Erken Çocukluk Eğitiminde İdeal İnsan Yetiştirme Arayışları: Anadolu Pedagojisi ve Waldorf Yaklaşımının Karşılaştırılması

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 33 - 56, 30.06.2025

Alperen Avcı , Özkan Sapsağlam

https://doi.org/10.54979/turkegitimdergisi.1590332

Öz

Bu araştırma, Anadolu Pedagojisi ile Waldorf Yaklaşımı'nı karşılaştırarak eğitimde ideal insan yetiştirme hedefi doğrultusunda, farklı kültürlerde ve zamanlarda ortaya çıkan iki eğitim modelini incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırma Türk İslam medeniyetinin köklü eğitim geçmişine vurgu yaparak, modern eğitim sistemlerindeki yansımaları belirtmektedir. Özellikle yüz yıllar önce Anadolu Pedagojisi’nde var olan görüşlerin, günümüzde Waldorf Yaklaşımında da bulunduğu görülmektedir. Araştırma, nitel bir yöntem olan durum çalışmasıyla gerçekleştirilmiş ve çeşitli akademik kaynaklardan elde edilen veriler analiz edilmiştir. Araştırma, Anadolu Pedagojisi ile Waldorf Yaklaşımının benzer özellikler taşıdığını ortaya koymaktadır. Her iki yaklaşım, insanı merkeze alan bir felsefe benimsemekte, çocuğun doğal gelişimini destekleyerek bireysel yetenekleri ön plana çıkarmayı hedeflemektedir. Anadolu Pedagojisi’nde çocukların bütünsel gelişimine önem verilirken, Waldorf yaklaşımında da benzer bir anlayışın mevcut olduğu görülmüştür. Her iki pedagojik yaklaşım da toplumsal değerlere katkı sağlama ve bireyin duygusal, entelektüel gelişimini destekleme amacını taşımaktadır. Bu çalışma, Anadolu Pedagojisi’ndeki öz değerlerin ve pedagojik yaklaşımın, günümüzde eğitim alanında nasıl bir ilham kaynağı olabileceğini vurgulayarak, eğitimde geçmişten gelen bilgi birikiminin önemini dile getirmesi açısından önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Erken çocukluk eğitimi , Anadolu pedagojisi , Waldorf yaklaşımı , Eğitim felsefesi , Sıbyan Mektepleri

