Sürdürülebilir Ticaret Politikaları Bağlamında Türkiye’nin Uluslararası Ticarette Ülke Çeşitlendirmesi

Year 2025, Volume: 5 Issue: 2, 147 - 158, 31.08.2025

Erdem Ateş

Abstract

Ticaretin sürdürülebilirliği kavramı özellikle covid-19 salgını ve sonrasında ortaya çıkan çeşitli jeoekonomik çatışmalar nedeniyle önem kazanmıştır. Ülkeler ticari bağlarının sürdürülebilirliğini sağlamak için dış ticarette ürün ve ülke çeşitlendirmesi yapabilmektedir. Bu çalışmada Türkiye’nin sürdürülebilir ticaret yapısına sahip olabilmesi için ülke çeşitlendirmesi yapma stratejisi tartışılmıştır. Çalışmanın amacı Türkiye’nin dış ticaretinde ülke çeşitlendirmesi düzeyini belirlemektir. Bu amaçla Türkiye’nin 2015-2024 dönemi verileri kullanılarak ihracat ve ithalat gerçekleştirdiği 240 ülke ve çeşitli özerk bölge incelenmiştir. Çalışmada üç adet yöntem uygulanmıştır. Bunlar ihracat ve ithalat payları, Bilateral ihracat ve ithalat yoğunlaşma oranı ve İhracat/İthalat Çeşitlilik Endeksleridir. Sonuç olarak, Türkiye’nin uluslararası ticaret ülke çeşitlendirmesinin artış eğiliminde olduğu ancak halen ticaretin belli ülkelere yoğunlaşmış durumda olduğu belirlenmiştir.

Keywords

ihracat ithalat analizleri , uluslararası ticaret , uluslararası iktisat , dış ticarette ülke çeşitlendirmesi , sürdürülebilir ticaret

Country Diversification in Türkiye's International Trade in the Context of Sustainable Trade Policies

Abstract

The concept of sustainable trade has gained importance, especially due to the COVID-19 pandemic and the various geo-economic conflicts that have emerged since then. Countries can diversify their products and countries in foreign trade to ensure the sustainability of their trade networks. This study discusses the strategy of country diversification for Türkiye to achieve a sustainable trade structure. The aim of the study is to determine the level of country diversification in Türkiye's foreign trade. To this end, data from the 2015-2024 period were used to examine 240 countries and various autonomous regions with which Türkiye conducts exports and imports. Three methods were applied in the study: export and import shares, bilateral export and import concentration ratios, and export/import diversity indices. The results indicate that Türkiye's international trade country diversification is on an upward trend, but trade remains concentrated in certain countries.

Keywords

export and import analyses , international trade , international economics , country diversification in foreign trade , sustainable trade.

