İPEK YOLLARI ÜZERİNDE YER ALAN KARAHANLI SELÇUKLU KERVANSARAYLARI VE GELİŞİMİNDE RÔL OYNAYAN YAPI TİPLERİ
Öz
Orta Asya’da Karahanlı ve Selçuklu uygarlıkları bulundukları coğrafyada anıtsal nitelikte mimari eserler inşa etmişlerdir. Bu eserlerin İpek Yolları üzerindeki önemli bir parçasını oluşturan kervansaraylar kervanların, seyyahların ya da kervan kafilelerinin uzun süreli yolculuklar arasında bir dinlenme ve barınma noktası olarak inşa edilmişlerdir. Toplumların tarihsel evrimi çoğu zaman arkalarında bıraktıkları mimari eserler aracılığıyla izlenebilmektedir. Bunlar arasında istasyon, han ve kervansaray gibi mimari eserler, tarih boyunca hem pratik amaçlara hizmet eden hem de bölgelerin kültürel ve ekonomik yapısının şekillenmesinde önemli rol oynayan önemli yapılar olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışmada kervansaray gelişimini, kökenlerini, mimari özelliklerini etkileyen bu mimari unsurlara dikkat çekilmiştir. Karahanlı ve Selçuklu kervansaraylarını etkileyen bu mimari gelişim sürecinin tarihi önemi ve çağdaş anlayış üzerindeki etkileri de ayrıca ele alınmaktadır.
Kervansaraylar, hanlar ya da farklı kültürel isimlerle adlandırılan bu yapılar Türk mimarlık tarihinde, inşa edildiği uygarlığın içinde bulunduğu askeri ve ekonomik şartlara bağlı olarak; boyutsal ve işlevsel açıdan çeşitlilik göstermektedir. Çalışma kapsamında incelenen ve İpek Yolları rotalarında bulunan Karahanlı ve Selçuklu kervansaraylarının gelişiminde etkisi olan Ahameniş ve Part dönemi istasyonları ve İlk Çağ’da Tütsü Yolları üzerinde inşa edilen han ve kervansaraylar ve Erken Orta Çağ Yerleşim yapılarından nasıl etkilendiği araştırılmıştır. Arkeolojik kanıtlar ve yerinde yapılan incelemelere göre, kervansaraylar ve bu yapıları etkileyen unsurların ayrışan ve benzeşen yönleri de ele alınmıştır. İpek Yolları güzergâhları üzerinde inşa edilmiş olan istasyon ve han yapıları, uygarlıkların etkileşimini sağlamıştır. Orta Asya platosunda yaşayan uygarlıklar, şehir merkezi dahilinde ya da şehirler arasında, dağ eteklerinde ve ovalar üzerinde istasyon, han ve kervansaray yapıları inşa etmişlerdir.
Anahtar Kelimeler
Etik Beyan
Makale çalışmamın, bundan önce herhangi bir resmi yayın organında yayınlanmadığını, saygılarım ile beyan ederim.
Destekleyen Kurum
yok
Proje Numarası
yok
Teşekkür
Yüksek lisans tezimde, İSAM kütüphanesi dokümantasyon katında; Türk Kültürü İncelemeleri arşivini oldukça verimli bir şekilde kullanma fırsatı bulduğum için, tüm dergi hocalarıma teşekkür ederim.
Kaynakça
- Abbasian, Aryana “Examining Authenticity in Adaptive Reuse of Iranian Caravanserais for Tourism: Comparative Assessment of Two Cases from Safavid Era” Famagusta: Eastern Mediterranean University Publishers 2019.
- Ahmad, Sumbul, Chase Scott, “Design Generation of The Central Asian Caravanserai”, 1st ASCAAD International Conference, e-Design in Architecture, p. 43-58, Saudi Arabia 2004.
- Baipakov Karl, Shokirjon Pidayev, “Prominent Archaeological Sites of Central Asia on the GreatSilk Road”, İnternational İnstitute For Central Asian Studies, Samarkand 2011, s. 31-48.
- Eğilmez, Savaş, Gönül Kalkan, Yam (Post/Communication) Organization in Mongols. Erzurum: Turcology Researches, Ataturk University Publications 2023.
- Eleanor, Sims, “Markets and Caravanserais. Architecture of the Islamic World: Its History and Social Meaning”, London: Thames and Hudson Publishers, 1978.
