Mythological origins and mapping of plants in Turkish garden art

Year 2025, Volume: 7 Issue: 1, 208 - 220, 30.06.2025

Canan Tanrısever

https://doi.org/10.53601/tourismandrecreation.1581116

Abstract

Turkish culture, deeply rooted in nature and influenced by diverse interactions with various civilizations, holds a unique gardening tradition dating back thousands of years. This study explores the evolution of Turkish gardening culture, focusing on Istanbul’s historical peninsula, and examining plant species’ roles in shaping cultural identity and tourism narratives. Beginning with the ancient nomadic and spiritual practices in Central Asia, the study traces the influence of major religious shifts, including Islam, which introduced the "Paradise Garden" concept. The Ottoman period further refined Turkish gardens, integrating influences from Mediterranean, Iranian, and Byzantine sources while maintaining a distinct natural harmony. Ottoman gardens flourished, emphasizing functionality, spirituality, and symbolic plant use, with species like roses, tulips, and cypress trees gaining prominence. This research aims to document and map plant species found in Istanbul’s prominent historical sites, linking each to its mythological roots. Utilizing Geographic Information Systems (GIS), the study creates visual representations of these plants, supporting their narrative use by tour guides, and enhancing tourists' engagement with Istanbul's heritage. The findings underscore the cultural and mythological significance of these plants, offering insights into Turkish garden aesthetics and their symbolic evolution. By highlighting mythological storytelling in tourism, this study also provides practical implications for heritage preservation, tourism enrichment, and urban planning, inviting future research on plant symbolism across cultures and its integration into modern urban spaces.

Keywords

Turkish Gardening Culture , Mythological Significance , Turkish Gardens

Türk bahçe sanatında bitkilerin mitolojik kökenleri ve haritalandırılması

Abstract

Türk kültürü, doğayla derin bağlara sahip olup, farklı medeniyetlerle olan etkileşimlerden büyük ölçüde etkilenmiş bir geleneksel bahçecilik kültürüne sahiptir. Bu çalışma, Türk bahçeciliğinin evrimini incelemekte olup, İstanbul'un tarihi yarımadasına odaklanarak, bitki türlerinin kültürel kimliğin şekillenmesindeki ve turizm anlatılarındaki rollerini araştırmaktadır. Çalışma, Orta Asya'daki eski göçebe ve manevi uygulamalardan başlayarak, İslam'ın "Cennet Bahçesi" kavramını tanıtmasıyla birlikte büyük dini dönüşümlerin etkilerini izlemektedir. Osmanlı dönemi, Akdeniz, İran ve Bizans kaynaklarından gelen etkiler, Türk bahçelerini daha da rafine etmiştir. Osmanlı bahçeleri, işlevselliği, manevi boyutları ve sembolik bitki kullanımı üzerine odaklanarak, gül, lale ve servi gibi türlerin öne çıkmasını sağlamıştır. Bu araştırma, İstanbul'un önde gelen tarihi mekanlarında bulunan bitki türlerini belgelemeyi ve haritalamayı amaçlamakta ve her birini mitolojik kökenleriyle ilişkilendirmektedir. Bu sayede bu çalışma, turist rehberlerinin anlatımlarında tarihi mekanların yanı sıra güzergâh üzerinde görebilecekleri bitki türlerinin mitolojik anlatımlarına katkı sağlayarak turistlerin İstanbul mirasıyla daha derin bir bağ kurmalarını sağlayacaktır. Çalışmada, Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak güzergah üzerindeki çiçek ve ağaçların haritalandırılması yapılmıştır. Bulgular, bu bitkilerin kültürel ve mitolojik önemini vurgulayarak, Türk bahçe estetiği ve sembolik evrimi üzerine içgörüler sunmaktadır. Turizmde mitolojik anlatıların öne çıkarılmasıyla, bu çalışma aynı zamanda mirasın korunması, turizmin zenginleştirilmesi ve şehir planlaması açısından pratik uygulamalar sunmakta, kültürler arası bitki sembolizmi ve bunun modern şehir alanlarına entegrasyonu üzerine gelecekteki araştırmalara ışık tutmaktadır.

