Çağdaş Dilbilim Kuramları ve Baş-Sürümlü Öbek Yapısal Dilbilgisi

Year 2007, Volume: 20 Issue: 2, 221 - 242, 01.08.2007

Yunus Alyaz

Abstract

Keywords

-

Çağdaş Dilbilim Kuramları ve Baş-Sürümlü Öbek Yapısal Dilbilgisi

Abstract

Pollard ve Sag tarafından yirminci yüzyılın son çeyreğinde geliştirilen HPSG, daha önce geliştirilen sözlüksel işlevsel dilbilgisi, genelleştirilmiş öbek yapısal dilbilgisi vb. gibi birçok dilbilim kuramının başarılı yönlerini de içeren, doğal dil işleme sürecinin evrensellerini açıklamaya yönelik bir dilbilim kuramıdır. Birçok dilbilim kuramının aksine HPSG dili açıklamada cümleyi değil, sözcüğü baz alır ve dizim ile anlam bir arada ele alınır. Model bir ifadenin diziminin ve anlamının, ifade içindeki bir sözcük (baş) tarafından belirlendiği esasına dayandığından baş-sürümlü diye adlandırıl- maktadır. Model bir ifadenin dizim ve anlamı için ‘doğru ifadeleri’ (well formed) esas alır ve ifadenin doğruluğu bir dizi evrensel prensip, kısıtlar (constraints) ve ilişkiler doğrultusunda sözlük tarafından belirlenir. Anlamsal ilişkilerin irdelenmesinde temel olarak durum semantiğine (situation semantics) ve ilişkisel anlam teorisine (relational theory of meaning) başvu- rulur. HPSG ayrıca bir çok yapay zeka ve dil teknolojisi uygulamalarında kullanılmaktadır. Bu özellikleriyle HPSG hem dilbilim hem de bilgisa- yardilbilim çalışmalarında son derece önemli yer tutan bir kuramdır. Giriş niteliğindeki bu çalışmada HPSG sözlük, dizim ve anlam olmak üzere üç başlık altında ele alınmaktadır

Keywords

Baş-Sürümlü Öbek Yapısal Dilbilgisi, HPSG, Dilbilim, Formal Dilbilgisi, Bilgisayardilbilim.

