Somut Olmayan Kültür Miras Listesinde Bir Değer Olan Türk Kahvesine Coğrafya Perspektifinden Bakış

Year 2020, Volume: 5 Issue: 1, 347 - 362, 04.05.2020

Nusret Koca Arzu Ersöz Tüğen

https://doi.org/10.31454/usb.692043

Cited By: 3

Abstract

Bu çalışmada 2013 yılında UNESCO tarafında somut olmayan kültürel miras listesine alınan Türk Kahvesi, coğrafya ilminin esaslarına göre değerlendirilmeye çalışılmıştır. Anadolu’nun iklim koşullarına uygun bir bitki olmadığı halde Türkiye’de çok fazla tüketilen ve Türk Kahvesi adı altında tescillenen bu içecek, Türk insanının günlük ritüellerinin, gelenek ve göreneklerinin de merkezine yerleşmiştir. Anadolu topraklarında yaklaşık olarak 500 yıllık bir geçmişi olan Türk Kahvesini dünyadaki diğer benzerlerinden ayıran en önemli özellik, telvesi ile ikram edilmesi ve pişirme şeklinin diğer kahvelerden farklı olmasıdır. Esas anavatanı bugünkü Etiyopya olan kahvenin Anadolu’ya gelişi Mekke ve Medine’de dini görevlerini yapan hacılar tarafından olduğu tahmin edilmektedir. Osmanlı Devleti’nin başkenti olan İstanbul’a gelmesi ise Yemen Valisi olan Özdemir Paşa tarafından olduğu bilinmektedir.
Sosyal bilimler içinde yer alan pek çok disiplinde Türk kahvesi incelenmiştir. Ortak kültürümüze ait pek çok değeri içeren Türk Kahvesi gerek içildiği mekân gerekse tarihi, davranışsal ve ekonomik yönleri ile beşerî coğrafyanın ilgi alanına girmektedir. Çalışmada Türk Kahvesi coğrafyanın temel unsuru olan mekân ve insan perspektifinden incelenmiştir. Bu amaçla nitel araştırma yöntemlerinden olan doküman analizi yapılmış, konu ile ilgili geniş literatür çalışması yapılmıştır. İthal bir ürün olan kahvenin tüketimindeki hızlı artışa paralel olarak Türkiye’nin iklim şartlarında yetişen bitki kahvelerinin de (menengiç, kendir, çörekotu) son yıllarda oldukça popüler olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Türk Kahvesi

