Ortaokul Öğrencilerinin Engellilere Yönelik Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi: Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 13 - 24, 30.06.2022

Mevlüt Aydoğmuş , Süleyman Arslantaş , Tuğba Pürsün

https://doi.org/10.47770/ukmead.929364

Öz

Bu çalışma ile, ortaokul öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi amacıyla Engellilere Yönelik Tutum Ölçeğinin geliştirilmesi için yapılan çalışmalar açıklanmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda alan yazın taraması ve uzman görüşleri doğrultusunda 50 maddelik 5’li Likert tipi soru bankası hazırlanmıştır. Soru bankasından ise yine uzman görüşleri doğrultusunda 10 madde elenerek 40 maddelik deneme bataryası oluşturulmuştur. Genel tarama modeline uygun yürütülen araştırmada ortaokul öğrencileri arasından küme örnekleme yoluyla belirlenen 5-8. Sınıflarda öğrenim gören 2082 öğrenciden veriler toplanmıştır. Elde edilen veriler istatistik programları ile analiz edilmiştir. Ölçeğin güvenirlik analizinde Cronbach alfa değerinin 0.85 olarak hesaplanmış, buna göre güvenirliğin yüksek derecede olduğu belirlenmiştir. Kaiser-Meyer Olkin (KMO=0,91) ve Bartlett Küresellik Testi (χ2 = 15228,66) ile verilerin analiz için uygunluğu belirlendikten sonra yapılan açımlayıcı faktör analizi ile ölçeğin “Arkadaşlık”, Korku ve kaygı “ve “Akademik başarı” olarak üç faktör ve 21 maddeden oluştuğu tespit edilmiştir. Ölçeğin alt boyutlarının güvenirlik katsayılarının “Arkadaşlık” için 0,85, “Korku ve kaygı” alt boyutu için 0,77 ve “Akademik başarı” alt boyutu için ise 0,74 olarak tespit edilmiştir. Engellilere Karşı Tutum Ölçeğinin açımlayıcı faktör analizi ile keşfedilen üç faktörlü yapısı, doğrulayıcı faktör analizi (DFA) ile test edilmiş ve tüm ölçütlerde “kabul edilebilir” ve “iyi uyum“ değerleri ortaya çıkmıştır. Ölçeğin değer ve diğer duyuşsal eğitimlerin etkisini belirlemek amacıyla kullanılabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Arkadaşlık Engelliler, tutum, ölçek geliştirme

