sürecinde ev etkinlikleri, okur tepkileri ve anlama durumlarının incelenmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 690-710. https://doi.org/10.21666/muefd.869258