- Erendil, Muzaffer, “İlk Çağ Ön Asya’sında Ulaşım ve Kral Yolu”, Tarih ve Edebiyat Mecmuası, S. 12, Hayat Neşriyat, 1974, s. 21-27.
- Floor, Willem, “The Postal System in Safavid, Afsharid, and Zand Iran” Association for İran Studies, 56, 2023, s. 721-747, Tahran 2023.
- Muradov, Ruslan, “Regional Features of The Caravanserais in The Karakum Desert”, Russian Academy of Architecture and Building Sciences İnstitute of Architecture and Urban Planning Theory and History. 2018. s. 1-30.
- Pektaş, Kadir, “Sûse Ribâtı”, TDV İslam Ansiklopedisi Yayınları, C. 37, s. 573-574, İstanbul 2009.
- Polvonov, Jaloliddin, “Caravanserais On The Great Silk Road And Their Archeological Site”, The American Journal of Social Science and Education Innovations, Vol: 3 p. 80-87. New York 2021.
- Pugachenkova, Galina (Rusça), “Güney Türkmenistan Mimarisinin Gelişimi, İşgal Dönemi ve Feodalizm”, Türkmenistan SSCB Bilimler Akademisi Arkeolojik Ekspersiyonu Cilt 6, ABD Bilimler Akademisi Yayınevi, Aşkabat 1958.
- Hughes, Ryan, Baking in the Desert: The Potential Personal Quarters or Kitchen at Khirbet Sufaysif, New York: The Institute for European and Mediterranean Archaeology, p. 73-87, Newyork 2014.
- Haji, Seyed Rasul Mousavi, “Behrouz Omrani'nin Selçuklu Dönemi Mimarisinde İki Tip "türbe" ve "kubbe"nin Analizine Dayalı Olarak "Razi Üslubu"nun Genel Yapısına Dair Bir Eleştirisi”, İslam Mimarisi Araştırmaları Dergisi, Sayı 23, Yıl 7, 2018, s. 108-125.
- Mirzaakhmedov, Sirojidin, “Early Rabat-Caravanserai of Bukhara At the Borders of The Nomad Steppe (Based on Paikend Settlement Materials)”. Archaeology of The Eurasian Steppes, p. 44-56. Tashkent 2022.
- Siroux, Maxime, “Caravansérails d'Iran et petites constructions routières”, Institute Français d'Archéologie Orientale, Part V-VI-VII Paris 1949.
- Tali, Erickson - Yotam Tepper, “Caravanserai middens on desert roads: a new perspective on the Nabataean–Roman trade network across the Negev”, Jerusalem: Israel Antiquities Authority, Volume 96, p. 592-610, Jerusalem: Hebrew University of Jerusalem 2022.
- Ulko, Alexey (Trans), “The Artistic Culture of Central Asia and Azerbaijan in the 9th-15th Centuries”, İnternational İnstitute for Central Asian Studies, Volume IV, Tashkent, 2013.
- E l e k t r o n i k K a y n a k l a r
- Bruno Genito, “Mary: The Building NO: 546 At Uly Kishman Complex in The Merv Oasis”, Merv: https://cyberleninka.ru/, Turkmenistan 2010, s. 200-216.
- Lorenz Korn, “Ribat-i Mahi (Khurasan-i Razavi): Evidence of a Saljuq Building Inscription”, https://fis.uni bamberg.de/ 2018, s. 1-19.
- www.cgie.org.ir (E.T.: 14.03.2024)
- https://titreshahr.com (E.T.: 09.06.2024)
- www.gotoyazd.com (E.T.: 30.11.2022)
- https://en.unesco.org/silkroad/countries-alongside-silk-roadroutes/uzbekistan (E.T.: 1209.2024)
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Mimarlık Tarihi |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | yok |
| Yayımlanma Tarihi | 24 Aralık 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 2 Mayıs 2024 |
| Kabul Tarihi | 3 Aralık 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Sayı: 52 |
- Makale Dosyaları
Türk Kültürü İncelemeleri – Haziran 2026 Sözlü Çeviri Özel Sayısı
Çağrı Metni
Sözlü çeviri, gündelik karşılaşmalardan kurumsal etkileşimlere kadar uzanan çeşitli bağlamlarda, iki dilli ve kültürlerarası iletişimin merkezinde yer alır. Türkiye’deki sözlü çeviri ortamlarında, dillerden biri büyük ölçüde Türkçedir ve bu uygulamalar, Türkçenin diğer dillerle etkileşiminde ortaya çıkan iletişimsel, kültürel ve toplumsal dinamikleri yansıtır.