Kaynakça

• Aiken, L. (2002). Attitudes and related psychosocial constructs: Theories, assessment, and research. Sage.
• Ajzen, I., & Fishbein, M. (2005). The Influence of Attitudes on Behavior. In D. Albarracín, B. T. Johnson, & M. P. Zanna (Eds.), The handbook of attitudes (p. 173–221). Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Akardere, S.S. (2005). İşverenlerin engelli çalışanlara yönelik tutumları. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Aktaş, C., & Küçüker, S. (2002). Bilişsel-duyuşsal odaklı bir programın ilköğretim öğrencilerinin fiziksel engelli yaşıtlarına yönelik sosyal kabul düzeylerine etkisinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 3(02), 15-25.
• Antonak, R., & Livneh, H. (2000). Measurement of attitudes towards persons with disabilities. Disability and rehabilitation, 22(5), 211-224. Bohner, G., Wanke, M., 2002. Attitudes and Attitude Change. East Sussex:Psychology Press.
• Browne, M. W., & Cudeck, R. (1993). Alternative ways of assessing model fit. Sage focus editions, 154, 136-136.
• Büyüköztürk, Ş. (1997). Araştırmaya Yönelik Kaygı Ölçeğinin Geliştirilmesi. Eğitim Yönetimi Dergisi, 4, 453-464.
• Bryman, A., & Cramer, D. (2001). Quantitative data analysis with SPSS release 10: A guide for social scientists. London: Routledge.
• Byrne, B. (1989). A Primer of LISREL, Basic Assumptions and Programming for Confirmatory Factor Analysis Models. New York: Springer.
• Can, A. (2013). SPSS ile nicel veri analizi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Cohen, L. M., & Manion, L. (2001). l. & Morrison, K.(2007). Research methods in education, 6.
• Comrey AL, Lee HB. (1992). Interpretation and application of factor analytic results. In: A First Course on Factor Analysis, 2nd edn. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum, 250–254
• Conte, A. E. (1994). Blurring the line between regular and special education. Journal of Instructional Psychology, 21(2), 103.
• Çokluk, O., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Delice, A. & Ergene, Ö. (2015). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi: Matematik eğitimi makaleleri örneği. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 3, 60-75.
• Diken, İ. H., & Sucuoğlu, B. (1998). Sınıfında zihin engelli çocuk bulunan ve bulunmayan sınıf öğretmenlerinin zihin engelli çocukların kaynaştırılmasına yönelik tutumlarının karşılaştırılması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 2(03), 25-39.
• Fazio, R. H., & Petty, R. E. (2008). Attitudes: Their structure, function, and consequences. New York: Psychology Press.
• Gül, İ. I. (2015). Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi. Engellilik ve Ayrımcılık: Eğitimciler için Temel Metinler ve Örnek Dersler, 31-44.
• Horne, M. D. (1985). Attitudes toward handicapped students: Professional, peer, and parent reactions. New York: Psychology Press.
• Hortaçsu, N. (2012). En güzel psikoloji sosyal psikoloji. Ankara: İmge kitabevi. Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural equation modeling: a multidisciplinary journal, 6(1), 1-55.
• Ildiz, G. I., & Tezel, D., 2018. Engelli Bireylere Yönelik Tutumlara İlişkin Türkiye’de Gerçekleştirilen Çalışmaların İncelenmesi. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 3(2), 599-609.
• Inceoglu, I., & Fleck, S. (2010). Engagement as a motivational construct. In S. Albrecht (Ed.), The Handbook of Employee Engagement: Models, Measures and Practice (pp. 74-86). Cheltenham: Edward-Elgar Publishing House.
• Jöreskog, K. G., ve Sörbom, D. (1993). LISREL 8: Structural equation modeling with the simplis command language. Lincolnwood: Scientific Software International, Inc.
• Kaner, S., Öğülmüş, S., Büyüköztürk, Ş., & Dökmen, Z. (1997). Toplum Özürlülüğü Nasıl Algılıyor Temel Araştırması. Ankara: TC Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı
• Kanun, E. H. (2005). Kanun no: 5378. Resmi Gazete, 5, 44. Kösterelioğlu, İ. (2013). Engelli bireylerin eğitilmesine yönelik tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(3), 211-226.
• Lobosco, A. F., & Newman, D. L. (1992). Teaching special needs populations and teacher job satisfaction: Implications for teacher education and staff development. Urban Education, 27(1), 21-31.
• Mamatoğlu, N., Yaşın Dökmen, Z., & Yıldırım, F. (2015). İşyerinde engelliye yönelik tutumlar ölçeği. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 32(2), 183-204.
• McDonald, R. P., & Marsh, H. W. (1990). Choosing a multivariate model: Noncentrality and goodness of fit. Psychological bulletin, 107(2), 247.
• Nunnually, J.C. (1978). Psychometric theory. NewYork: McGraw-Hill Companies. Olkin, R., & Howson, L. J. (1994). Attitudes toward and images of physical disability. Journal of social behavior and personality, 9(5), 81.
• Olson, M. A., & Fazio, R. H. (2003). Relations between implicit measures of prejudice: What are we measuring?. Psychological Science, 14(6), 636-639.
• Oral, A., Aydin, R., Ketenci, A., Akyuz, G., Sindel, D., & Yaliman, A. (2016). World Report on Disability: analysis of the disability issues and contributions of physical medicine and rehabilitation medical specialty in Turkey/Dunya Engellilik Raporu: Turkiye'de engellilik ile ilgili konularin analizi ve fiziksel tip ve rehabilitasyon tip uzmanliginin katkilari. Turkish Journal of Physical Medicine and Rehabilitation, 62(1), 83-98.
• Özyürek, M. (2006). Engellilere yönelik tutumların değiştirilmesi. Ankara: Kök Yayıncılık, 11-23.
• Reid, N. (2006). Thoughts on attitude measurement. Research in Science & Technological Education, 24(1), 3-27.
• Sargın, N., ve Sünbül, A. M. (2002). Okul Öncesi Dönemde Kaynaştirma Eğitimine İlişkin Öğretmen Tutumlari: Konya İli Örneği. Doğu akdeniz Üniversitesi, xi. Eğitim Bilimleri.
• Smith-D'Arezzo, W. M., & Moore-Thomas, C. (2010). Children's Perceptions of Peers with Disabilities. Teaching exceptional children plus, 6(3), 1-12.
• Speilberger, C. D., Gorush, R. L., Lushene, R. E., Vagg, P. R., & Jacobs, G. A. (1983). Manual for the State-Anxiety Inventory STAI (Form Y).
• Şahin, H., & Bekir, H. (2016). Üniversite öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarinin belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(3), 767-779.
• Şahbaz, Ü. (2007). Normal öğrencilerin kaynaştırma sınıflarına devam eden engelli öğrenciler hakkında bilgilendirilmelerinin engellilerin sosyal kabul düzeylerine etkisi. Eurasian Journal of Educational Research,0 (26), 199-208.
• Tanaka, J. S., & Huba, G. J. (1985). A fit index for covariance structure models under arbitrary GLS estimation. British Journal of Mathematical and Statistical Psychology, 38(2), 197-201.
• Taşkın, Ç., & Akat, Ö. (2010). Araştırma yöntemlerinde yapısal eşitlik modelleme. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Tavşancıl, E. (2005). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayıncılık,.
• Unicef. (2015). Riskler ve Çocuk Koruma. Erişim adresi: http://unicef. org. tr/sayfa. aspx.
• Yaralı, D. (2015). Öğretmen adaylarının özel gereksinimli bireylere yönelik tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Journal of Education Faculty, 17(2), 431-455.
• Yelpaze, İ., & Türküm, A. S. (2018). Engellilere yönelik çok boyutlu tutum ölçeğinin türk kültürüne uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(14), 167-187.