Görmeyen Çocuklarla Çalışan Öğretmenlerin Braille Yazıya Yönelik Tutumlarının İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 23 Sayı: 1, 154 - 172

Sümeyye Okyar , Pınar Şafak

Öz

Bu çalışmada görmeyen çocuklarla çalışan öğretmenlerin Braille yazıya ilişkin tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Betimsel araştırma olarak yürütülen bu çalışmada veriler toplanırken Aslan vd. (2019) tarafından geliştirilmiş olan Braille Yazıya Yönelik Tutum Ölçeği’nden yararlanılmıştır. Demografik bilgiler için ise araştırmacılar tarafından geliştirilen bilgi formu kullanmıştır. Araştırmanın katılımcılarını çeşitli kamu okullarında ve özel rehabilitasyon merkezlerinde görmeyen çocuklarla çalışan toplam 94 öğretmen oluşturmaktadır. Bu çalışmada elde edilen veriler cinsiyet, yaş, hizmet yılı (kıdem) ve Braille yazıya yönelik eğitim alma değişkenleri bakımından değerlendirilerek incelenmiştir. Araştırmadan elde edilen veriler SPSS paket programından yararlanılarak analiz edilmiştir. Verilerin analizinde t-testi ve tek yönlü varyans analizi istatistiksel yöntemleri kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçları incelendiğinde görmeyen çocuklarla çalışan öğretmenlerin Braille yazıya ilişkin tutumlarının cinsiyet değişkeni açısından değişmediği bulunmuştur. Braille yazıya ilişkin herhangi bir eğitim alan katılımcıların eğitim almayan katılımcılardan daha olumlu tutumları olduğu görülmüştür. Katılımcıların yaş ve hizmet yılı arttıkça Braille yazıya ilişkin olumlu tutumların da arttığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Braille yazı, Görme engelli, Tutum

Investigation of the Attitudes of Teachers Working with Blind Children Towards Braille (Relief) Writing

Öz

In this study, it was aimed to determine the attitudes of teachers working with blind children towards Braille writing in terms of various variables. In this study, which was conducted as descriptive research, the Attitude Scale Towards Braille Writing developed by Aslan et al. (2019) was used to collect data. For demographic information, the information form developed by the researchers was used. The participants of the study consisted of 94 teachers working with blind children in various public schools and private rehabilitation centers. The data obtained in this study were evaluated and analyzed in terms of gender, age, years of service (seniority) and receiving training on Braille writing. The data obtained at the end of this study were analyzed through SPSS software. In the analysis of the data, t-test and one-way analysis of variance statistical methods were used. When the results of the study were examined, it was found that the attitudes of teachers working with blind children towards Braille writing did not change in terms of gender. It was seen that the participants who received any training on Braille writing had more positive attitudes than the participants who did not receive any training. It was found that as the age and working years of the participant teachers working with blind children increased, positive attitudes towards Braille writing also increased.