References

• Abeillé, A., Bonami, O., Godard., D. v.d. (2002). The Syntax of French Á and DE: An HPSG Analysis, In: P. Saint-Dizier (ed.) Linguistic Dimensions of Prepositions, Dordrecht: Kluwer Academic Pres. Online: Haziran 2006. http://www.llf.cnrs.fr/Gens/Abeille/13-ABGT-ade.pdf
• AltaVista Bebelfish Translation: http://babelfish.altavista.com
• Barwise, J., Perry, J. (1983) Situations and Attitudes. Cambridge, Mass.: MIT Press
• Cooper, R., P. (1996). Head-driven Phrase Structure Grammar. In Brown, K. & Miller, J. (eds.), The Concise Encyclopedia of Syntactic Theories. pp. 191-196. http://www.psyc.bbk.ac.uk/people/academic/cooper_r/publications/encyc 2.pdf Oxford. Online: Nisan 2006.
• Copestake, A., Flickinger D., Pollard, C. v.d. (2005). Minimal Recursion Semantics: An Introduction, Research on Languag and Computation, 3, 281-332. Online: Haziran 2006. http://lingo.stanford.edu/sag/papers/copestake.pdf
• Deiph-In Project: http://www.delph-in.net
• Featherston, S. (2001). Empty Categories in Sentence Processing, Philedelphia: John Benjamins Publications
• Good, J., Alan, C., L. Y. (2005). Morphosyntax of two Turkish subject pronominal paradigms. In Lorie Heggie and Francisco Ord´o˜nez (eds.), Clitic and affix combinations: Theoretical perspectives. Amsterdam vd.: Benjamins. http://washo.uchicago.edu/pub/Turkish_clitics.pdf Online: Haziran 2006
• Green, G., M. (1999). Elemantary Principles of HPSG. Online: Nisan 2006. http://www.essex.ac.uk/linguistics/clmt/papers/hpsg/green.ps
• Gregory, H. (2002). Introduction to situation semantics for HPSG. Online: Mayıs 2006. http://wwwuser.gwdg.de/~hgregor1/docs/ev.pdf
• _______ (2005). Introduction to HPSG, Course Revision Notes. Online: Nisan 2006. http://wwwuser.gwdg.de/~hgregor1/docs/hpsg-notes1.pdf
• Güngördü, Z. (1997). Incremental Conbstraint-based Parsing: An Efficient Approach for Head-final Languages, University of Edinburgh (Doktora Tezi). Online: Haziran 2006 http://hdl.handle.net/1842/516
• Heinrichs U., Polzin U.(2000). Können Computer Denken? “Künstliche Intelligenz als Thema für einen fachübergreifenden Unterricht” Unterrichtsmodul 2: Schlüsselproblem Sprachverstehen, Hamburg: Amt für Schule (PDF Version). bildungsserver.de/oberstufe/ki_umod2.pdf Temmuz 2006 http://hamburger
• HPSG-Dialogue-Project: http://semantics.dcs.kcl.ac.uk/dialogue
• HPSG-Ellipsis-Project: http://semantics.dcs.kcl.ac.uk/ellip
• IMS Stuttgart (2006). Computational Linguistics in Europa. Online: Mayıs 2006. http://www.ims.uni-stuttgart.de/info/SitesEurope.html#Turkey
• IM-Translator: http://translation.paralink.com
• Kordoni, V. (2001). Grammatiktheorie Head-Driven Phrase Structure Grammar. Vorlesungslektüre-2. sb.de/~kordoni/courses/ws01-02 Online: Mayıs 2006. www.coli.uni
• Levine, R., D. (2003). Head-Driven Phrase Structure Grammar (Course Materials). In: Encyclopedia of Cognitive Science. London: MacMillan. Online: Mayıs 2006.
• http://www.ling.ohio-state.edu/~levine/ecs.pdf
• Levine, R., D., Meurers, D., W. (2006). Head-Driven Phrese Structure Grammar - Linguistic Approach, Formal Foundations and Computetional Realization. Encyclopedia of language and linguistics. Keith Brown (Ed.), Second http://www.ling.ohio-state.edu/~dm/papers/ell2-hpsg.pdf Elsevier. Online: Haziran 2006.
• Liu, G. (1997) Eine unifikationsbasierte Grammatik für die moderne Chinesisch, dargestellt in der HPSG. Dissertation, Universität Konstanz. Online. Mayıs 2006. http://www.ub.uni-konstanz.de/kops/volltexte/1999/191/
• Loukanova, R. (2005). HPSG: Types, Rules, Principles. Online: Mayıs 2006. http://stp.ling.uu.se/~rloukano/classes/05a/compgr_2/how_hpsg.pdf
• Menzel, W. (2001). Zur Geschichte der Computerlinguistik In: Kai-Uwe Carstensen v.d. (Hrsg.) Computerlinguistik und Sprachtechnologie: Heidelberg, Berlin: Spektrum Akademischer Verlag, Kap. 1. 1-23
• MilCA Project: http://milca.sfs.uni-tuebingen.de
• Müller, S. (2006). Head-Driven Phrase Structure Grammar Eine Einführung. Online: Mayıs 2006.
• http://www.cl.uni-bremen.de/~stefan/PS/hpsg-lehrbuch.2.pdf
• Ohtani, A. (1999). An HPSG Account of Japanese Passive. Online. Mayıs 2006.
• http://www.mind.sccs.chukyo-u.ac.jp/jcss/ICCS/99/olp/p1-18/p1-18.htm
• Osenova, P., N. ve Simov, I., K. (2002)Bulgarian Vocative within HPSG framework, http://bultreebank.org/papers/bgvocativeOS.pdf Online: Haziran 2006.
• Pollard, C. (1996). The Nature of Constraint-Based Grammar. Pacific Asia Conference http://utkl.ff.cuni.cz/knihovna/pollard_talk1.pdf Information and Computation
• _______ (1997). Lectures on the foundations of HPSG. Unpublished manuscript. Ohio http://lingo.stanford.edu/sag/L221a/cp-lec-notes.pdf Online: Mayıs 2006.
• Pollard, C.l, J., Sag, I., A. (1987). Information-based Syntax and Semantics. Volume I: Fundamentals of CSLI Lecture Notes. Stanford: CSLI
• _______ (1994). Head-Driven Phrase Structure Grammar, Chicago: University of Chicago Press, and Stanford: CSLI
• Przepiórkowski, A. (2000). Formal Grammar (HPSG), SLING2K Workshop Material. http://www.indiana.edu/~slavconf/SLING2K/pospapers/hpsg.pdf Mayıs 2006.
• Rupp, C., J. (1989). Situation semantics and machine translation, Proceedings of the fourth conference on European chapter of the Association for Computational Linguistics 1989, Manchester, England April 10 - 12, 1989. Online: http://acl.ldc.upenn.edu/E/E89/E89-1041.pdf
• Sag, I., A. (1997). English Relative Clause Constructions, Journal of Linguistics, 33, 431-484. Online: Haziran 2006. http://lingo.stanford.edu/sag/papers/rel- pap.pdf _______ (2006). Downloadable Papers. Online: http://lingo.stanford.edu/sag/publications.html
• Simov, I., K., Osenova, P., N., Simov, A. v.d. (2004). Design and Implementation of the Bulgarian HPSG-based Treebank, Research on Language and Computation (2004) 2: 495-522
• Spollen, D. (2004). An HPSG Analysis of Franch clitic pronouns, CSLF Final Year Project, https://www.cs.tcd.ie/~spollend/spollend.pdf Haziran 2006.
• Systran Language Translation Technologies: http://www.systranet.com/systran/net
• Şehitoglu, O. T. (1996). Sign based Phrase Structure Grammar for Turkish, ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Online: Haziran 2006. http://www.ceng.metu.edu.tr/~onur/papers/sehitoglu-ms-thesis.pdf
• Taghvaipour, M., A. (2004). An HPSG Analysis of Persian Relative Clauses, In: S. Müller, Proceedings of the HPSG04 Conference in Leuven, CLSI Publications, http://www.ccl.kuleuven.ac.be/hpsg2004/papers/taghvaipour.pdf Online: Haziran 2005.
• VerbMobil Project: http://verbmobil.dfki.de
• Yöndem, M., T., Kesmez, N.(2006). Bilgisayarlı Dil Bilimi Çalışmalarına Kısa Bir Bakış, In: Türk Dili, 654, 489-497.
• Contemporary Linguistics Theories and Head-Driven Phrase Structure Grammar