Presenteizmin Çalışan Performansına Etkisinde Demografik Faktörler ve İş Pozisyonunun Düzenleyici Rolü

Year 2025, Volume: 16 Issue: 48, 1241 - 1260, 30.11.2025

Emel Burak

https://doi.org/10.21076/vizyoner.1653797

Abstract

Bu çalışma, presenteizmin çalışan performansı üzerindeki etkisini ve bu ilişkide demografik faktörlerin (cinsiyet, yaş, medeni durum, eğitim seviyesi) ile iş pozisyonunun (çalışan veya yönetici olmak) düzenleyici bir rolünün olup olmadığını araştırmaktadır. Nicel bir araştırma olarak tasarlanan çalışmanın evrenini, Marmara Bölgesi'nde mal ve hizmet üreten işletmelerde çalışan tüm bireyler oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemi ise kolayda örnekleme yöntemi ile belirlenen 600 gönüllü işletme çalışanından oluşmaktadır. Veriler, hazırlanan anket formu aracılığıyla yüz yüze/elden teslim edilerek ve çevrim içi yöntemle toplanmıştır. Analiz sürecinde SPSS 25.0 ve AMOS 24.0 istatistik paket programları kullanılmıştır. Analiz sonucunda, presenteizmin çalışan performansı üzerinde anlamlı ve negatif bir etkisi olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte, demografik değişkenlerin bu ilişki üzerinde düzenleyici bir etkisinin bulunmadığı, ancak iş pozisyonunun belirleyici bir faktör olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Özellikle yöneticilerin, presenteizmin performans üzerindeki olumsuz etkilerinden daha az etkilendiği belirlenmiştir. Elde edilen bulgular, teorik ve ampirik literatür çerçevesinde tartışılmış ve bu doğrultuda çeşitli öneriler sunulmuştur.

Keywords

Presenteizm , Çalışan Performansı , Demografik Faktörler , İş Pozisyonu , Düzenleyici Etki

Ethical Statement

Bu çalışma için Kırklareli Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar ve Yayın Etiği Kurulu E-35523585-199-106693 sayılı ve 18.12.2023 tarihli etik kurul onayı alınmıştır.

The Moderating Role of Demographic Factors and Job Position in the Effect of Presenteeism on Employee Performance

Abstract

The study examines the impact of presenteeism on employee performance and investigates whether demographic factors (gender, age, marital status, education level) and job position (employee or manager) play a moderating role in this relationship. Designed as a quantitative study, the research population consists of all individuals employed in businesses producing goods and services in the Marmara Region. The sample comprises 600 voluntary business employees selected through a convenience sampling method. Data are collected via a structured questionnaire, administered both face-to-face and online. Statistical analyses are conducted using SPSS 25.0 and AMOS 24.0 software packages. The analysis results indicate that presenteeism has a significant and negative impact on employee performance. However, while demographic variables do not have a moderating effect on this relationship, job position is identified as a determining factor. Specifically, managers are found to be less affected by the negative impact of presenteeism on performance. The findings are discussed within the framework of theoretical and empirical literature, and various recommendations are provided accordingly.

Keywords

Presenteism , Employee Performance , Demographic Factors , Job Position , Moderator Effect

Ethical Statement

For this study the approval of ethical committee no E-35523585-199-106693 dated 18.12.2023 was taken from the Scientific Research and Publication Ethical Committee, Kırklareli University.

