Orhon Yazıtlarında Özgürlük ve Başkaldırı Kavramları

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 22, 287 - 305, 30.07.2021

Eyup Sertaç Ayaz

https://doi.org/10.33207/trkede.896802

Cited By: 1

Öz

Özgürlük; ilk çağlardan itibaren tüm insanlığı düşündüren bir kavram olmuştur. İnsanın her türlü dış etkiden bağımsız, kendi iradesine dayanarak hareket etmesi anlamına gelen özgürlük, başkaldırabilmektir. Bu nedenle bu iki kavramı birlikte ele almak yerinde olacaktır. Özgürlük ve başkaldırı kavramları üzerine tartışmalar günümüzde de devam etmektedir. Tarihte özgürlük uğruna birçok mücadeleye girişilmiştir. Türk tarihine baktığımızda da özgür bir ölümü esir bir yaşama tercih eden bir milletin hikâyesiyle karşılaşırız. Yazıtlarda bağımsızlığa ulaşmak için esaret ve zulme karşı sergilenen başkaldırı, özgürlüğün temel göstergesi olarak karşımıza çıkar. Kök Türkler de özgürlüğü kendisine karakter edinmiş ve bağımsızlığın, yeniden dirilişin ve özgürlüğün simgesi olarak seçilen ‘kurt’ ile bu bilinç sembolleştirilmiştir. Tüm insanlık; haysiyetini, onurunu özgürlük uğruna savaşan kahramanlara ve onlara koşulsuz destek veren kahraman milletlere borçludur. Bu çalışmada; eski Türk yazıtlarının söz varlığı ve tarihi belgeler ışığında; kaynak tarama, kritik ve analiz gibi nitel araştırma yöntemleri kullanılarak insanın onurlu bir yaşam sürdürebilmesinin ön koşulu olan özgürlük ve başkaldırı kavramları kavram alanlarıyla ele alınarak mahiyeti ortaya konmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kök Türkler, devlet, özgürlük, başkaldırı

Freedom and Rebellion Concepts in Orkhon Inscriptions

Öz

Freedom has been a concept that concerned humankind since the early ages. Freedom, which means that the ability to act independently based on their own will from all external influences, is the capacity to rebel. Therefore, it would be accurate to consider these two concepts together. The debates on the freedom and rebellion concepts maintain its focus. The history reveales numerous struggles for freedom. Turkish history also bears the story of a nation who preferred a free death to a captive life. The rebellion against captivity and cruelty to achieve independence appears as the basic indicator of freedom in the inscriptions. Kök Turks also adopted freedom as their own character and this notion was symbolized with the 'wolf', which was chosen as the symbol of independence, resurrection and freedom. Humankind owes its dignity and honor to the heroes who fought for their freedom and to the heroic nations that unconditionally supported them. This examines the concepts of freedom and rebellion, which are the prerequisites for living an honorable life, with their conceptual fields and nature through the old Turkish inscriptions vocabulary and historical documents and qualitative research methods such as source survey, critical and analysis

Kaynakça

• Akarsu, Bedia (1984), Felsefe Terimleri Sözlüğü, Savaş Yayınları, Ankara.
• Aksan, Doğan (2004), Dilbilim ve Türkçe Yazıları, Multilingual, İstanbul.
• Arendt, Hannah (2012), Geçmişle Gelecek Arasında, Çev. Bahadır Sina Şener, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Atatürk, Kemal (2005), Nutuk 1919-1927, Bugünkü Dille Yayına Haz.: Zeynep Korkmaz, Atatürk Araştırma Merkezi: Ankara.
• Aydın, Erhan (2018), Orhon Yazıtları, Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
• Cin, Ş. Recai (1971), Kavramlar Dizini, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Clauson, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth Century Turkish, Oxford: Oxford University Press.
• Çetinkıran Balcı, Elif (2017), Özgürlük Kavramını Yeniden Düşünmek: Kant ve Arendt’te Etik ve Politik Bir Sorun Olarak Özgürlük, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Divitçioğlu, Sencer (2016), Orta Asya Türk İmparatorluğu, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Ercilasun, Ahmet Bican (2014), Makaleler 1. Akçağ Yayınları, Ankara.
• Ercilasun, Ahmet Bican (2016), Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Frolov, İvan (1991), Felsefe Sözlüğü, Çev. Aziz Çalışlar, Cem Yayınevi, İstanbul.
• Gömeç, Saadettin Yağmur (2013), Kaynakların Işığında Türk Tarihinde Kürşad, Yüce Erek, 14/46, 44-46.
• Gözler, Kemal (2017a), Devlet Kelimesi Üzerine Bir Deneme, Türkiye Günlüğü, 129 Kış, 5-9.
• Gözler, Kemal (2017b), Devletin Genel Teorisi, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Gumilöv, Lev Nikolayeviçen (1999), Eski Türkler, Çev. Ahsen Batur, Birleşik Yayıncılık, İstanbul.
• Kafesoğlu, İbrahim (1997), Türk Millî Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Kant, Immanuel (2013), Ahlak Metafiziğinin Temellendirilmesi, Çev. Ioanna Kuçuradi, Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara.
• Kapusuzoğlu, Gökçen (2017), Tarihî Bir Kişilik Olarak Kür Şad ve 639 Yılı, Gazi Türkiyat, Güz 2017/21, 121-136.
• Kaya, Ceval (2010), Köktürkçe İdi Oksuz Üzerine, Orhon Yazıtlarının Bulunuşundan 120 Yıl Sonra Türklük Bilimi ve 21. Yüzyıl, 3. Uluslararası Türkiyat Sempozyumu, 463-467.
• Mutçalı, Serdar (1995), Arapça - Türkçe Sözlük, Dağarcık Yayınları, İstanbul.
• Özcan, Muttalip (2006), İnsan Felsefesi, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• Şirin, Hatice (2016), Eski Türk Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Taşağıl Ahmet (2017), Kök Tengri’nin Çocukları, Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
• Taşağıl, Ahmet (2018), Gök-Türkler I-II-III, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• TDK (2011), Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Togan, İsenbike ve Kara, Gülnar ve Baysal, Cahide (2017), Eski T’ang Tarihi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Turan, Osman (1945), Eski Türklerde Okun Hukukî Bir Sembol Olarak Kullanılması, Belleten, IX, Temmuz, 305-318.
• Turan, Osman (2014), Türk Cihân Hâkimiyeti Mefkûresi Tarihi, Ötüken Neşriyat, Ankara.
• Vardar, Berke (2007), Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual, İstanbul.