Keywords

Türk bahçe sanatı , Mitolojik önemi , Türk bahçeleri

References

• Açıkel, Y. (2018). Hz. Peygamber-Gül ilişkisi ve ilgili rivayetlerin değerlendirilmesi. Süleyman Demirel University Social Sciences Journal, (30), 71-103.
• Altınbaş, A. (1987). Eski Türk kültüründe hayat ağacı ve ölümsüzlük otu. Journal of Turkic World Research 51(12), 145-156. https://doi.org/10.20860/ijoses.27650
• Aktepe, M. M. (1993). Çınar vak‘ası. TDV İslâm Ansiklopedisi (301-302) in. TDV Centre of Islamic Studies https://islamansiklopedisi.org.tr/cinar-vakasi Accessed date: 19.07.2024
• Altaylı, S. (1994). Azerbaycan Türkçesi sözlüğü (volume 1-2). Republic of Education Publishing, İstanbul.
• Aslanoğlu-Evyapan, G. (1972). Eski Türk bahçeleri ve özellikle eski İstanbul bahçeleri. ODTÜ Publiations, Ankara.
• Aydın, M. (2013). Zekeriyya. in DV İslâm Ansiklopedisi, 210-211 in. TDV Centre of Islamic Studies. https://islamansiklopedisi.org.tr/zekeriyya Accessed date:19.07.2024
• Bilgin, S. (2009). Osmanlı kültüründe bahçe ve çiçek. Koç Culture Art İstanbul.
• Britannica. (2018). Redbud. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/plant/redbud Access date: 21.07.2024
• Campos, A. C., Guerreiro, M. M., & Beevor, M. C. (2023). Storytelling in heritage tourism: an exploration of co-creative experiences from a tourist perspective. Museum Management and Curatorship, 1-26. DOI: 10.1080/09647775.2023.2230194
• Dağlı, Y. & Kahraman, S. A. (2005). Günümüz Türkçesiyle Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi: BursaBolu-Trabzon-Erzurum-Azerbaycan-Kafkasya-Kırım-Girit. 2. Edition, Yapı Kredi Culture Art Publications, İstanbul.
• Demiralp, D. (2020). Bir nehir söylencesi/ güneş tanrısının oğlu Phaethon’un öyküsü. Turkish Journal of Social Science, 24(2), 335-344.
• Doğruyol, H. (2003). Erguvan üzerine. Uludağ University Journal, 13, 57-59.
• Erhat, A. (1972). Mitoloji sözlüğü, 4. baskı. Remzi Publications İstanbul.
• Esin, E. (1979). Türk kozmolojisi (ilk devir üzerine araştırmaları). Literature Faculty Press, İstanbul.
• Ergun, P. (2004). Türk kültüründe ağaç kültü. Atatürk Cultur Center Publishing, Ankara.
• Ersoy, E. (2011,). Lale üzerine notlar, Anadolu Aydınlanma Vakfı Social and Cultural Bulletin 10(1).
• Evin, A. (2000). Batılılaşma ve Lâle Devri. İstanbul Armağanı -4.41-60. İ.B.B. Kültür İşleri Daire Başkanlığı Publishing, İstanbul.
• Evyapan, G. (1991). Bahçe. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 478-479. Diyanet Vakfı Publishing, İstanbul.
• Hakverdioğlu, M. (2016). Sevgili neden servi boyludur. Amasya University Theology Faculty Journal, 7(3), 215-230. https://doi.org/10.18498/amauifd.282874
• Gezgin, D. (2017). Bitki mitosları. Pinhan Publications, İstanbul.
• Gezgin, D. (2019). Doğa defteri. Sel Publications, İstanbul.
• Güçlütürk, F. (2021). Ağaçların dili olsa. GQ Türkiye. https://gq.com.tr/dergi-konulari/agaclarin-dili-olsa Accessed date: 21.10.2024
• Gürçay, S. (2019). Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nde Çatalca. Journal of International Folklore Studies, 2(3), 135-145.
• Işık, R. (2004). Türklerde ağaçla ilgili inanışlar ve bunlara bağlı Kültler. Theology Faculty Journal 9(2), 89-106.
• İbn–i Bibi, (1996). El Evamirü'l–Ala'iye Fil Umuri'l–Ala'iye (Selçuk Name), Trns. Mürsel Öztürk. TTK Publications, Ankara.
• İLAV. (2022). İstanbul Lale Vakfı, https://www.ilav.org/tasavvufta-lalenin-anlami/ Accessed date: 17.06.2024
• İnan, A. (1987). Tarihte ve bugün Şamanizm (Materyaller ve Araştırmaları. TTK Publications, Ankara.
• İvgin, H. (2013). Derin mitoloji inançlarda- söylencelerde- folklorda- geleneklerde. Kültür Ajans Publishing, Ankara.
• Karaman, G. (2012). Perîşân çiçek sünbül ve klasik Türk şiirinde işlenişi. Journal of the Human and Social Science Researches, 1(2), 288-319.
• Kaplan, Y. (2010). Divan şiirinde ölüm karşısında âşıkların istekleri. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 5(3), 291-313. DOI: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.1555
• Karakurt, D. (2011). Türk Söylence Sözlüğü. Cinius Publications, İstanbul.
• Karakurt, M. (2019). Antik Çağ’da parfüm. [Master Thesis]. Adnan Menderes University.
• Koç, D. E. (2024). Bitki mitosları. In C. Tanrısever & Ö. Güzel (Ed.), Anadolu efsaneleri 757-803 Nobel Publications, Ankara.
