BİLİŞSEL-DAVRANIŞÇI YAKLAŞIMA DAYALI GRUP TERAPİSİ PROGRAMININ GÖRME ENGELLİ BİREYLERDE DEPRESİF BELİRTİ VE UMUTSUZLUK DÜZEYLERİNE ETKİSİ

Yıl 2018, Cilt: 22 Sayı: 1, 85 - 104, 05.04.2018

Volkan Demir

Öz

Bu çalışmanın amacı, depresif belirti ve
umutsuzluk düzeylerine yönelik bilişsel-davranışçı bir grup terapi programı
hazırlamak ve görme engelli bireylerde programın etkililiğini
değerlendirmektir. Bu etkinin değerlendirilmesi için yarı deneysel bir yönteme
başvurulmuş, kontrol grupsuz öntest - sontest deneme modeli kullanılmıştır. On
oturumdan oluşan 90 dakika süren programda, kendini gözlemleme, yarar zarar
analizi, kanıtları inceleme, kendi kendini eleştirmeye karşı çıkma, nefes egzersizleri,
olumsuz otomatik düşünceleri yakalama, psiko-eğitim gibi bilişsel yöntemler
kullanılmıştır. Program, İstanbul ilinde görme engellilere hizmet veren bir
rehabilitasyon merkezinde 18-34 yaşları arasında 4 kadın 8 erkek toplam 12
görme engeli olan bireye uygulanmıştır. Müdahale programını değerlendirmek
amacıyla katılımcıların depresif belirti düzeylerini belirlemek amacıyla “Beck
Depresyon Ölçeği (BDÖ)”, umutsuzluk düzeylerini belirlemek amacıyla ise “Beck
Umutsuzluk Ölçeği (BUÖ)”, kullanılmıştır. Ölçme araçları çalışma grubuna
program öncesinde ön test, programın bitiminde ise son test uygulanmıştır.
Verilerin analizinde Wilcoxon işaretli sıra testi kullanılmıştır. Yapılan
analizler çalışma grubundaki görme engelli bireylerin depresif belirti ve umutsuzluk
düzeylerinin bilişsel-davranışçı grup terapi programı sonrasında anlamlı
düzeyde azaldığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Görme engelli, grup terapisi, bilişsel-davranışçı terapi, umutsuzluk, depresyon