Anahtar Kelimeler

Braille, Visually impaired, Attitude

Kaynakça

• Aktaş, F. N. & Argün, Z. (2020). Examination of mathematical language use of individuals with visual impairment in mathematical communication processes: The role of Braille. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 11(1), 128-156. https://doi.org/10.17762/turcomat.v11i1.227
• Allman, C. B. (1998). Braille communication skills: What teachers teach and visually impaired adults use. Journal of Visual Impairment & Blindness, 92(5), 331-337. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0145482X9809200511 sayfasından erişilmiştir.
• AlTarawneh, R. K. & Majali, R. (2021). Effectiveness of a Braille Training Program for teachers in Jordan. Psychology and Education, 58(2), 11461-11471. https://doi.org/10.17762/pae.v58i2.4328
• Amato, S. (2002). Standards for competence in Braille literacy skills in teacher preparation programs. Journal of Visual Impairment & Blindness, 96(3), 143-153. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0145482X0209600303 sayfasından erişilmiştir.
• Argyropoulos, V. S. & Martos, A. C. (2006). Braille literacy skills: An analysis of the concept of spelling. Journal of Visual Impairment & Blindness, 100(11), 676-686.
• Aslan, C., Doğuş, M., & Şafak, P. (2022). Yetişkin görme engelli bireylerin Braille yazıyı kullanma durumları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 20(2), 498-516. https://doi.org/10.37217/tebd.1065216
• Aslan, C., Doğuş, M., Okyar, S., & Kan, A. (2019). Braille (kabartma) yazıya yönelik tutum ölçeği geliştirme çalışması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(1), 271-295. https://doi.org/10.17152/gefad.429774
• Ayaz, B. (2020). Görme engelliler için müziksel okumaya yönelik Braille tabanlı donanımsal ara yüz tasarımı. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Balcı, A. (2001). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem teknik ve ilkeler. Pegem.
• Bayram, U. (2010). Braille alfabesi ile yazılmış kabartma yazının bilgisayar ortamına aktarılarak okunabilir metin haline getirilmesi. Akademik Bilişim Kongresinde sunulmuş bildiri, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Bilir, A. (2005). Characteristics of students in the first grade of primary school and initial teaching of reading and writing. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 38(1), 87-100. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000103
• Boydak, R. B. (2015). Görme engellilerin ana dili eğitiminde kavram geliştirme süreçleri. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Çarkacı-Çakmak, S. (2005). Görme engelli öğrencilerin matematik işlemlerini yapmalarında küptaş kasa ve Braille daktilonun kullanışlılığının incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Çelenk, S. (2003). İlkokuma-yazma öğretiminde kuluçka dönemi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 36(1-2), 1-6. https://app.trdizin.gov.tr/makale/TWpZd016TT0 sayfasından erişilmiştir.
• Çentik, G. (2009). Görme engellilere Braille alfabesini öğretmek için bilgisayar destekli yeni bir eğitim setinin tasarımı ve uygulaması. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Doğuş, M. & Aslan, C. (2019). Özel eğitim bölümü öğrencilerinin Braille yazıya yönelik tutumları. 28. Uluslararası Eğitim Bilimleri Kongresi içinde (s. 71-81). Ulusal Eğitim Dernekleri Platformu.
• Gadagbui, G. Y. & Ocloo, M. A. (2006). The attitude of children with low vision towards Braille as a form of written communication in schools for the blind in Ghana. International Council for the Education of the Visually Impaired, 57(1), 148-149. http://icevi.org/wp-content/uploads/2017/12/The-attitude-of-children-with-low-vision.....-by-Grace-Yawo-Gadagbui-ICEVI-World-Conference-12-July-2006.doc sayfasından erişilmiştir.
• Güneş, F. (2003). Okuma-yazma öğretiminde cümlenin önemi. Türklük Bilimi Araştırmaları(13), 39-48.
• Gür, R. (2019). Görme engelli öğrencilere Braille okuma ve not alma cihazını kullanma becerisinin kazandırılmasında eşzamanlı ipucu yöntemiyle yapılan öğretimin etkililiği. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Güven, Ç. (2009). Görme engellilere Braille alfabesini öğretmek için bilgisayar destekli yeni bir eğitim setinin tasarımı ve uygulaması. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Hung, H. Y. (2008). Teachers’ perspectives about Braille literacy in Taiwan. (Doktora Tezi). https://etd.ohiolink.edu/acprod/odb_etd/etd/r/1501/10?clear=10&p10_accession_num=osu1199310534 sayfasından erişilmiştir.
