TWO STRANGERS IN LOVE WITH EACH OTHER: SOUL AND SKIN

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: "Dinle Neylerden" Mesnevî'nin İlk 18 Beyit Şerhleri Özel Sayısı, 78 - 86, 17.12.2024

Mehmet Gürbüz

https://doi.org/10.30568/tullis.1582504

Öz

Mevlânâ and his Mesnevî, which has a very important place in the construction of Turkish Islamic civilization, have shaped the heart world of Turkish society for centuries. From the time it was written to the present day, the Mesnevî has been read, listened to narrated and explained by many different masses of people in a wide geography. Although the Mesnevî is a text woven with simple fictionalized stories for easy understanding, it is the most commented work in Turkish literature. A total of forty-six commentaries, in verse or prose, have been made on all or part of the work. The commentators, most of whom belonged to the same mystical thought system, benefited from their predecessors in varying proportions while interpreting the text, but they also reflected their own inner/spiritual discoveries about the metaphysical realm in their interpretations. This article, which is part of a holistic study focusing on the first eighteen couplets of Mevlânâ’s Mesnevî, will concentrate on the eighth couplet of the work. The couplet in question deals with the relationship between the “skin”, which is the material being of the human being, and the “soul”, which corresponds to the spiritual self. In this couplet, Mevlânâ says that although the skin and the soul are not hidden from each other, no one is allowed to see the soul. In this study, the couplet will be interpreted by considering the existing commentaries as a literature review.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Mesnevî, 8th couplet, Commentary

BİRBİRİNE ÂŞIK İKİ YABANCI: CAN VE TEN

Öz

Türk İslam medeniyetinin inşasında çok önemli bir yere sahip olan Mevlânâ ve onun Mesnevî’si yüzyıllar boyunca Türk toplumunun gönül dünyasını şekillendirmiştir. Mesnevî yazıldığı tarihten günümüze kadar oldukça geniş bir coğrafyada çok farklı halk kitleleri tarafından okunmuş, dinlenmiş, anlatılmış ve açıklanmıştır. Mesnevî, kolay anlaşılması amacıyla basit kurgulu hikâyelerle örülmüş bir metin olmasına rağmen Türk edebiyatında en çok şerh edilen eser konumundadır. Eserin tamamına ya da bir kısmına, manzum ya da mensur olarak toplam kırk altı şerh yapılmıştır. Çoğu aynı tasavvufi düşünce sistemine mensup olan şarihler, metni yorumlarken kendilerinden önceki şarihlerden değişen oranlarda yararlanmakla birlikte, metafizik âleme dair kendi içsel/ruhsal keşiflerini de yorumlarına yansıtmışlardır. Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin ilk on sekiz beytine odaklanan bütünlüklü bir çalışmanın parçası durumundaki bu makalede eserin sekizinci beyti üzerinde durulacaktır. Söz konusu beyit, insanın maddi varlığı olan “ten” ile manevi benliğine karşılık gelen “ruh” arasındaki ilişkiyi konu almaktadır. Mevlânâ bu beyitte, ten ve ruh birbirine gizli olmadığı hâlde kimsenin ruhu görme izni olmadığını söylemektedir. Bu çalışmada bir literatür değerlendirmesi mahiyetinde mevcut şerhler de göz önünde bulundurularak beyit yorumlanmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Mesnevî, 8. beyit, Şerh

Kaynakça

• Abidin Paşa (2007). Mesnevî Şerhi (Cilt 1). (Sadeleştiren: Mehmet Sait Karaçorlu). İstanbul: İz Yayınclık.
• Algül, A. (2007). Sabûhî Ahmed Dede, Hayatı, Eserleri ve “İhtiyârât-ı Sabûhî” Adlı Eseri (1-100. Varak). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ateş, A. (2010). Mesnevî’nin On Sekiz Beytinin Manası. H. O. Turan (Dü.) içinde, 60. Doğum Yıl Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı (s. 37-50). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Avşar, Z. (2017). Mesnevî Mevlânâ Celaleddin Rûmî (Cilt 1). Kayseri: İncir Yayıncılık.
• Avşar, Z. (2019). Aşk Meclisi, Mesnevî Şerhi-1. İstanbul: TEDEV Yayınları.
• Çiftçi, Emine (2018). Sarı Abdullah Efendi’nin Şerh-i Mesnevî (Cevâhir-i Bevâhir-i Mesnevî)’sinin Birinci Cildinin Eski Harflerden Türkiye Türkçesi’ne Aktarımı”. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi.
• Dağlar, A. (2009). Şem’î Şem’ullâh Şerh-i Mesnevî (I. Cilt) (İnceleme-Tenkitli MetinSözlük). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Demirel, Ş. (2005). Şeyh Rızâeddin Remzî er-Rifâî’nin Tasavvuf Dergisindeki Mesnevî Şerhi. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 6(14), 591-630.
• Duru, N. F. (2003). Mevlevî Şeyhi Ağa-zâde Mehmed Dede ve Mesnevî’nin İlk Onsekiz Beytini Şerhi. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 4(11), 151-175.
• Genç, İ. (2007). Klâsik Türk edebiyatı metinlerini anlamada modern yaklaşımlar. Turkish Studies, 2(4), 393-404. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.181
• İbrahim Cevrî. Hall-i Tahkîkât. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Demirbaş Numarası: HCE_Osm_00482.
• İsmail Hakkı Bursevî (2012). Mesnevî’nin Ruhu. (S. Ak, Haz.) İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Kenan Rifâî (2015). Şerhli Mesnevî-i Şerif. İstanbul: Kubbealtı.
• Koçoğlu, T. (2014). Nakşî Şeyhi Ebussuûd El-Kayserî, Şerh-i Mesnevî. Kayseri: Laçin Yay.
• Kuntman, Orhan Derviş (1972). Mevlânâ Mesnevî (Cilt Birinci Kitap). İstanbul: Yörük Matbaası.
• Öksüz, Z. (2008). Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin 1-107 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, M. (2016a). Derviş Muhammed Şifâyî, Mesnevî Şerhi, Eş-şerhu’l-Kitâbi’l-Mesneviyyi’l-Ma’neviyyi’l-Muhtasar. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Özdemir, M. (2016b). Mesnevî’nin Türkçe Şerhleri. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(20), 461-502
• Özdemir, M. (2017). “Bağdatlı Abdülaziz Âsım’ın Türkçe Divan’ının Sonunda Bulunan Mensevî’nin On Sekiz Beyit Şerhi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(1), 368-382. https://doi.org/10.15869/itobiad.277722
• Tanyıldız, A. (2010). İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî Şerh-i Mesnevî (Mecmû’atu’l-Letâyif ve Matmûratu’l-Ma’ârif) (1. Cilt) (İnceleme-Metin-Sözlük). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Top, H. (2011). Mesnevî-i Mânevî Şerhi. İstanbul: Rûmî Yayınları.
• Yavuz, Kemal (2007). Mu’înî’nin Mesnevî-i Murâdiyye’si Mesnevi Tercüme ve Şerhi (I. Cilt, Gramer-Sözlük). Selçuk Üniversitesi Mevlânâ Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları.