Tüketicilerin Ramazan ayında yiyecek-içecek satın alma davranışlarının gıda israfına etkisi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 84 - 97, 31.12.2024

Ömer Ceyhun Apak , Servet Bada

Öz

Sosyal ve kültürel açıdan farklı süreçler tüketicilerin davranışlarında farklılıklar meydana getirmektedir. Ramazan ayında yiyecek-içecek satın alımları artabilmekte ve dolayısıyla tüketilmeyen yiyecek-içecekler israf olabilmektedir. Bu nedenle Ramazan ayı sürecinde yaşanan tüketici davranışlarının anlaşılması ve olası gıda israfı nedenlerinin belirlenmesi önem arz etmektedir. Dolayısıyla bu araştırma Ramazan ayında tüketicilerin yiyecek-içecek satın alma davranışlarının ve alt boyutlarının (fazla yiyecek-içecek satın alımı, tüketimin artmasına dayalı satın alım ve yardımlaşmaya dayalı satın alım) gıda israf etme nedenlerine etkisini incelemeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede Bayburt ilinde yaşayan yerel halktan toplanan 399 veri ile çalışma yürütülmüştür. Mevcut çalışma nicel araştırma deseni kapsamında ilişkisel araştırma modeline uygun olarak kurgulanmıştır. Verilerin toplanmasına yönelik oluşturulan ölçek önceki çalışmaların ışığında tasarlanmıştır. Elde edilen verilerle güvenirlik ve geçerlik analizleri yapılmıştır. Yiyecek-içecek satın alma davranışı üç faktör ile gıda israf nedeni ise tek faktör ile ölçülmüştür. Araştırmada öngörülen hipotezlerin doğrulanabilmesi için yapılan regresyon analizleri sonucunda yerel halkın yiyecek-içecek satın alma davranışının gıda israf etme nedenlerine pozitif yönde etkisinin olduğu görülmüştür. Bununla birlikte alt boyutlardan “fazla yiyecek-içecek satın alımı” ve “tüketimin artmasına dayalı satın alım” boyutlarının yerel halkın gıda israf etme nedenleri üzerinde pozitif etkisinin olduğu belirlenmiştir. Ancak “yardımlaşmaya dayalı satın alım” boyutunun gıda israf etme nedenleri üzerinde etkisinin bulunmadığı ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ramazan Ayı, Yiyecek-İçecek Satın Alma Davranışı, Gıda İsrafı

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

1919B012312687

The effect of food and beverage purchasing behavior of consumers on food waste during Ramadan

Öz

Socially and culturally, different processes create differences in the behavior of consumers. During Ramadan, food and beverage purchases may increase, so food and beverages that are not consumed may be well-spent. For this reason, it is essential to understand consumer behaviors during Ramadan and to determine the possible causes of food waste. Therefore, this study examines the effect of consumers' food and beverage purchasing behaviors and their sub-dimensions (excess food and beverage purchases, increased consumption-based purchasing, and cooperative purchasing) on the reasons for food waste during Ramadan. The study was conducted using this framework, and 399 data were collected from residents living in Bayburt province. The current study was designed using the relational research model within the scope of quantitative research design. The scale for data collection was developed in the light of previous studies. Reliability and validity analyses were performed with the data obtained. Food and beverage purchasing behavior was measured with three factors, and the reason for food waste was measured with a single factor. As a result of the regression analyses conducted to verify the hypotheses predicted in the research, it was seen that the resident's food and beverage purchasing behavior positively affected the reasons for food waste. In addition, it was determined that the sub-dimensions of 'excess food and beverage purchase' and 'purchase based on increased consumption' positively affected the reasons for resident's food waste. However, it has been revealed that the dimension of 'purchasing based on cooperation' does not affect the reasons for wasting food.