• Jiménez, J., Olea, J., Torres, J., Alonso, I., Harder, D., & Fischer, K. (2009). Biography of Louis Braille and invention of the Braille alphabet. Survey of Ophthalmology, 54(1), 142-149. https://doi.org/10.1177/0145482X9609000310
• Kandır, A. & Yazıcı, E. (2016). Okul öncesi eğitim programının okuma yazma becerilerinin gelişimi yönünden değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(3), 451-488.
• Karasar, N. (2015). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel Akademi.
• Koenig, A. J. & Holbrook, M. C. (2000). Ensuring high-quality instruction for students in Braille literacy programs. Journal of Visual Impairment & Blindness(11), 677-694. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0145482X0009401102 sayfasından erişilmiştir.
• Kurt, A. & Ketenoğlu-Kayabaşı, Z. E. (2022). Branş öğretmen adaylarının Braille yazıya yönelik tutumlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. TEBD, 20(3), 1123-1150. https://doi.org/10.37217/tebd.1142716
• Lusk, K. E. & Corn, A. L. (2006). Learning and using print and Braille: A study of dual-media learners, Part. Journal of Visual Impairment & Blindness, 100(10), 606-619. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/0145482X0610001013 sayfasından erişilmiştir.
• McCall, S. & McLinden, M. (2007). Teachers’ perspectives on the use of the Moon code to develop literacy in children with visual impairments and additional disabilities. Journal of Visual Impairment & Blindness, 101(10), 601-612. https://journals.sagepub.com/doi/pdf/10.1177/ 0145482X0710101005 sayfasından erişilmiştir.
• Munyı, C. M. W. (2017). Analysis of teachers’ perceptions on instruction of Braille literacy in primary schools for learners with visual impairment in Kenya. (Doktora Tezi). https://www.semanticscholar.org/ paper/Analysis-of-teachers%E2%80%99-perceptions-on-instruction sayfasından erişilmiştir.
• Ndung, R. R. (2011). Literacy medium for learners with visual impairment: Primary literacy medium used by secondary school learners with low vision in Kenya. (Yüksek Lisans Tezi). https://www.duo.uio.no/bitstream/handle/10852/32257/DUOxEasterx26x4x11xpdf.pdf?sequence=1 sayfasından erişilmiştir.
• Okyar, S. & Çakmak, S. (2019). Yetişkin görme engellilere günlük yaşam becerilerinin kazandırılmasında eşzamanlı ipucu ile yapılan öğretimin etkililiği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(2), 209-236. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.403738
• Sadato, N. (2005). How the blind “see” Braille: lessons from functional magnetic resonance imaging. The Neuroscientist, 11(6), 577-582. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/ 1073858405277314 sayfasından erişilmiştir.
• Şafak, P. (2009). Görme yetersizliği olan çocukların eğitimi. G. Akçamete (Ed.), Genel eğitim okullarında özel gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim içinde (s. 397-440). Kök.
• Şafak, P. (2017). Braille yazı sistemi, tarihçesi ve dünyada Braille. P. Şafak (Ed.), Görenler için Braille (kabartma) yazı rehberi içinde (s. 2-23). Pegem Akademi.
• Tuncer, T. (2005). Görme yetersizliği olan çocuklar. A. Ataman (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş içinde (s. 291-309). Gündüz.
• Wittenstein, S. H. (1993). Braille training and teacher attitudes: Implications for personnel preparation. RE:view, 25(3), 103-111. https://psycnet.apa.org/record/1994-23236-001 sayfasından erişilmiştir.
• Wittenstein, S. H. (1994). Braille literacy: Preservice training and teachers' attitudes. Journal of Visual Impairment & Blindness, 88(6), 516–524.
• Wittenstein, S. H. & Amato, S. (2002). Teachers' attitudes towards Braille: The impact of teacher preparation. AER International Conference içinde (s. 90). Toronto, Canada. http://www.tsbvi. edu/pds/169teachers-attitudes-towardsbraillethe-impactofteacher-preparation-in-the-90s sayfasından erişilmiştir.
• Yutmaz, İ. A. (2021). Görme engelliler için Braille alfabe tekniği kullanılarak tasarlanmış giyilebilir okuma cihazı. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.