POSTKOLONYAL YAZINDA GÜÇ İLİŞKİLERİNİN DIŞAVURUMU VE ÇEVİRİLERİ: CHINUA ACHEBE’NIN THINGS FALL APART ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 84 - 102, 30.06.2025

Esra Melek Demir Eryiğit , Halil İbrahim Balkul , Mesut Kuleli

Öz

Toplumsal ilişkilerde bir tarafın diğer tarafa nazaran sahip olduğu güç düzeyi, tarafların ürettiği söylemlerde kullanılan göstergeler ve söz dizimi kuralları üzerinde etkili olabilmektedir. Güç ilişkileri, toplumsal yaşamdaki normatif dışavurumların yanı sıra, yazınsal metinlerde güç sahibi bir karakterin, sözde daha az güçlü olduğu varsayılan bir karaktere olan yaklaşımı üzerinden okur kitlesi tarafından da gözlemlenebilmektedir. Güç ilişkilerinin, bir karakterin söylem oluşturmadaki belirleyici rolünün çok açık gözlemlenebildiği postkolonyal yazında sömürgeci, sömürgeleştirdiği toprakların zenginliklerini ve insan gücünü sömürmeye çalışırken toplumsal güç inşasının örtük bir şekilde anlatılmasından daha çok açık bir şekilde anlatıya dahil edildiği görülebilmektedir. Bu çalışmada, Chinua Achebe’nin Things Fall Apart başlıklı romanındaki karakterler arasındaki güç ilişkilerinin postkolonyal yazın eleştirisi perspektifinden belirlenmesi amaçlanmakta ve her bir karakterin farklı düzeylerde sahip olduğu gücün kaynağı tartışılmaktır. Güç ilişkileri içeren bağlamların çözümlenmesi sonucunda güç sahibi karakterlerin, sömürgeci-sömürgeleştirilen, beyaz-siyah ve erkek-kadın ikili karşıtlıklarındaki birincil kategoridekilere ait olan birey veya toplumlardan oluştuğu ve bu karakterlerin ikincil kategoriye ait birey veya toplumlara karşı baskın olarak betimlediğini görülmektedir. Kaynak metinde tespit edilen toplumsal olarak inşa edilmiş ve dengesiz güç ilişkilerini içeren bağlamlar, çeviri değerlendirmesi amacıyla Öztürk Kasar’ın (2021) “Çeviride Anlam Evrilmesi Dizgeselliği” temelinde iki Türkçe erek metinle karşılaştırılmıştır. Çeviri değerlendirmesi sonuçları, erek metinlerdeki güç ilişkileri içeren bağlam ve göstergelerin anlamlarının korunmasının yanı sıra anlam dönüşümleri olduğunu da ortaya koymakta ve bu dönüşümler, erek metin okurları için güç göstergelerinin anlamında ortaya çıkan evrilmelerle bağlantılı olarak ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Postkolonyal yazın eleştirisi , yazınsal çeviri , güç ilişkileri , Chinua Achebe , kolonyal söylem.

Manifestation and Translation of Power Relationship in Postcolonial Literature: The Case of Things Fall Apart by Chinua Achebe

Öz

The extent of power one party exercises over the other in any social relationship exerts its influence on the signs and syntax conventions used in contexts. In addition to the socially normative manifestation of power relationships, literary texts are also among the media through which the reading public can observe the effect of power a character holds in addressing the supposedly less powerful. Power relationships and their definitive role in the production of a context by a character could be well-observed in postcolonial literature. With the colonizer attempting to exploit the valuables and the human labor of the colonized lands, social construction of power manifests itself more explicitly than an implicit narration of social mishaps. This study sets out to identify the power relationships between the characters in the novel titled Things Fall Apart by Chinua Achebe from the perspective of postcolonial literary criticism, followed by a discussion of the source of power each character holds in varying degrees. The analysis of the contexts with power relationship demonstrates that the binary oppositions of colonizer-colonized, white-black, and male-female favor the former elements, portraying them as the oppressors to the latter category. The contexts identified in the source text are further compared to two target texts in Turkish through the “Systematics of Designification” by Öztürk Kasar (2021) with a view to the evaluation of translation of contexts with unbalanced and socially constructed power relationship. The results of the evaluation yield preservation of the meaning as well as meaning transformations in target texts, which are discussed in relevance to the resulting signification of the signs of power for the target readers.

Anahtar Kelimeler

Postcolonial literary criticism , literary translation , power relationship , Chinua Achebe , colonial discourse.