Anahtar Kelimeler

Ramadan, Food and Beverage Purchasing Behavior, Food Waste

Proje Numarası

1919B012312687

Kaynakça

• Abiad, M., & Meho, L. (2018). Food loss and food waste research in the Arab world: A systematic review. Food Security, 10(2), 311-322.
• Abusin, S., Lari, N., Khaled, S., & Emadi, N. (2020). Effective policies to mitigate food waste in Qatar. African Journal of Agricultural Research, 15(3), 343-350.
• Aksoy, M., & Şallı, G. (2023). Yükseköğretim öğrencilerinin gıda israfı konusundaki bilgi, görüş ve davranışları. Anadolu Strateji Dergisi, 5(2), 11-32.
• Aktaş, E., Şahin, H., Topaloğlu, Z., Oledinma, A., Huda, S., Irani, Z., Sharif, A., Wout, T., & Kamrava, M. (2018). A consumer behavioural approach to food waste. Journal of Enterprise Information Management, 31(5), 658-673.
• Arous, S. A., Capone, R., Debs, P., Haddadi, Y., Bilali, H. E., Bottalico, F., & Hamidouche, M. (2018). Exploring household food waste issue in Algeria. AGROFOR-International Journal, 2(1), 55-67.
• Ayaz, N., & Sünbül, K. (2019). Turistlerin gıda güvenliği bilgisinin şikâyet etme davranışına etkisi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 16(2), 244-258.
• Ben Ismail, H., Jribi, S., Doggui, D., & Debbabi, H. (2022). COVID-19 lockdown impact on Tunisian consumer behaviors and awareness related to food consumption and wastage during celebrations: Case of study ‘Ramadan month’. The North African Journal of Food and Nutrition Research, 6(13), 46-54.
• Daysal, H., & Demirbaş, N. (2021). Tüketicilerin gıda israfının önlenmesine yönelik tutum ve davranışlarının belirlenmesi: İzmir ili örneği. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 58(2), 253-261.
• Demir, Y. (2020). Bireylerin hane içi gıda israfı ile ilgili algılamalarını değerlendirmeye yönelik bir araştırma. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 48, 10-26.
• Durmaz, Y., Oruç, R. B., & Kurtlar, M. (2011). Kişisel faktörlerin tüketici satın alma davranışlarına etkisi üzerine bir araştırma. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 114-133.
• Elmenofi, G., Capone, R., Waked, S., Debs, P., Bottalico, F., & El Bilali, H. (2015). An exploratory survey on household food waste in Egypt. VI International Scientific Agriculture Symposium, Agrosym, Jahorina.
• Elshaer, I., Sobaih, A. E., Alyahya, M., & Elnasr, A. (2021). The impact of religiosity and food consumption culture on food waste intention in Saudi Arabia. Sustainability, 13(11), Makale 6473.
• Fam, K. S., Waller, D. S., & Erdogan, B. Z. (2004). The influence of religion on attitudes toward the advertising of controversial products. European Journal of Marketing, 38(5/6), 537–555.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E. & Hyun, H. H. (2015). How to Design and Evaluate Research in Education. Mc Graw Hill Education.
• Girgin, G. K. (2018). Tüketicilerin Ramazan ayında televizyonlardaki yiyecek-içecek reklamlarına yönelik görüşlerinin belirlenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(2), 621-635.
• Hassan, S. H., & Low, E. C. (2024). Spur of the moment: The unintended consequences of excessive food purchases and food waste during Ramadan. British Food Journal, 126(7), 2732-2745.
• Hosen, M. Z. (2024). Effect of Ramadan on purchasing behavior: A panel data analysis. International Review of Economics, 71, 325–341.
• Ishak, M. S. (2010). Cultural and religious festivals: The Malaysian experience. Journal of Southeast Asian Studies, 15(1), 97-111.
• İri, R. (2023). Ramazan ayında tüketicilerin satın alma ve gıda harcamaları alışkanlıklarının değerlendirilmesi: Niğde ve yöresinde bir alan araştırması. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 111-122.
• Jan Mohamed, H. J., Nazri, N. H., & Loy, S. L. (2013). Ramadan bazaar and ramadan buffets: The possible influence on eating behavior and health among Malaysian Muslims. Journal of Nutrition, Fasting and Health, 1(2), 43-45.