References

• Acaravcı, A. ve Kargı, G. (2015). Türkiye’de İhracatın Çeşitlendirilmesi ve Ekonomik Büyüme Export Diversification and Economic Growth in Turkey. Uluslararası Ekonomi ve Yenilik Dergisi, 1(1), 1–16.
• Akar, G. ve Ay, A. (2018). İhracat Çeşitlendirmesi ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği. Journal of Social And Humanities Sciences Research, 5(21), 809–820.
• Aktaş Çimen, Z. ve Kutlu, D. (2023). Türkiye Dış Ticaretinde Ülke Bazlı Yoğunlaşma (Çeşitlendirme) Analizi: Şanghay İşbirliği Örgütü. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(1), 210–228. doi:10.17153/oguiibf.1258420
• Altun, M. ve Benli, M. (2021). İhracatta Ürün Çeşitliliği ve Türkiye’nin Büyüme Performansı. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 67, 138–158.
• Ateş, E. (2021). Türkiye-Rusya İlişkilerine Dış Ticaret Yönünden Bir Bakış: İki Yanlı Sektörel Bir Analiz. İ. Topsakal & A. K. Zengin (Ed.), Türkiye-Rusya İlişkileri: Dünü, Bugünü ve Yarını içinde (1.bs., ss. 405-422). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Ateş, E. (2022). Uluslararası Ticaret ve İklim Değişikliği. S. Konya (Ed.), Makro Boyutlarıyla Çevre Ekonomisi içinde (1. bs., ss. 205–224). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Ateş, E. (2024). Kuşak- Yol Girişimi ve Türkiye. (Suat Beylur, Ed.) (1. bs.). Ankara: Hoca Ahmet Yesevi Uluslararası Türk-Kazak Üniversitesi Avrasya Araştırma Enstitüsü (ERI).
• Ay, A. ve Akar, G. (2019). Ürün ve Ülke Açısından İhracat Çeşitlendirmesi: Türkiye Üzerine Bir. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(1), 116–127.
• Bashimov, G. (2020). İhracatta Ürün Çeşitlendirme ve Yoğunlaşma Analizi: Baltık Ülkeleri Örneği. Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(21), 45–53.
• Berthelemy, J. C., & Chauvin, S. (2000). Structural changes in Asia and growth prospects after the Crisis. CEPII Working Papers, 00-09.
• Bolat, M. ve Kaplan, F. (2021). Sektör-Ülke Açısından İhracat Çeşitlendirilmesi ve İhracatı Etkileyen Faktörler: Türkiye Üzerine Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (59), 271–288.
• Cadot, O., Carrère, C., & Strauss-Kahn, V. (2011). Export Diversification: What's Behind the Hump? Review of Economics and Statistics, 93(2), 590–605.
• Chong X. (2007), Diversification cones, trade costs and factor market linkages, Journal of International Economics, 71(2), 448-466.
• Çınar, Y. ve Göksel, T. (2016). İhracatta Bölgesel Çeşitlendirme ve İstikrar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(2), 29–57.
• Erkan, B. ve Sunay, Z. F. (2016). Türkiye’nin İhracatının Yoğunlaşma Perspektifinde Analizi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(7), 1823–1842.
• Evenett, S. J., & Venables, A. J. (2002). Export growth in developing countries: Market entry and bilateral trade, University of Oxford, Research Platform Alexandria. https://www.alexandria.unisg.ch/publications/22177.
• Güzel, İ. ve Oluç, İ. (2022). İhracat Ürün Çeşitlendirmesinin Ekolojik Ayak İzi Üzerindeki Etkisi. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 14(26), 47–58.
• Hausmann, R., Hwang, J., & Rodrik, D. (2007). What you export matters. Journal of Economic Growth, 12(1), 1–25. https://doi.org/10.1007/s10887-006-9009-4
• Imbs, J., and Romain W.. (2003). Stages of Diversification . American Economic Review, 93 (1): 63–86.
• IMF (2024). Economic Diversification in Developing Countries Lessons from Country Experiences with Broad-Based and Industrial Policies. International Monetary Fund Working Paper DP/2024/006.
• Jansen, M. (2004). Income Volatility in Small and developing economies: Export concentration matters. WTO Staff Working Paper, ERSD-2004-02.
• Schott, P., K. (2003). One Size Fits All? Heckscher-Ohlin Specialization in Global Production. American Economic Review, 93 (3): 686–708.
• Seymen, D., Bilici, Ö. ve Şanlısoy, S. (2009). Türk Dış Ticareti’nin Yönü, Dış Ticaret Politikası Perspektifinden Bir Değerlendirme. EconAnadolu 2009, Eskişehir, 1-17.
• Şahin, S. ve Çukuryurt, Y. (2022). İhracatta Ürün Çeşitlendirme ve Yoğunlaşma Analizi: Rusya Örneği (2001-2020). Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 26–51.
• UNCTAD (2021). Sustainable and Resilient Supply Chains. Geneva: United Nations Conference on Trade and Development, https://unctad.org/system/files/official-document/tdr2021_en.pdf