Kaynakça

• ABRAMSON, Lyn Y., METALSKY, Gerald I. ve ALLOY, Lauren B. (1989). Hopelessness depression: A theory-based subtype of depression. Psychological review, C. 96, S.2, s. 358.
• ANDREWS, Rebecca ve WYVER, Shirley (2005). Autistic tendencies: Are there different pathways for blindness and Autism Spectrum Disorder?. British Journal of Visual Impairment, C. 23, S.2, s.52-57.
• ARIKAN Çiğdem (2001). "Aile ve Özürlülük: Görme Özürlüler Derneğine Üye Özürlü Aileleri Üzerine Bir Araştırma" Ufkun Ötesi Bilim Dergisi C. 1, S. 1, s. 45–60.
• ARKAR, Haluk (1992). Beck'in Depresyon Modeli Ve Bilişsel Terapisi. Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, C. 5, s. 37-40.
• ASKARI, Soraya vd. (2010). Environment and Blindness situation in Iran. Iranian Rehabilitation Journal, C. 8, S. 1, s 34-42.
• BAYAM, GÖKSEL vd. (2002). Sivil Savunma Birliği Çalışanlarında Kaygı, Umutsuzluk Ve Öğrenilmiş Güçlülük Düzeyleri ve Posttravmatik Stres Bozukluğu Sıklığı. Kriz Dergisi, C. 10, S. 1, s.1-9.
• BECK Aaron T (1961). An Inventory for measuring depression. Arch Gen Psychiatry, S. 7, s. 151-169.
• BECK, Aaron T vd. (1974). The measurement of pessimism: the hopelessness scale. Journal of consulting and clinical psychology, C. 42, S. 6, s. 861.
• BIRINGEN, Zeynep vd. (2005). Applying the Emotional Availability Scales to children with disabilities. Infant Mental Health Journal, C. 26, S. 4, s. 369-391.
• CAM CELIKEL, Feryal ve ERKORKMAZ, Unal (2008). Üniversite Öğrencilerinde Depresif Belirtiler ve Umutsuzluk Düzeyleri ile İlişkili Etmenler. Archives of Neuropsychiatry/Noropsikiatri Arsivi, S. 45.
• DAVISON, Gerald C., NEALE, John M. ve DAĞ, İhsan (2004). Anormal psikolojisi: (Abnormal psychology). Türk Psikologlar Derneği yayınları.
• DEMİR, Volkan (2014). Bilinçli farkındalık temelli hazırlanan eğitim programının bireylerin depresyon ve stres düzeyleri üzerine etkisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi.
• DEMİR, Volkan (2015). Bilinçli Farkındalık Temelli Kognitif Terapi Programının Bireylerin Depresif Belirti Düzeyleri Üzerine Etkisi. Psikoloji Çalışmaları Dergisi, C. 35, S. 1, s. 15-26.
• DEMİR, Volkan (2015). Görme Engellilerde Depresif Belirtilere Yönelik Bilinçli Farkındalık Temelli Bilişsel Terapi Programının Etkililiği. Nesne, C. 3, S. 6, s. 77- 93.
• DURAK, Ayşegül (1994). Beck Umutsuzluk Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, C. 9, S. 31, s. 1-11.
• EVANS, Jennifer R., FLETCHER, Astrid E. ve WORMALD, Richard PL (2007). Depression and anxiety in visually impaired older people. Ophthalmology, C. 114, S. 2, s. 283-288.
• GENÇÖZ, Faruk vd. (2006). Umutsuzluk, Çaresizlik ve Talihsizlik Ölçeği ‘nin Türk örnekleminde güvenirlik ve geçerlik çalışması. Kriz Dergisi, C. 14, S. 1, s. 21-29.
• GÜLEÇ, Cengiz (2009). Psikiyatri’nin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
• HİSLİ, Nesrin (1988). Beck Depresyon Envanteri’nin geçerliği üzerine bir çalışma. Psikoloji dergisi, C. 6, S. 22, s. 118-122.
• KASHANI, Javad H., REID, John C. ve ROSENBERG, Tomas K (1989). Levels of hopelessness in children and adolescents: A developmental perspective. Journal of Consulting and Clinical Psychology, C. 57, S. 4, s. 496.
• KOENES, Sonia G. ve KARSHMER, Judith F (2000). Depression: a comparison study between blind and sighted adolescents. Issues in mental health nursing, C. 21, S. 3, s. 269-279.
• KÖROĞLU, Ertuğrul (2009). Klinik uygulamada psikiyatri: tanı ve tedavi kılavuzları. HYB Basım Yayın.
• LUFTIG, Richard L. ve MUTHERT, Dorothy (2005). Patterns of employment and independent living of adult graduates with learning disabilities and mental retardation of an inclusionary high school vocational program. Research in developmental disabilities, C. 26, S. 4, s. 317-325.
• NERGIZ, Hüseyin (2013). Görme Engelli Çocuk Ebeveynlerinin Yaşadığı Güçlüklerin Belirlenmesi ve Tükenmişlik ile Yaşam Doyumuna Yönelik Yordayıcı Değişkenler. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ODAĞ, Celal (1995). intihar (özkıyım) tanım-kuram-sağaltım. İzmir Psikiyatri Derneği Psikoterapiler Birimi, Izmir.
• SAYAR, Kemal (2009). Ruh Hali. İstanbul: Timaş Yayınları.
• SEBER, Gülten (1991). Beck Umutsuzluk Ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği üzerine bir çalışma. Doktora Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• SILVERMAN, Sanford ve DIGIUSEPPE, Raymond (2001). Cognitive-behavioral constructs and children's behavioral and emotional problems. Journal of rational-emotive and cognitive-behavior therapy, C. 19, S. 2, s. 119-134.
• YALOM, Irvin D (2006). Depresyon Terapisi. Çev. Y. Engin). İstanbul: Prestij Yayıncılık.