• Kantar, G. (2020). Effects of consumption culture on lifestyles: Globalization, media and consumption culture in the context of “A bite and a cardigan philosophy”. OPUS International Journal of Society Researches, 15(23), 2178-2199.
• Karabacak, M. (2011). Recep ayının faziletine dair rivayetlerin değeri. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, (32), 257-276.
• Karakaş, G. (2019). Gıda israfının davranışsal belirleyicileri; Çorum ili örneği. Türk Tarım–Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(3), 467-474.
• Kırmızıkuşak, D., &Yücel, R. (2021). Yiyecek içecek işletmelerindeki gıda kaybı ve israfının maliyete etkisi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 9(1), 448-469.
• Kosseva, M. R., & Webb, C. (2013). Food industry wastes assessment and recuperation of commodities. Elsevier Academic Press.
• Kotler, P., Wong, V., Saunders, J., & Armstrong, G. (2005). Principles of Marketing (Fourth European Edition). Pearson Education Limited.
• Kurt, Y. (2019). Yiyecek-içecek personelinin gıda israfı hakkında bilgi, görüş ve davranışları: Eskişehir ili örneği [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Minton, E. A., & Kahle, L. R. (2014). Belief Systems, Religion, and Behavioral Economics: Marketing in Multicultural Environments. Business Expert Press.
• Minton, E. A., Jeffrey Xie, H., Gürel Atay, E., & Kahle, L. R. (2018). Greening up because of god: The relations among religion, sustainable consumption and subjective well-being. International Journal of Consumer Studies, 42(6), 655-663.
• Odabaşı, Y., & Argan, M. (2009) Aspects of underlying ramadan consumption patterns in Turkey. Journal of International Consumer Marketing, 21(3), 203-218.
• Pahlevan, S. S., & Yeoh, K. K. (2018). Excessive social networking sites use and online compulsive buying in young adults: The mediating role of money attitude. Young Consumers, 19(3), 310-327.
• Sezgin, A. C., & Ateş, A. (2020). Otel işletmelerinde gıda israf boyutunu belirlemeye yönelik bir araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(4), 3489-3507.
• Sobaih, A. E. (2023). Excessive food buying in Saudi arabia amid COVID-19: Examining the effects of perceived severity, religiosity, consumption culture and attitude toward behavior. International Journal of Environmental Research and Public Health, 20(4), Makale 3126.
• Süzer, Ö. (2023). Gastronomi Turizminde Sürdürülebilirlik. İçinde N. Ayaz (Editör), A’dan Z’ye Gastronomi (s. 187-204). Detay Yayıncılık.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson.
• TÜİK, (2024). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları. Https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayali-Nufus-Kayit-Sistemi-Sonuclari-2023-49684#:~:text=Bayburt'u%2C%2089%20bin%20317,ki%C5%9Fi%20ile%20 Kilis%20takip%20etti adresinden 1 Eylül 2024 tarihinde alınmıştır.
• Türkiye İsrafı Önleme Vakfı, (2023). 2023 Yılı İsraf Raporu. Https://israf.org/sayfa/Turkiyede-Sayilarla-Israf/250 adresinden 15 Eylül 2024 tarihinde alınmıştır.
• Uğur, İ., Gökkaya, S., & Acar, A. (2018). Yerli turistlerin destinasyon imajına ilişkin tekrar ziyaret etme niyetleri: Safranbolu üzerine bir çalışma. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(1), 29-40.
• Varol, A. (2019). Türkiye’de Ramazan ayının gıda tüketimine etkisi: Bingöl ili örneği. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bingöl.
• Yaman, M., & Özgen, L. (2006). Oruç tutan bireylerin Ramazan Ayı ve Ramazan Bayramı’nda besin tüketim durumlarındaki değişikliklerin saptanması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 9(9), 13-22.
• Yıldırım, H., Capone, R., Karanlık, A., Bottalico, F., Debs, P., & El Bilali, H. (2016). Food wastage in Turkey: An exploratory survey on household food waste. Journal of Food and Nutrition Research, 4(8), 483-489.