Kaynakça

• Achebe, C. (1994). Things fall apart. New York: Anchor Books.
• Achebe, C. (1997). Ruhum yeniden doğacak (A. Selveroğlu, Trans.). (2nd Ed.) İstanbul: Sosyalist Yayınları.
• Achebe, C. (2022). Parçalanma (N. Arıbaş Erbil, Trans.). (2nd Ed.) İstanbul: İthakiYayınları.
• Aghasıyev, K. (2024). Cultural, religious, and linguistic hybridity in Chinua Achebe’s novel Things Fall Apart. Journal of Young Intellectuals, 5(1), 174–188.
• Al-Leithy, M. A. (2022). A comparative study of postcolonial aspects in T. Salih’s Season of Migration to the North and C. Achebe’s No Longer at Ease. Comparative Literature: East & West, 5(2), 123–136. https://doi.org/10.1080/25723618.2021.2004678
• Altıntaş, Ö. (2015). A comparative analysis of the two Turkish translations of Chinua Achebe’s Things Fall Apart within the framework of Paul Bandia’s approach to postcolonial translation (Unpublished MA Thesis). Hacettepe University, Ankara, Türkiye.
• Aydoğan, İ. (2022, December 18). Sömürgecilik. TürkMaarifAnsiklopedisi. Retrieved from https://turkmaarifansiklopedisi.org.tr/somurgecilik Accessed on: 11.04.2025
• Bhabha, H. (1984). Of mimicry and man: The ambivalence of colonial discourse. Discipleship: A Special Issue on Psychoanalysis, (28), 125–133.
• Bhabha, H. (1994). The location of culture. New York: Routledge.
• Bhabha, H. (2016). Kültürelkonumlanış (T. Uluç, Trans.). İstanbul: İnsanYayınları.
• Bozkurt, S. (2014). Sömürgecilik sonrası dönem eserlerinin Türkçeye çevrilmesinde tercih edilebilecek yöntemler: "Things Fall Apart" adlı eserin Türkçe çevirilerinin karşılaştırmalı analizi. Kebikeç, 38, 241-262
• Çetin Uysal, Y. & Kuleli, M. (2022). Postkolonyal yaklaşım ve çeviri göstergebilimi: Muğlak metinlerdeki ideolojik söylemlerde kuramlararasılık. In M. Kuleli & D. Tuna (Eds.), Edebiyat kuramı odağında çeviri amaçlı çözümlemeler (pp. 187-211). Konya: Eğitim Yayınevi.
• Diko, M. (2024). Harmonizing Africa’s linguistic symphony: Navigating the complexities of translating African literature using a postcolonial theory. Cogent Arts & Humanities, 11(1), 1-19. https://doi.org/10.1080/23311983.2024.2411871
• Kohn, M. & Reddy, K. (2023). Colonialism. In E. N. Zalta& U. Nodelman (Eds.), The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Accessed on March 28, 2025, Retrieved from https://plato.stanford.edu/archives/sum2024/entries/colonialism/
• Lacayo, R. (2010, January 11). All-TIME 100 novels. TIME. https://entertainment.time.com/2005/10/16/all-time-100-novels/slide/things-fall-apart-1959-by-chinua-achebe/ Accessed on: 16.04.2025.
• Mshaweh, R. & Benmessaoud, S. (2024). Colonialism and race in Arabic translation: The case of Joseph Conrad’s Heart of Darkness. Cogent Arts & Humanities, 11(1), 1-15. https://doi.org/10.1080/23311983.2024.2374646
• Öztürk Kasar, S. (2009). Un chef-d’oeuvre trèsconnu: Le chef-d’oeuvre inconnu de Balzac. Commentairesd’unetraduction à l’autrelaissant des traces. In M. Nowotna and A. Moghani (Eds.), Les traces du traducteur (pp. 87-211). Paris: Publications de l’INALCO.
• Öztürk Kasar, S. (2021). Çevirmek, anlamıeğipbükmesanatımıdır? In D. Tuna & M. Kuleli (Eds.), Interdisciplinary debates on discourse, meaning and translation (pp. 19–44). Ankara: AnıYayıncılık.
• Öztürk Kasar, S. & Tuna, D. (2015). Yaşam, yazın ve yazın çevirisi için gösterge okuma. Frankofoni Fransız Dili ve Edebiyatı İnceleme ve Araştırmaları Ortak Kitabı, 27 (pp. 457-482). Ankara: Bizim Grup Basımevi.
• Öztürk Kasar, S., & Tuna, D. (2017). Shakespeare in three languages: Reading and analyzing Sonnet 130 and its translations in light of semiotics. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 5(1), 170–181.
• Parlak, B. (2014). Sömürgecilik sonrası yazın ve çeviri. Litera: Journal of Language, Literature and Culture Studies, 15(1), 58–73. (Original work published in 2003)
• Said, E. W. (1979). Orientalism. New York: Vintage Books.
• Sandten, C. (2020). Precarious discourse, discursive precarity: Chris Cleave’s (postcolonial) refugee novel Little Bee (The Other Hand) (2008). Postcolonial Interventions, 5(2), 14–45.
• Spivak, G. C. (1994). Can the subaltern speak? In P. Williams & L. Chrisman (Eds.), Colonial discourse and postcolonial theory: A reader (pp. 66-111). New York: Columbia University Press.
• Woltmann, S. (2019). Annie John, the postcolonial palimpsest, and the limits of adaptation. Postcolonial Interventions: An Interdisciplinary Journal of Postcolonial Studies, 4(1), 138–170. https://doi.org/10.5281/zenodo.2554511