THE IMAGE OF GOD IN CEMAL SAFI'S POEMS

Year 2025, Volume: 8 Issue: 2, 926 - 942, 30.06.2025

Mehmet Şahin

https://doi.org/10.37999/udekad.1682678

Abstract

The “image of God” refers to the psychological and philosophical construct through which people conceive of the divine and the process by which that conception takes shape. It is moulded by personal experience, upbringing, and cultural‑social factors, and is profoundly influenced by an individual’s belief system and religious education. Building on this foundation, the present article examines the image of God in Cemal Safi’s poems. Employing the qualitative method of textual analysis, it evaluates the poet’s works through comparative literary and thematic approaches. The research integrates three methodological axes: formal and content analysis of the poems, interpretation of religious symbolism, and inquiry into the traditional‑modern synthesis. The findings demonstrate that Safi’s poetry articulates the image of God in three interwoven dimensions—traditional, contemporary, and Sufi. In poems such as “The Great Emperor of the Universe,” “Al‑Asmāʾ al‑Ḥusnā,” and “The One Syllable,” these dimensions merge. Rather than appearing as overtly doctrinal discourse, the divine manifests as an organic element of life and existence. Safi’s religious sensitivity is skillfully woven into the fabric of his verse, so that sacred themes meld with the unique structure of his poetry and gain an authentic richness of expression.

Keywords

Turkish Islamic Literature, Religion, God, Image, Cemal Safi.

CEMAL SAFİ ŞİİRLERİNDE TANRI İMGESİ

Abstract

Cemal Safi’nin şiirlerinde Tanrı imgesi üzerine yapılan bu çalışma, öncelikle Tanrı imgesinin anlaşılması için din-şiir ilişkisinin kavramsal çerçevesini çizmektedir. Tanrı imgesi, insanların zihinlerinde oluşturdukları Tanrı kavramını ve bu kavramın şekillenme sürecini ifade eden psikolojik ve felsefî bir olgudur. Bu imge, kişisel deneyimler, yetiştiriliş tarzı, kültürel ve toplumsal faktörlerle şekillenmekte, aynı zamanda bireyin inanç sistemi ve dinî eğitiminden de önemli ölçüde etkilenmektedir. Ayrıca bu imge, kişinin etik ve ahlaki değerlerinin şekillenmesinde de önemli bir rol üstlenir. Buradan hareketle bu makale, Cemal Safi’nin şiirlerindeki Tanrı imgesini incelemektedir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden metin analizi kullanılmış, karşılaştırmalı edebiyat ve tematik inceleme teknikleriyle şairin eserleri değerlendirilmiştir. Araştırma, üç temel metodolojik yaklaşımı birleştirmektedir: Şiirlerin biçimsel ve içerik analizi, dinî sembolizmin çözümlenmesi, geleneksel-modern sentezinin incelenmesi. Sonuçta, Safi’nin şiirlerinde Tanrı imgesinin geleneksel, çağdaş ve tasavvufî yaklaşım olmak üzere üç temel boyutta şekillendiği tespit edilmiştir. Şairin özellikle “Kâinatın Ulu İmparatoru”, “Esmâü’l-Hüsnâ”, “Tek Hece” gibi şiirlerinde bu üç boyut iç içe geçmektedir. Onun şiirlerinde Tanrı imgesi, doğrudan dinî bir söylemden ziyade, yaşamın ve varoluşun doğal bir parçası olarak kendini göstermektedir. Onun dinî hassasiyeti, şiirin dokusuna ustaca işlenmiş doğal bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Böylece onun eserlerinde dinî temalar, şiirin özgün yapısıyla bütünleşerek samimi bir anlatım zenginliği kazanmıştır.

Keywords

Türk İslam Edebiyatı, Din, Tanrı, İmge, Cemal Safi.