References

• Ağıldere, S. (2019). Batılı Seyyahların Gözünden İstanbul ve Cezayir’de Kahve ve Kahvehane Kültürü (17. Yy- 19. Yy). Milli Folklor. Sayı, 122, 14-28
• Akarçay, Erhan (2012). Kah Kahvehane Kah Cafe: Küreselleşen Eskişehir’de Kahve Tüketimi Üzerine Kurumsal Bir Giriş, Aynalı Labirent Küreselleşen Kentte Tüketim İçinde (Ed.: Ali Ergur), Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 2, 181-202
• Anlı, C., Yavan, N. (2018). Tüketim Mekanlarının Üretimi: Simit ve Simit Sarayı Örneği. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu. 3-6 Ekim 2018, 1371-1372
• Aşık, N. (2017). Değişen Kahve Tüketim Alışkanlıkları ve Türk Kahvesi Üzerine Bir Araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies. Sayı,5, 310-325.
• Atlı, F. (2018). Kahve Pazarlaması ve Türk Kahvesinin Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Özelliklerinin Değerlendirilmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. Sayı, 84, 413-424
• Balcı, F. (2019). Cezveden Kültüre 40 Yıl: Türk Kahvesi ve Geleneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. Sayı, 87, 315-328
• Balkaya, A. (2013). Mekân Politikası Bağlamında Âşık Kahvehaneleri ve Âşık Üzerinde Kimi Fonksiyonları. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Sayı, 8, 881-889
• Bote, A., Bose, J. (2017). Tree Management And Enviromental Conditions Affect Coffe(Coffe Arabica L.)Bean Quantility. Wageningen Journal Of Life Sience. Volumme 86, 39-46
• Çağlayan, S. (2012). Anadolu’nun İlk Kamusal Mekânı: Kahvehane. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 29, 95-110
• Çaksu, A. (2019). Bir Siyasî İçecek Olarak Türk Kahvesi. SEFAD. Sayı, 41, 369-386
• Da Matta, F., Ronchi, C., Maestry, M., Barros, R. (2008). Ecophysiology Of Coffee Growth And Production. Rewiew. 19(4), 485-510
• Deveci, B. (2020). Kırklareli Dibek Kahvehanesinin Tercih Edilme Sebeplerinin Belirlenmesi. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi. 4(1), 50-66
• Diker, O., Deniz, T. (2017). Coğrafya ve Tarih Perspektifinden Somut Kültürel Miras ve Türkiye. Pegem Akademi: Ankara
• Doğanay, H., Çavuş, A. (2016). Türkiye Ekonomik Coğrafyası. Pegem Akademi: Ankara
• Ergün, A. (2017). Kırsal Alanda Kahvehanelerin Rolü: Tokat İli Merkez İlçe Örneği. Gazi Osman Paşa Üniversitesi. Sosyal Bilimler Üniversitesi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Tokat.
• Fendal, D. (2012). Türkiye’deki Kahve ve Mutfak Kültürünün Dönüşümü Üzerinden Küreselleşme Sürecinde Küresel ve Yerel Kültürün Etkileşim ve Eklemlenişi. Galatasaray Üniversitesi iletişim Dergisi. 147-180
• Güral, S. (1999). Türk Kültüründe Kahvenin Yeri. Anadolu Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir.
• Hayoğlu, İ., İzoli, G., Gümüş, A., Göncü, B., Çevik, G. (2010). Menengicin Şekerleme Üretiminde Kullanım Olanakları. HR.Ü.Z.F. Dergisi, 14(4): 57-62
• Kanbir, F. (2018). Cinsiyetçi Sosyalleşme Mekânları: Siirt Kent Kahvehaneleri Örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Sayı, 60, 641-647
• Kaya, G., Toker, S. (2019). Kahve Tüketim Alışkanlıklarının İncelenmesi: İstanbul Örneği. International Journal of Economics, Politics, Humanities & Social Sciences. Sayı, 2, 146-164
• Koç, Y. (2010). Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Sayı 16, 171-199
• Kodak, D. (2011). Postmodernite Bağlamında Bireyselleşme ve Marka İlişkisi: Sinema Filmlerinde Starbucks Coffee Tüketicilerinin Kimlik Analizi. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul
• Konak, M., Ateş, M., Şahan, Y. (2017). Yenilebilir Yabani Bitki Gundelia tournefortii’nin Antioksidan Özelliklerinin Belirlenmesi U. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 101-108
• Kuzucu, E. (2019). Hizmet Sektöründe Müşterinin Memnuniyetinin Pazarlamaya Etkisi; Starbucks, Caffe Nero ve Kahve Dünyası Örneği. Maltepe Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul
• Magrach, A., Ghazoul, J. (2015). Climate and Pest-Driven Geographic Shifts in Global Coffee Production: Implications for Forest Cover, Biodiversity and Carbon Storage. Climate and Pest-Driven Geographic Shifts in Global Coffee Production. 1-15
• Ogün, Ç., Orhan, F. (2019). Kültürel İncelemelere Coğrafi Bir Katkı: Erzincan'da Kahvehanelerin Mekânsal Özellikleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı, 23, 577-604
• Onurlubaş, E., Taşdan, K. (2017). Geleneksel Ürün Tüketimini Etkileyen Faktörler Üzerine Bir Araştırma. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı: 17, 115-132
• Özgürel, G. (2018). Kültürel Mirasa Bir Bakış: Marmaris Örneği. Journal of Social and Humanities Sience Research.Sayı, 5, 4894-4906
• Özkan, Ç. (2020). Sürdürülebilir Gastronomi Turizmi Kapsamında Somut Olmayan Kültürel Miras Unsuru: Hıdırellez Pilavı Üzerine Bir Araştırma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi. Sayı, 4, 371-384
• Saçılık, M., Çevik, S. (2016). Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurlarının Yenilikçi Turizm Ürünlerine Dönüştürülmesi: Bir Örnek Olay İncelemesi. The Journal of Academic Social Science Studies. Sayı, 47, 331-341
• Şahbaz, S. (2007). Geçmişten Günümüze Kahvehaneler ve Kahvehanelerin Sosyal Yaşamdaki Yeri ve Önemi: Aydın Merkez Örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın
• Temurçin, K., Keçeli, K. (2015). Bir Davranışsal Coğrafya Çalışması: Isparta Şehri Örneğinde Uluslararası Öğrencilerin Kentsel Mekân Algısı. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 36, 117-138.
• Tunç, Ş. (2017). Osmanlı Payitahtında Kahvehane ve Kahvehane Kültürünün Yeri. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul
• Ulus, C., Kaya, P., Taşcı, B. (2018). Çörek Otu Tohumunun Kimyasal Bileşimi ve İnsan Sağlığındaki Yeri. Samsun Sağ Bil Dergisi, 3(1), 25-29 Ulusoy, K. (2011). Türk Toplum Hayatında Yaşatılan Kahve ve Kahvehane Kültürü. Milli Folklor Dergisi, Sayı, 80, 159-169
• Ürer, H. (2010). Osmanlı'da Kahve/Kahvehane Kültürü ve Salihli'den Bir Kahvehane Örneği "Himaye-İ Etfal. Sanat Tarihi Dergisi. Sayı, 19, 1-26
• Yalap, H. (2017). Klasik Türk Edebiyatı Işığında Edebiyat Kültür Tarihimizde Kahve ve Kahvehaneler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi. Sayı, 6, 1907-1930
• Yavan, N., Anlı, C. (2019). Deneyim Yaratmada Mekânın Rolü: Starbucks ve Kahve Dünyası’nın Deneyim Ekonomisi ve Üçüncü Yer Bakımından Analizi. Gaziantep University Journal of Social Sciences. Sayı, 18, 100-132
• Yıldız, C. (1996). Kahvehanelerin Sosyal Hayattaki Yeri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt 8, 1-38
• Yılmaz, G. (2017). Nev’î-Zâde Atâyî, Subhizâde Feyzî ve Aynî’nin Sâkînâmelerinden Hareketle Kahvenin Osmanlı Toplumundaki 300 Yıllık Değişimi. Atatürk Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları / Makaleler. 571-583
• www. thespruce.com/grow-coffee-plants-1902614 (Erişim Tarihi, 4.02.2020).
• www. marketingturkiye.com.tr/koseyazilari/deneyim-ekonomisi (Erişim Tarihi, 4.02.2020).
• www. tdk. gov.tr (Erişim Tarihi, 4.02.2020).
• www. tarımpusulası.com (Erişim Tarihi, 4.02.2020).