Muğla mutfak kültürünün geçiş dönemleri perspektifinden incelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 98 - 118, 31.12.2024

Serkan Çiftçi , Gürkan Akdağ

Öz

Geçiş dönemleri insan hayatının yaşadığı kritik kültürel ve sosyolojik unsurlara verilen isimdir. İnsan hayatında iz bırakan ve adeta bir ritüele dönüşen geçiş dönemleri uygulamaları da kültürden kültüre farklılıklar gösteren ve insanın ait olduğu coğrafya ile özdeşleşmesine sebep olan etkinliklerdir. Bu çalışmada bireylerin yaşadığı geçiş dönemi unsurlarının mutfak ile olan ilişkisi üzerinde durulmuştur. Özellikle geçiş dönemi ritüellerinin bir yansıması olarak mutfak ve mutfak kültürü üzerinde titizlikle durulması gereken bir alandır. Bu araştırmada, nitel araştırma kapsamında veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme yöntemi ve doküman inceleme yöntemi kullanılmıştır. Aynı zamanda, literatüre bağlı kalarak yarı yapılandırılmış görüşme formu hazırlanmıştır. Görüşmeler yüz yüze, elektronik posta ve telefon görüşmeleri aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Görüşme formları, Mayıs 2021 ve Haziran 2021 tarihleri arasında toplanmıştır. Görüşmeler, Muğla ilinde yaşayan ve kültürel ritüellerini sıkı sıkıya devam ettiren belirli yaş üzeri kişiler ile gerçekleştirilmiştir. Özellikle kartopu örnekleme yöntemi ile toplanan verilerde geçiş dönemleri ritüellerine bağlı kalmaya devam eden kişiler tercih edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre; farklı etnik kökenlerden bireylerin geçiş dönemleri ile ilgili farklı uygulamaları sürdürdükleri sonucuna ulaşılmıştır. Özellikle Yörük ve Türkmen geleneğinden gelen kişilerde ise İslamiyet öncesi Türk inanışlarının sürdürüldüğü çalışmada rastlanılan önemli bulgular arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Mutfak kültürü, geçiş dönemleri, mutfak uygulamaları, Muğla

Examination of Muğla culinary culture from the perspective of transition periods

Öz

Transition periods are the name given to the critical cultural and sociological elements that human life experiences. Transition periods, which leave traces in human life and turn into a ritual, are also activities that differ from culture to culture and cause people to identify with the geography they belong to. In this study, the relationship between the transition period elements of individuals and the kitchen is emphasized. Especially as a reflection of the transition period rituals, cuisine and culinary culture is an area that should be meticulously focused on. In this research, semi-structured interview method and document review method were used as data collection tools within the scope of qualitative research. At the same time, a semi-structured interview form was prepared by adhering to the literature. Interviews were conducted face-to- face, via e-mail and phone calls. Interview forms were collected between May 2021 and June 2021. The interviews were carried out with people over a certain age who live in Muğla and continue their cultural rituals strictly. Especially in the data collected by snowball sampling method, people who continue to adhere to the rituals of transition periods were preferred. According to the findings; It has been concluded that individuals from different ethnic origins maintain different practices regarding the transition periods. It is among the important findings found in the study that pre-Islamic Turkish beliefs are maintained, especially in people from the Yörük and Turkmen traditions.