Kaynakça

• Akbaba, A. (2018). Küreselleşme karşısında anadolu pedagojisi (Eğitim sisteminde yeni bir model). Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 13, 917-928.
• Akdeniz, S. (1992). Bağımsızlığın temelleri. İstanbul: Bayrak Yayımcılık.
• Akgündüz, H. (1997). Klasik dönem Osmanlı medrese sistemi. Ulusal Yayınları.
• Akyüz, Y. (1982). İbni Sina’nın Türk ve dünya eğitim tarihindeki yeri. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 15(1), 1-13. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000815
• Akyüz, Y. (2000). Türk eğitim tarihi. Alfa Yayınları.
• Alptekin, S. (2019). Eğitimde Reggio Emilia yaklaşımı. Alternatif Eğitim Dergisi, 11(4).
• Aral, N., Kandır, A., & Can Yaşar, M. (2002). Okul Öncesi Eğitim ve Ana Sınıfı Programları. İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
• Arslan Çinko, M. (2023). Kültürel mirasın bir bileşeni olarak eğitim mirası: Trakya eğitim yapıları (1839-1923) ve korunmalarına yönelik öneriler (Doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Arvasi, S. A. (2008). Eğitim sosyolojisi. Bilgeoğuz Yayınları.
• Apple, M. W. (2004). Ideology and Curriculum. RoutledgeFalmer.
• Aslan, A. (2005). Okul öncesi eğitimde Reggio Emilia yaklaşımı. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 75-84.
• Avison, K., & Rawson, M. (2016). The task and content of the Steiner-Waldorf curriculum. Edinburgh: Floris Books.
• Aydın, H. (2010). Dinî-felsefi temelleri ışığında Fârâbî’nin eğitim ütopyası. Kelam Araştırmaları, 8(1), 123-150. Barnes, H. (1991). Learning that grows with the learner: An introduction to Waldorf education. Educational Leadership, 49(2), 52-54.
• Bayrakdar, M. (2008). İslam felsefesine giriş. Beyaz Kule Yeni Çizgi Yayınları.
• Bilim, C. Y. (1998). Türkiye’de çağdaş eğitim tarihi. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Binbaşıoğlu, C. (2005). Türk eğitim düşüncesi tarihi. Anı yayınları.
• Bjornholt, M. (2014). Room for Thinking: The Spatial Dimension of Waldorf Education. Research on Steiner Education, 5(1), 115-130.
• Carlgren, F. (2008). Education Towards Freedom. Edinburgh: Floris Books.
• Clouder, C. (2003). Teaching as learning in a Steiner Waldorf Setting. Christopher Clouder. https://www.christopherclouder.com/wp-content/uploads/2016/02/Teaching_as_Learning_in_a_Steiner_Waldorf_Setting.pdf
• Clouder, C., & Nicol, J. (2010). Waldorf yöntemiyle harika çocuk nasıl yetiştirilir? (S. Dönmez, Çev.). Kaknüs Yayınları.
• Creswell, J. W. (2018). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (4th ed.). SAGE Publications.
• Çamdibi, M. (2020). Kalpten şahsiyete giden yol: Gazali. In A. F. Arıcı (Ed.), Büyük eğitimciler (pp. 37-47). Pegem Kültür.
• Çelik, A. (2007). Hatıralarla sıbyan mektepleri. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, (27), 126-135.
• Doğan, F. (2024). Âşıklık geleneğinde ı̇deal ı̇nsan tasavvuru. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi 6(15), 198-233.
• Edmunds, F. (2012). An Introduction to Steiner Education. Forest Row: Sophia Books.
• Etik Acar, G. (2018). Hacı Bektaş-ı Veli’ye göre “insan” kavramı (Yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ekici, F. Y. (2015). Okul öncesi eğitimde uygulanan çocuk merkezli yaklaşımların kuramsal temel, eğitim ortamı ve öğretmenin rolü açısından karşılaştırılması. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(12), 192-212.
• Ergin, O. N. (1977). Türkiye maarif tarihi. Eser Kültür Yayınları.
• Ergün, M. (1993). İnsan ve eğitimi üzerine bir deneme:Mevlana'nın eğitim görüşleri. Ankara: Ocak Yayınları. Freunde Waldorf. (2022). Waldorf World List. Waldorf World List. https://www.freunde-waldorf.de/en/waldorf-worldwide/waldorf-education/waldorf-world-list/#:~:text=Waldorf%20World%20List%20The%20Waldorf%20World%20List%20contains,lest%20once%20a%20year.%20Find%20the%20PDF%20here
• Fosnot, C. T. (2013). Constructivism: Theory, Perspectives, and Practice. Teachers College Press.
• Gazali, İ. (1967). İlahi sır (A. Şener & Ş. Topaloğlu, Çevirmen). Cağaloğlu Yayınevi.
• Gelişli, Y. (2002). Osmanlı Devleti ilköğretim kurumlarında sıbyan mektepleri. In Türkler ansiklopedisi (Vol. 15, pp. 35-43). Ankara: Yeni Türkiye.
• Günaltay Başak, M. (2020). Osmanlı'dan günümüze sıbyan mektepleri üzerine halk bilimsel bir inceleme (Yüksek lisans tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• International Association for Steiner/Waldorf Early Childhood Education [IASWECE]. (2022). IASWECE. https://iaswece.org/home/
• Kahramanoğlu, R.& Şahin, F. (2019). Hacı Bektaş Veli Felsefesinin Etnopedagojik Açıdan İncelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(Prof. Dr. Fuat Sezgin Özel Sayısı), 41-58.
• Kaplan, M. (2020). Kültür ve dil. Dergah Yayınları.
