Molière’in Scapin’in Dolapları’na Yapılan İki Uyarlamanın Yerlilik Bakımından Karşılaştırılması: Dekbazlık-Ayyar Hamza

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 22, 45 - 76, 30.07.2021

Emir Ali Şahin

https://doi.org/10.33207/trkede.875529

Cited By: 2

Öz

Komedi türünde sadece Fransız edebiyatının değil, dünya edebiyatında da en önde gelen sanatçılarından biri, şüphesiz Molière’dir. Komedilerinde insanların ve toplumun zaaflarını, yanlışlarını gösterip sadece güldürmeyi değil, eğitmeyi de amaçlayan Molière, hem Türk tiyatro yazarları nazarında hem de bütün dünyada büyük bir teveccühe mazhar olmuştur. Onun bazı eserleri çeşitli sanatçı ve mütercimler tarafından Türkçeye çevrilmiş ve uyarlaması yapılmıştır. Bunlardan biri de Scapin’in Dolapları (Les Fourberies de Scapin) adlı oyundur.
Scapin’in Dolapları (Les Fourberies de Scapin), usulsüz evlilik yapan Octave ve Léandre isimli gençleri, içinde bulundukları bu zor durumdan kurtarmak için çeşitli hile ve kurnazlıklar yapan uşak Scapin’in serüvenleri üzerine kurgulanmıştır. Eser önce Dekbazlık adıyla Ahmet Vefik Paşa, sonra da Ayyar Hamza adıyla Âli Bey tarafından uyarlanmıştır. Yapılan bu iki uyarlamayla ilgili birçok araştırmacı fikrini söylemiş, ancak eserler ayrıntılı bir inceleme ve mukayeseye tâbi tutulmamıştır.
Scapin’in Dolapları (Les Fourberies de Scapin), merkeze alınıp düz çevirisinden yapılan alıntılarla, uyarlamalardaki karşılığı olan diyaloglardan alıntılar yapılmış, aralarındaki ortak ve farklı yönler gösterilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sınırlılıkları da dikkate alındığında inceleme ve değerlendirmelerin sözcük sözcük, cümle cümle yapılmasının, amacı aşan bir istikamete gideceği düşünülerek, seçilmiş diyaloglardan hareketle parçadan bütüne gidilmesi yeğ tutulmuştur. Uyarlamalar, belirlenen başlıklar altında “yerlilik” kavramına göre ele alınırken strateji olarak “dil ve anlatım” üzerinde yoğunlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Molière,, Ahmet Vefik Paşa,, Âli Bey,, uyarlama,, Scapin’in Dolapları,, Dekbazlık,, Ayyar Hamza.

Teşekkür

Trakya Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dergisi İmtiyaz Sahibi Sayın Prof. Dr. Yüksel TOPALOĞLU' başta olmak üzere editör ve editör yardımcılarına, görevlendirilecek olan hakem hocalarıma ve emeği geçen herkese şimdiden teşekkür eder, çalışmalarında kolaylıklar dilerim.

The Comparison of the Two Adaptations to Molière Scapin’s Cabinets: Dekbazlık-Ayyar Hamza

Öz

Molière is undoubtedly one of the leading artists in the genre of comedy, not only French literature. Molière, who aims to show the weaknesses and mistakes of people and society in their comedy and not only to laugh but also to train, has been a great favor for Turkish theater writers and all over the world. Some of his works have been translated into Turkish and adapted by various artists and translators. One of them is the game called Scapin's Cabinets (Les Fourberies de Scapin).
Scapin's Cupboards (Les Fourberies de Scapin) are built on the adventures of the butler Scapin, who has done various tricks and cunning to save the young people named Octave and Léandre from having this difficult situation. The work was adapted by Ahmet Vefik Pasha under the name of Dekbazlık and then by Ali Bey under the name of Ayyar Hamza. Many researchers have said their opinions about these two adaptations; however, the works were not subjected to a detailed examination and comparison.
Scapin's Cabinets (Les Fourberies de Scapin) are quoted from the translation of the dialogues in the adaptations and the common and different aspects are tried to be shown. Considering the limitations of the study, it is preferred to go from the piece to the whole based on the selected dialogues, considering that the investigation and evaluations will be made in a way that goes beyond the purpose. While the adaptations are handled according to the concept of “locality” under the titles, the focus is on “language and expression”.