References

• Aclûnî, İ. M. (1405). Keşfü’l-Hafâ ve Muzîlü’l-İlbâs Amme’ş-Tehera mine’l-Ehâdîsi alâ Elsineti’n-Nâs (A. Kalaş, Ed.). Müessesetü’r-Risâle.
• Arar, E. (2019). Cemal Safi’nin Hayatı ve Edebi Kişiliği. [Yayımlanmamış lisans tezi]. Avrasya Üniversitesi.
• Arslan, M. (2007). Cemal Safi’nin “Kâinatın Ulu İmparatoru” Adlı Şiiri Klasik Tarzda Yazılmış Modern Bir Tevhit Midir? Dinî Araştırmalar, 10 (28), 197-211.
• Atay, R. (2007). Peygamber Varisi Mevlâna: İnsan Sevgisi Merkezli Çoğulcu Bir Okuma Denemesi. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 17, 1-10.
• Atay, R. (2019). Gaye ve Nizam Delili. R. Atay (Ed.), Din Felsefesi. Lisans Yayıncılık.
• Aygün, F. (2014). Allah’ın Varlığının Aklen Bilmeye İlişkin Mâtürîdî’nin Gâye ve Nizam Delili (Hikmet ve Tedbîr Delili). Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 3(4), 29-45.
• Barth, J. R. (2003). Şiir ve Din (A. Çalışkan, Trans.). Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 3 (3), 223-232.
• Bayram, A. (2016). Cemal Sâfî’nin Tek Hece Şiiri Üzerine Göstergebilimsel Bir Okuma Denemesi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 57, 1743-1755.
• Bolat, T. (2010). Cemal Safi Üzerine Bir İnceleme [Yayımlanmamış lisans bitirme tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi.
• Eliot, T. S. (1983). Gelenek ve Şair (S. Kantarcıoğlu, Trans.). Edebiyat Üzerine Düşünceler. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Emre, İ. (2012). Edebiyat Bilimi. Anı Yayıncılık.
• Ergin, S. (2007). Cemal Safi. Pharma Karadeniz, 6, 22-24.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, E. A. M. A. (1411). El-Müstedrek ale’s-Sahîhayn (1. bs.). Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Hess, L. & Schimmel, A. (2003). İslâmî Şiir (A. Çalışkan, Trans.). Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 3(1), 243-250.
• Karpat, K. (2009). Osmanlı’dan Günümüze Edebiyat ve Toplum. Timaş Yayınları.
• Kayaokay, İ. (2022). Klâsik Türk Edebiyatında Esmâü’l-Hüsnâ Şerhleri ve Müellifi Bilinmeyen Mensur Bir Örneği. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 30, 619-643.
• Kefeli, E. (2007). Metinlerle Batı Edebiyatı Akımları. 3F Yayınları.
• Köprülü, M. F. (1986). Türk Edebiyatı Tarihi (4. bs.). Ötüken Neşriyat.
• Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî (1964). Rubailer (A. Gölpınarlı, Trans.). Remzi Kitabevi.
• Okay, M. O. (1994). Edebiyat. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (Cilt 10, s. 158–161). TDV Yayınları.
• Özkırımlı, A. (1981). Türk Yazın Tarihinde Akımlar. Türk Dili, 349, 411-435.
• Öztürk, A. (2019). İslâmî Türk Edebiyatında Esmâ-i Hüsnâ. İslâmî İlimler Dergisi, 14 (2), 27-42.
• Safi, C. (1993). Vurgun. Ayrıntı Basımevi.
• Safi, C. (2000). Sende Kalmış. Ayrıntı Basımevi.
• Safi, C. (2002). Kıyamete Kırk Kala. Ayrıntı Basımevi.
• Safi, C. (2008). Ya Evde Yoksan. Ayrıntı Basımevi.
• Safi, C. (2018). Ya Evde Yoksan. Beste Yayınları.
• Safi, C. (2021). Vurgun. Beste Yayınları.
• Şahan, K. (2020). Cemâl Sâfî’nin Şiirlerinde Alkış ve Kargışlar. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 13(29), 217-235.
• Şahin, A. (2001). Edebî Bir Tür Olarak Klâsik Edebiyatımızda Esmâ-i Hüsnâ’lar. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 16, 49-57.
• Tosun, N. (2017). Ebu’l-Hasan Harakânî’nin Naz Makâmındaki Sözleri ve Tasavvufta Naz. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4 (Ek Sayı 1), 1-7.
• Yazır, E. M. H. (1979). Hak Dini Kur’ân Dili. Eser Neşriyat ve Dağıtım.
• Yıldırım, H. (2020). Çorumlu Bestekârlar ve Güftekârlar ve Müziğe Emek Verenler. Çorum Belediyesi Kültür Yayınları.
• Yüzbaşı, A. Ö. (2018). Cemal Safi Hayatı ve Şiiri [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi.