Anadolu Sahası Köroğlu Havaları: Karşılaştırmalı Bir Deneme

Yıl 2015, Sayı: 30, 59 - 78, 01.06.2015

Serdar Erkan

Öz

Köroğlu, Anadolu sahası halk müziği geleneklerinde “kahramanlık havası” türünde en yaygın icraya sahip müzikli anlatı repertuarıdır. Bu repertuarın “Benden Selam Olsun Bolu Beyine” ve “Mert Dayanır Namert Kaçar” isimleriyle bilinen belli başlı havaları Anadolu’da yaygın olarak bilinmekle birlikte, geniş anlatı repertuarının âşıklık geleneği çerçevesinde başta Azerbaycan âşıklık geleneği ile daimi alışveriş halinde bulunan Doğu Anadolu’da Kars-Erzurum bölgesi ile Güney Anadolu sahasında Gaziantep Barak , Kahramanmaraş Barak-Kahramanmaraş Merkez , Toros Dağları-Osmaniye bölgesi ve Kuzeyde Kastamonu ile Orta Anadolu’da Sivas gibi kültür çevrelerinde yoğunlaştığı, yapılan derlemelerde ve öncül çalışmalarda görülmektedir. Tüm bu yaygınlığına rağmen Köroğlu havalarını müzikal açıdan ele alan çalışmaların sayısı, Ferruh Arsunar’ın muazzam “Köroğlu” 1963 çalışması ve birkaç sempozyum bildirisi istisna olmak üzere Akyoloğlu 1983, Atılgan 1998 yok denecek kadar azdır. Bu çalışmanın amacı, Anadolu sahası Köroğlu havalarının müzikal yapısının incelenerek günümüze kadar anlatının icra yapısı, mekânı, icra geleneği ve söz varlığından yola çıkılarak yapılan değerlendirmelere müzikal bakış açısının da eklenerek anlatının ele alınışındaki algıyı zenginleştirmek yönündedir. Araştırmanın sonuçlarının ilgilileri Köroğlu alanında sabit bilgi haline gelmiş kabulleri tartışmak konusunda heveslendirmesi en büyük çıktımız olacaktır

Anahtar Kelimeler

Köroğlu, Müzik, Anlatı, Destan Müziği, Âşıklık Geleneği

Anatolian Köroğlu Songs: A Comparative Approach

Öz

Köroğlu is one of the most performed musical narrative repertoire in “heroic song” category in Anatolian folk music traditions. While songs of this repertoire such as “Benden Selam Olsun Bolu Beyine” and “Mert Dayanır Namert Kaçar” are widely known in Anatolia, monumental narrative repertoire can be seen to be intensified primarily in East Anatolia, specifically Kars-Erzurum region, and Gaziantep Barak region , Kahramanmaraş Barak region and city center , Toros mountains-Osmaniye region in South Anatolia, Kastamonu in North Anatolia and Sivas in Central Anatolia, which have great cultural interactions with Azerbaijan in minstrelsy tradition, Despite this prevalance of traditional songs, there are few studies considering the musical aspect of Köroğlu except for the particular study of Ferruh Arsunar’s monumental Köroğlu 1963 and a few symposium notes i.e. Akyoloğlu 1983, Atılgan 1998 . This study aims to enrich the perspectives towards Köroğlu songs by adding musical aspect to the existing evaluations on performance structure, place, tradition and textual prosperity. Motivating researchers to judge fixed and pre-established knowledge on Köroğlu would be biggest profit of the study

Anahtar Kelimeler

Köroğlu, Music, Narrative, Epic Music, Minstrel Tradition

Kaynakça

• AKYOLOĞLU, İsmail H. (1983), “Köroğlu Türküleri Üzerine Bir Çalışma”, Köroğlu Semineri Bildirileri, Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• ARAS, Enver (1998), “Azerbaycan Âşık Havaları”, Milli Folklor, S:40: 31-40.
• ARSUNAR, Ferruh (1963), Köroğlu, Ankara: Türkiye İşbankası Yayınları.
• ATILGAN, H. (1998), “Bolu Türküleri”, Bolu’da Halk Kültürü ve Köroğlu Uluslararası Sempozyumu (135-142), Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Yayınları.
• CEVLANİ, D. (2007), Köroğlu Ses Kaydı, Ankara: Milli Kütüphane Başkanlığı.
• ERKAN, Serdar (2012) Anadolu Sahası Köroğlu Anlatılarında Tema ve Ezgi Meselesi, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• GAZİMİHAL, Mahmut Ragıp, (1999), Türk Halk Oyunları Kataloğu III, (Ed. Nail Tan ve Ahmet Çakır). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• GÜNAY, Umay (1993), Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ………., (2005), Türkiye’de Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Rüya Motifi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• KAFKASYALI, Ali (2005), “İran Türkleri Aşık Muhitleri”, Milli Folklor, Yıl 17, Sayı 68, 110-126
• KAYA, D. (1997) “Edebiyatımızda Âşık Kolları ve Şenlik Kolu”, Türk Kültürü, XXXV (412): 499-508.
• KILIÇ, Mahgül (2012) Amatör Kayıt. Şaban Kılıç’tan alınan ses kayıtları kişisel arşivimizdedir.
• KORKMAZ, Esat (2005), Ansiklopedik Alevilik-Bektaşilik Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• OĞUZ, M. Öcal (1995), “Azerbaycan ve Türkiye Sahasında Âşık Edebiyatının XVI. Yüzyılına Dair”, İpekyolu Uluslararası Halk Edebiyatı Sempozyumu Bildirileri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• ………., (2001), Halk Şiirinde Tür, Şekil ve Makam, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÖNCÜL, Kürşat (2011), “Kars Bağlamında Âşık Tarzı Şiir Geleneğinin Sorgulanması”, Turkish Studies, VI, 3: 1117-1123.
• ÖZARSLAN, Metin (1999), “Erzurum ve Çevresinde Âşık Geleneğinin Bugünkü Durumu”, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halkbilimi Bilim Dalı Doktora Tezi (Basılmamış).
• ………., (2001), Erzurum Âşıklık Geleneği, Ankara: Akçağ Yayınları.
• ………., ((2001), “Âşıklık Geleneği İçinde Âşık Müziği ve Kimi Problemler”, Erdem, 13: 38.
• ………., (2011), “Türk Halk Danslarında Köroğlu” Uluslararası Köroğlu, Bolu Tarihi ve Kültürü Sempozyumu Bildirileri (484-492). Bolu: Bamer Yayınları
• MAKAS, Zeynel A. (2000), Çağdaş Azerbaycan Âşık Şiiri Biçimleri, İstanbul: Kitabevi.
• ŞEN, Yavuz (1999), “Azerbaycan’ın Müzik Yapısı ve Ses Sistemi Üzerine Bir Araştırma”, Milli Folklor, 4, 70-73.
• ……….,, Şen, Ülkü Sevim (1999), “Türkiye ve Azerbaycan Halk Müziğindeki Usullerin Karşılaştırması, Milli Folklor, Yıl 11, Sayı 43: 47-50.
• ŞENEL, Süleyman (1992), Kastamonu Yöresi Âşık Musikisi Tür ve Biçimleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• ………., (2009).Kastamonu’da Âşık Fasılları. Kastamonu; Kastamonu Valiliği İl Özel İdaresi Yayını:12
• TURHAN S., Şahin, S., Şimşek G. (2010), Kars-Ardahan-Iğdır Türküleri ve Oyun Havaları, Ankara: Kültür Ajans.