• Kayahan Yüksel, D., & Kartal, S. (2020). Okul öncesi dönemde alternatif bir eğitim modeli: Waldorf yaklaşımı ve materyallerine yönelik öğretmen görüşleri. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(3), 845-859. https://doi.org/10.30703/cije.656302
• Kazıcı, Z. (2004). Osmanlı’da eğitim öğretim. Kayhan Yayınları.
• Keskinpalta, D. (2011). An exploration of the Anatolian pedagogy in relation with two alternative pedagogies: Montessori method and Waldorf pedagogy (Master's thesis). University of Bristol.
• Koca, C., & Ünal, F. (2018). Türkiye’deki bir Waldorf anaokulunun misyon, vizyon ve diğer anaokullarından farklı yönlerine ilişkin görüşlerin incelenmesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 6(3), 185-206. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.6c3s9m Kotaman, H. (2014). Waldorf okulu. Türkiye Özel Okullar Birliği Derneği XIII. Geleneksel Eğitim Sempozyumu Bildiri Kitabı: Teori, uygulama ve değerlendirmeleriyle farklı eğitim ve öğretim model/yöntem/yaklaşımları (ss. 155-159). Türkiye Özel Okullar Birliği Derneği.
• McDermott, R. (2012). American philosophy and Rudolf Steiner. Great Barrington, MA: Lindisfarne Books.
• Nurdoğan, A. (2014) II. Abdülhamid Döneminde ilköğretim okullarındaki ders kitapları ve tarih öğretimi. Türk Tarih Eğitimi Dergisi, 3, 82-111.
• Ogletree, E. J. (1996). The comparative status of the creative thinking ability of Waldorf Education students: A survey. ERIC Document Reproduction Service No. ED400948.
• Oktay, A. (2004). Yaşamın sihirli yılları: Okul öncesi dönem (5. baskı). İstanbul: Epsilon.
• Oltu, N. (2023). 19. yüzyılda Osmanlı Devleti'nde okul öncesi eğitim (Yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Onur, T., & Topkaya, Ş. (2017). Erken çocukluk eğitimi mozaiği: Büyük düşünceler/fikirler, modeller ve yaklaşımlar. Nobel Akademik Yayıncılık. Öcal, M. (1973). Âmin. In İslam ansiklopedisi (Vol. 3, p. 63). İstanbul: MEB.
• Öz, M. (2008). Amerika’da alternatif bir eğitim modeli olarak kişi merkezli eğitim (Yüksek lisans tezi), Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Öztürk, T. (2014). Türk kültüründe pedagoji eğitimi açısından Ahlâk-ı Alâî: Çocuk terbiyesinin adabı. Belleten, 78(282), 931–954. https://doi.org/10.37879/belleten.2014.931 Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü III. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları. Puma, M., Bell, S., Cook, R., Heid, C., Shapiro, G., Broene, P., & Ciarico, J. (2010). Head Start Impact Study: Final Report. Administration for Children & Families.
• Reinhard, B. (1997). Public Waldorf school in Calif. under attack. Educational Week, 16(39), 1-3.
• Sapsağlam, Ö. (2020). Millet mektebinin büyük muallim ve mütefekkiri: Nurettin Topçu. In A. F. Arıcı (Ed.), Büyük Eğitimciler (pp. 297-307). Pegem Kültür.
• Sapsağlam, Ö. (2024). Erken çocuklukta karakter ve değerler eğitimi: Teoriden uygulamaya (5. Baskı). Esra Ömeroğlu (Edt.). Pegem Akademi.
• Sönmez, V. (2011). Türk eğitim felsefi temelleri. In A. Boyacı (Ed.), Eğitim felsefesi (Ünite 5). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Stehlik, T. (2019). Waldorf schools and the history of steiner education: An ınternational view of 100 Years. Palgrave Macmillan.
• Stockmeyer, K. E. A. (2017). Rudolf Steiner’s Curriculum for Steiner-Waldorf Schools: An attempt to summarise his ındications. Edinburgh: Floris Books.
• Topçu, N. (2016). Türkiye'nin maarif davası. Dergah Yayınları. Topçu, N. (2020). Mehmet Akif. Dergah Yayınları.
• Toprak, S. (2020). Farabi’nin eğitim anlayışı. Genç Mütefekkirler Dergisi, 1(2), 136-149. Tozlu, N. (2016). Eğitimden felsefeye. Bayburt Üniversitesi Yayınları.
• Trilling, B., & Fadel, C. (2009). 21st Century Skills: Learning for Life in Our Times. Jossey-Bass.
• Ulutaş, İ., & Tutkun, C. (2018). Montessori eğitimi yöntemi ve uygulama örnekleri. F. Temel (Ed.), Okul Öncesi Eğitimde Alternatif Yaklaşımlar içinde (s. 40-69). Hedef CS Yayıncılık.
• Utkugün, C. (2020). Muallim-i Salih: İbni Sina. In A. F. Arıcı (Ed.), Büyük eğitimciler (pp. 37-47). Pegem Kültür.
• Whedon, S. W. (2007). Hands, hearts, and heads: Childhood and esotericism in American Waldorf education (Doctoral dissertation). University of California, Santa Barbara.
• Williams, C. L., & Johnson, J. E. (2005). The Waldorf approach to early childhood education. In J. L. Roopnarine & J. E. Johnson (Eds.), Approaches to early childhood education (4th ed., pp. xx-xx). Merrill Prentice Hall.
• Yazıbaşı, M. A. (2014). II. Meşrutiyet dönemi sıbyan/İptidai ve rüştiye mekteplerinde ahlak eğitim ve öğretimi (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yeniterzi, E. (1995). Mevlana'nın Eserlerinde İnsan Terbiyesi. 7. Millî Mevlana Sempozyumu. Selçuk Üniversitesi. Konya.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, K. (2020). Muallim-i Sani: Farabi. In A. F. Arıcı (Ed.), Büyük eğitimciler (pp. 25-36). Pegem Kültür.