Kaynakça

• KAYNAKÇA: Ahmet Vefik Paşa (1882), Dekbazlık, Bursa: Bursa Vilayet Matbaası.
• Âli Bey (1871), Ayyar Hamza, İstanbul: Şevki Bey Matbaası.
• Âli Bey (1968), Ayyar Hamza, (Tertip Eden: Mustafa Nihat Özön). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• AND, Metin (1972), Tanzimat ve İstibdat Döneminde Türk Tiyatrosu 1839-1908, Ankara: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• AND, Metin (1974), “Türkiye’de Molière” Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 5:51-64.
• AYVERDİ, İlhan (2005), Kubbealtı Lügati-Misalli Büyük Türkçe Sözlük, İstanbul: Kubbealtı Yayınları.
• BANARLI, Nihad Sami (1983), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi I, İstanbul: MEB Yayınları.
• ÇALIŞLAR, Aziz (1995), Tiyatro Ansiklopedisi, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları (Sanat/Tiyatro).
• ÇERİ, Bahriye (2010), İstanbul Edebiyat Haritası, İstanbul: Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu.
• KERMAN, Zeynep (1978), 1862-1910 Yılları Arasında Victor Hugo’dan Türkçeye Yapılan Tercümeler Üzerinde Bir İnceleme (Doktora tezi), İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• MOLİÈRE, Jean-Baptiste Poquelin (1671), Les Fourberies de Scapin, Paris: Théâtre du Palais-Royal.
• MOLİÈRE, (1933), Ahmet Vefik Paşa Külliyatı XIV, Dekbazlık, Yayına Hazırlayan: Mustafa Nihat Özön, Kanat Kütüphanesi, İstanbul.
• MOLİÈRE, Jean-Baptiste Poquelin (1944), Scapin’ in Dolapları, Tercüme Eden: Orhan Veli Kanık, Maarif Vekâleti, Ankara.
• MOLİÈRE (1945), Cimri, (çev. Yaşar Nabi Nayır), Millî Eğitim Basımevi, İstanbul.
• MOLİÈRE, Jean-Baptıste Poquelin (2006), Toplu Oyunları 1- Scapin’ in Dolapları / George Dandin (çev. Ayberk Erkay), İstanbul: Mitos Boyut Yayınları.
• OFLAZOĞLU, Turan (1978), Molière, İstanbul: Cem Yayınevi.
• ÖZTUNA, Yılmaz (2006), Yavuz Sultan Selim, 5. Baskı, İstanbul: Babıali Kültür Yayınları-BKY
• PERİN, Cevdet (1946), Tanzimat Edebiyatı’nda Fransız Tesiri, İstanbul: Pulhan Matbaası.
• SUNER, Levent (2007), “Commedıa dell’Arte Etkisinde Üç Oyun Beş Yorum”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 24: 145-182.
• ŞENER, Sevda (1974), “Molière ve Türk Komedyası”, Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 5:23-31.
• TANER, Haldun (1966), “Yüzyıllık Bir Tartışma”, Tiyatro Özel Sayısı–Türk Dili Dergisi, 178:736-738.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (1977), Edebiyat Üzerine Makaleler, (Zeynep Kerman, Hazırlayan), 2. Baskı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TANPINAR, Ahmet Hamdi (2013), 19 uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi, 20. Baskı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TOKER, Yalçın (1998), Ahmet Vefik Paşa, (Hayatı-Kişiliği-Eserleri), İstanbul: Toker Yayınları.