Anahtar Kelimeler

Culinary culture, transition periods, culinary practices, Muğla

Kaynakça

• Akdağ, G., Sormaz, Ü. ve Özata, E. (2019). Yas törenlerinde yemeğin varlığı: Ölüm sonrası yemek ritüelleri. VIII. National IV. International Eastern Mediterranean Tourism Symposium, 552-557.
• Akgün, Ö. (2019). Van-Erciş geçiş dönemleri ve Erciş geçiş dönemleri bağlamında kadın. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van.
• Alyar, G. (2020). Kazak Türkleri ve Bodrum’da geçiş dönemi (doğum, düğün, ölüm) gelenek ve uygulamaları üzerine karşılaştırmalı bir inceleme. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi], Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Başaran, K. Y. (2017). Sosyal bilimlerde örnekleme kuramı. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(47), 480-495.
• Bekki, S. (2009). Uzak Türk illerinde destanlaşan evlilikler. Öncü.
• Berber, O. (2009). Türk kültüründe eğlence ve birlik unsuru olarak düğünler. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (10), 1-11.
• Bock, P. K. (2001) İnsan davranışının kültürel temelleri, (Çev. N. S. Altuntek). İmge Kitabevi.
• Bolat, Y. E. (2020). Tokat Erbaa'da geçiş dönemleri inanış ve uygulamaları. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Amasya.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Coşkun, R., Altunışık, R., Bayraktaroğlu, S., ve Yıldırım, E. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı. Serkan Yayıncılık.
• Çınar, Z. (2019). Geçiş dönemlerinde mutfak kültürü ve yöresel mutfak uygulamaları: Ege bölgesinde nitel çalışma. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
• Çobanoğlu, Ö. (2015). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Akçağ Yayınevi. Diyanet İşleri Başkanlığı (2020). Hac ve umre hizmetleri. Erişim: 24 Mart 2020 tarihinde https://hacumre.diyanet.gov.tr/sayfa/53/tanitim adresinden alınmıştır.
• Duman, A. Z. (2019). Aydın Yılmazköy yöresi tahtacılarında geçiş dönemleri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Uşak Üniversitesi, Uşak.
• Durlu Özkaya, F. (2009). Türk mutfağında zeytinyağı, F. Göğüş, M. Taha Özkaya ve S. Ötleş (Ed.). Eflatun Yayınevi.
• Düzgün, E. ve Durlu Özkaya, F. (2015). Mezopotamya’dan günümüze mutfak kültürü. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3(1), 41-47.
• Ecemiş, E. (2019). Hayatın geçiş dönemine ilişkin inanç ve ritüeller: Niğde Gümüşler kasabası örneği. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Işın, P. M. (2019). Avcılıktan gurmeliğe yemeğin kültürel tarihi. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık. Kılıç, S. (2012). Örnekleme yöntemleri. Journal of Mood Disorders, 3(1), 44-46.
• Kırımlı, Y. (2012). Yetişkin olmaya ilk adım sünnet, Antropoloji, 24,19-36.
• Örnek, V. S. (1977). Türk halkbilimi. İş Bankası Kültür Yayınları.
• Özen, Y. ve Gül, A. (2007). Sosyal ve eğitim bilimleri araştırmalarında evren-örneklem sorunu. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15, 394-422.
• Sağır, A. (2012). Bir Yemek Sosyolojisi Denemesi Örneği Olarak Tokat Mutfağı. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History Of Turkish Or Turkic, 7(4), 2675-2695.
• Sheshi, Z. (2018). Kosovo and Transitional Justice: How do post-conflict measures affect the intergroup relations across the country. [Unpublished Master Thesis], Sabancı Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sormaz, Ü. ve Çölbay, Ş. (2015). Konya'da geçiş dönemlerinde yapılan yöresel mutfak uygulamaları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 4, (4), 1729-1736.
• Üzülmez, M. ve Onur, M. (2021). Osmaniye mutfak kültüründe yer alan yemek ritüelleri üzerine bir araştırma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2), 1349-1368.
• Yetim, A. ve Akdağ, G. (2022). Hatay’da geçiş dönemlerinde gerçekleştirilen yöresel mutfak uygulamaları (Doğum-Evlilik-Ölüm). Gazi Kitabevi. ISBN:978-625-8275-49-0.
• Yıldırım, Z. (2019). Dünden bugüne Samsun-Çarşamba ilçesinde geçiş dönemleri (Doğum- Evlenme- Ölüm, Sünnet- Askerlik -Hac). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, Ç. (2020). Nevşehir'de geçiş dönemlerinin halkbilimsel yönden incelenmesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi], Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.