• Koçak, A. (2009). Necati Bey’in menekşe kasidesi ekseninde menekşenin öyküsü. 1. International Turkish Language and Literature Symposium. Kocaeli, Türkiye, 15-17 Nisan. Kocaeli Metropolitan Culture Publishing,
• Koçak, A. & Günaltay Başak, M. (2023). Kutlu annenin çiçek dünyasındaki kutlu yansımaları. Rumeli DE Language and Literature Researches Journal, (Ö13), 741-754. DOI: 10.29000/rumelide.1379216.
• Koçak, A. & Gürçay, S. (2015). Soyluluk çiçeği “Erguvan” a kültürel bir inceleme. Folklore, (84), 33.
• Kumbar, Ö. (2018). Lâle Devri'nin Lâle'si: Yazma eserler arasında bir gezinti. East West 21(85), 233-255.
• Leong, A. M. W., Yeh, S. S., Zhou, Y., Hung, C. W., & Huan, T. C. (2024). Exploring the influence of historical storytelling on cultural heritage tourists' value co-creation using tour guide interaction and authentic place as mediators. Tourism Management Perspectives, 50, 5. Doi: 10.1016/j.tmp.2023.101198
• Kuş Şahin, C. & Erhan E., U. (2009). Türk bahçelerinin tasarım özellikleri. Suleyman Demirel University Forestry Faculty Journal. A (2), 170-181.
• Merdoğlu-Bilaloğlu, G.A. (2004). Kahramanmaraş’taki Tarihi Konutlarda Türk Bahçe Kimliğinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. (Ph. D. Thesis). Ankara University.
• Ocak A. Y. (1983). Bektaşi menakıbnamelerinde İslam öncesi inanç motifleri. Enderun Publishing, Istanbul.
• Özer, D. (2012). Toplumsal düzenin oluşmasında renk ve iletişim. ODÜ Social Sciences Institute Research Journal, 3(6), 280-285
• Özen, İ. A., Çiçekli Ayyıldız, S., & Aytekin, G. (2023). Turist rehberliğinde efsanelerin yeri: Kapadokya özelinde bir araştırma. Tourism and Recreation, 5(2), 162-171. https://doi.org/10.53601/tourismandrecreation.1386046
• Piante, G. T. (2000). Il Millepiante. Editrice Maxi srl. Italy.
• Rock, P. M. J. (1909). Golden Rose. New York: Robert Appleton Company. https://www.newadvent.org/cathen/06629a.htm Accessed date: 21.05.2024
• Sak, İ. (2006). Osmanlı Sarayının iki aylık meyve ve çiçek masrafı. History Research Journal, 25(40), 141-176. https://doi.org/10.1501/Tarar_0000000251
• Şahbaz, M. (2018). Türk inanç ve düşünce sisteminde sevri/selvi ve kayın ağacının yeri ve önemi. II. International El Ruha Social Science Congress 9-11 February, (ed. Mehibe Şahbaz-Damecan Sadykova), 349-358, Iksad Publications.
• Şahin, K. C. & Erol, E. U. (2009). Türk bahçelerinin tasarım özellikleri. Suleyman Demirel University Forestry Faculty Journal, 2, 170-181.
• Tarama Sözlüğü IV (1969). XIII. Yüzyıldan beri Türkiye Türkçesiyle yazılmış kitaplardan toplanan tanıklariyle tarama sözlüğü IV. TDK Publications, Ankara.
• Tazebay, İ. & Akpınar, N. (2010). Türk kültüründe bahçe. Information Journal, 54(1,) 243-253.
• The Holy Bible, New International Version. (2011). Zondervan. https://www.biblegateway.com/passage/?search=Genesis+6-9&version=NIV Access date: 02.04.2024.
• Uca, A. (2007). Türk toplumunda Hıdrellez-II. Atatürk University Turkic Research Enstitute Journal, 14(35), 251-284.
• Uludağ, S. (2001). Tasavvuf terimleri sözlüğü. Kabalcı Publications, İstanbul.
• Üçer, M. (2019). Türk kültür ve sanatında hayat ağacı. AKM Publishing, Ankara.
• Ülkütaşır, M. Ş. (1956). Eski Türklerde bahçe sanatı ve çiçek sevgisi. Turkish Turing and Automobile Association Bulletin, İstanbul. https://doi.org/10.17099/jffiu.12252
• Yavuz, B. (2006). Servi. In Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü, C.I., AKM Publications, Ankara.
• Yıldız, M. (2014). Osmanlı hasbahçelerinin sultanı: Sultaniye hasbahçesi, Belleten, LXXVIII, 282, 547-595, https://doi.org/10.37879/belleten.2014.547
• Yıldız, N. (1998) Dede Korkut Hikâyelerinde ve Manas Destanında Ağaç, National Folklore, XXXVII, 47-51.
• Yıldırım, H. (2000). Ayıı Üöreğe (Tanrı Öğretisi) metni esasında saha Türkçesinde isim. Master Thesis). Gazi University
• Yılmaz, L. (2000). Antik dünya ve geleneksel toplumlarda dinler ve mitolojiler sözlüğü, Dost Publications.
• Yılmaz, Ş. (2022). Türk kültüründe bitki sembolizmi ve resim sanatına yansıması. Rast Musicology Journal, 10(4), 531-557.
• Zhang, H., Jiang, J., & Zhu, J. (2024). Myths, imagination and reality: constructing tourist attractions with local knowledge. Current Issues in Tourism, 1-17. https://doi.org/10.1080/13683500.2024.2355555