Haziran 2026 sayımız için hazırlamakta olduğumuz bu özel sayıyla, Türkiye’deki sözlü çeviri uygulamalarını farklı tür ve bağlamlarda inceleyen özgün araştırmaları bir araya getirmeyi amaçlıyoruz. Bu çalışmalar, sözlü çevirinin dilsel, kültürel, toplumsal ve göstergebilimsel boyutlarına disiplinlerarası bir bakış sunarak, yalnızca çeviribilim alanına değil; Türk dili, kültürü ve toplumu üzerine yapılan araştırmalara da değerli katkılar sağlayacaktır.
Bu doğrultuda, sözlü çeviri üzerine çalışan ulusal ve uluslararası akademisyenleri, araştırmacıları ve alanda aktif profesyonelleri, Haziran 2026 sayımıza katkıda bulunmaya davet ediyoruz. Özel sayıya, Türkiye’deki sözlü çeviri ortamlarında iletişim süreçlerinin, rollerin ve çeviri uygulamalarının nasıl şekillendiğini tartışan kuramsal veya uygulamalı çalışmalarla katkı sunabilirsiniz.
Araştırma konularının, aşağıdaki temalar çerçevesinde tasarlanması önerilmektedir; ancak farklı yaklaşımlar ve konular da değerlendirmeye alınacaktır.
-Sözlü çeviri ortamlarında Türkçenin söylem yapıları ve etkileşimsel stratejileri,
-Mahkeme, hastane, okul gibi kamusal hizmet alanlarında yürütülen sözlü çeviri pratikleri,
-Andaş ve ardıl çeviride, Türkçeye özgü zorluklar ve stratejiler,
-Göç, azınlıklar ve çokdillilik bağlamında sözlü çeviri uygulamaları,
-Sözlü çeviri eğitimi ve öğretiminde dilsel ve kültürel boyutlar,
- Çeviri etiği ve profesyonel normların Türkiye’deki sözlü çeviri uygulamalarına etkisi,
-Teknoloji destekli sözlü çeviri araçlarının kullanımı,
-Toplumsal kriz, afet ve acil durumlarda sözlü çevirmenin rolü.
Önemli Notlar:
Özel sayıya gönderilecek makaleler için son teslim tarihi 15 Mart 2026 olarak belirlenmiştir.
Yazıların künye bilgileri, dipnot sistemi ve kaynakça gösterim şekli internet sayfamızda bulunan makale yazım şablonuna göre hazırlanacaktır.
Call for Papers
Turkish Cultural Studies – June 2026 Special Issue on Interpreting Studies
Interpreting occupies a central position in bilingual and intercultural communication across a wide range of contexts, from everyday encounters to institutional interactions. In interpreting settings in Turkey, one of the working languages is predominantly Turkish, and these practices reflect the communicative, cultural, and social dynamics that emerge through the interaction of Turkish with other languages.
With this special issue, scheduled for publication in June 2026, we aim to bring together original studies that explore interpreting practices in Turkey across diverse genres and contexts. Adopting an interdisciplinary perspective on the linguistic, cultural, social, and semiotic dimensions of interpreting, these contributions will provide valuable insights not only for the field of Translation and Interpreting Studies but also for research on Turkish language, culture, and society.
In this regard, we invite national and international scholars, researchers, and professionals working in the field of interpreting to contribute to our June 2026 issue. Submissions may include theoretical or applied studies that examine how communicative processes, roles, and interpreting practices are shaped within interpreting settings in Turkey.
Suggested, though not exclusive, areas of research include the following themes; alternative approaches and topics will also be considered.
-Discourse structures and interactional strategies of Turkish in interpreting settings,
-Interpreting practices in public service domains such as courts, hospitals, and schools,
-Turkish-specific challenges and strategies in simultaneous and consecutive interpreting,
-Interpreting practices in the context of migration, minority communities, and multilingualism,
-Linguistic and cultural dimensions in interpreter training and education,
-Translation ethics and the impact of professional norms on interpreting practices in Turkey,
-Use of technology-assisted interpreting tools,
-The role of interpreters in social crises, disasters, and emergency situations.
Important Notes:
The deadline for submitting articles to the special issue is March 15, 2026.
The article's citation information, footnote system, and bibliography format will be prepared according to the article writing template available on our website.