References

• Aboagye, E., Björklund, C., Gustafsson, K, Hagberg, J., Aronsson, G., Marklund, S., Leineweber, C. ve Bergström, G. (2019). Exhaustion and ımpaired work performance in the workplace: associations with presenteeism and absenteeism. J Occup Environ Med. 61(11), e438-e444. doi: 10.1097/JOM.0000000000001701
• Agudelo-Suárez, A. A., Benavides, F. G., Felt, E., Ronda-Pérez, E., Vives-Cases, C. ve García, A. M. (2010). Sickness presenteeism in Spanish-born and immigrant workers in Spain. BMC Public Health, 10 (791), 1-7. https://doi.org/10.1186/1471-2458-10-791
• Akyol, B. ve Evren, H. U. (2022). Yönetici kibri ve presenteizm arasındaki ilişkinin incelenmesi (Bir Devlet Üniversitesi Örneği). Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(2), 1303-1336. https://doi.org/10.17152/gefad.1126545
• Armstrong, M. ve Baron, A. (2005). Managing performance: performance management in action, CIPD House.
• Aronsson, G. ve Gustafsson, K. (2005). Sickness presenteeism: prevalence, attendance-pressure factors, and an outline of a model for research. J Occup Environ Med., 47(9), 958-66. https://doi.org/10.1097/01.jom.0000177219.75677.17.
• Aronsson, G., Gustafsson, K. ve Dallner M. (2000). Sick but yet at work. An empirical study of sickness presenteeism. Journal of Epidemiology & Community Health, 54(7), 502-509. https://doi.org/10.1136/jech.54.7.502
• Arslaner, E. ve Boylu, Y. (2021). İş hayatında presenteeism: Otel işletmeleri açısından bir değerlendirme. İşletme Araştırmaları Dergisi, 7(4), 123-136.
• Baker‐McClearn, D., Greasley, K., Dale, J. ve Griffith, F., (2010). Absence management and presenteeism: The pressures on employees to attend work and the impact of attendance on performance, Human Resource Management Journal, 20, 311-328
• Bataineh, A. K. (2019). Impact of work-life balance, happiness at work, on employees performance. International Business Research, 12(2), 99-112. https://doi.org/10.5539/ibr.v12n2p99
• Bayram, M. (2019). Devamsızlık ve işte var olamamayı etkileyen faktörlerin belirlenmesine yönelik bir kavramsal model önerisi. SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi, 9(2), 299-318. https://doi.org/10.32331/sgd.658671
• Baysal, İ. A., Baysal, G., Aksu, G. ve Aksu, N. (2014). Presenteeism (işte varolmama sorunu) ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Adnan Menderes Üniversitesi akademik personeli üzerinde bir uygulama. Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), 4(3), 134-152.
• Becker, G.S. (1967). Human capital and the personal distribution of ıncome: an analytical approach. Institute of Public Administration, Ann Arbor.
• Blau, P. M. (1964). Exchange and power in social life. Wiley.
• Burton, W. N., Chen, C.-Y., Conti, D. J., Pransky, G. ve Edington, D. W., (2004). Caregiving for ill dependents and its association with employee health risks and productivity, Journal of Occupational and Environmental Medicine, 46(10), 1048-1056. https://doi.org/10.1097/01.jom.0000141830.72507.32
• Collins, A. M., Cartwright, S. ve Cowlishaw, S. (2018). Sickness presenteeism and sickness absence over time: A UK employee perspective. Work & Stress, 32(1), 68-83. https://doi.org/10.1080/02678373.2017.1356396
• Cooper, C. (1996). Hot under the collar. https://www.timeshighereducation.com/news/hot-under-the-collar/94197.article adresinden 15 Ağustos 2024 tarihinde alınmıştır.
• Cooper, C. L. (1998). The changing nature of work. Community Work and Family, 1 (3), 313-317. https://doi.org/ 10.1080/13668809808414238
• Cooper, C. L. ve Lu, L. (2016). Presenteeism as a global phenomenon: unraveling the psychosocial mechanisms from the perspective of social cognitive theory. Cross Cultural & Strategic Management, 23 (2), 1-40. https://doi.org/10.1108/CCSM-09-2015-0106
• Coşkun, Ö. (2012). İki işyerinde işe devamsızlık ve kendini işe verememede etkili faktörlerin değerlendirilmesi. [Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Çetin, S. ve Çeven, S. (2021). Gerçekten işte miyim? işte var ol(ama)ma (presenteeısm) ve yönetimi. F. Üstün ve A. İ. Koca Ballı (Ed.) Örgütsel davranış: Şimdi bu konular konuşuluyor içinde (s. 277-299). Detay Yayıncılık.
• Çiçeklioğlu, H. ve Taşlıyan, M. (2019). Eğitim kurumu çalışanlarının presenteeism (işte var olamama) algılarının performanslarına olan etkisi ve sosyo-demografik özellikler açısından incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 14(20), 22-53. https://doi.org/10.26466/opus.595134
• Dalkılıç, E. ve Harmancı-Seren, A. K. (2018). İşte var olamama: Nedenleri ve sonuçları. Journal of Health and Nursing Management, 5(2), 123-131. https://doi.org/10.5222/SHYD.2018.123
• Daniels, S., Wei, H., Han, Y., Catt, H., Denning, D. W., Hall, L., Regan, M., Verma, A., Whitfield, C. A. ve Tongeren, M.V. (2021). Risk factors associated with respiratory infectious disease-related presenteeism: a rapid review. BMC Public Health, 21(1955), 1-12. https://doi.org/10.1186/s12889-021-12008-9
• de Abreu, M. M., Walker, D. R., Sesso, R. C. ve Ferraz, M. B. (2013). A cost evaluation of peritoneal dialysis and hemodialysis in the treatment of end-stage renal disease in Sao Paulo, Brazil. Peritoneal Dialysis International, 33(3), 304-315. https://doi.org/10.3747/pdi.2011.001
• Demerouti, E., Le Blanc, P.M., Bakker, A.B., Schaufeli, W.B. ve Hox, J. (2009). Present but sick: a three wave study on job demands, presenteeism and burnout. Career Development International, 14(1), 50-68. https://doi.org/10.1108/13620430910933574
• Demirgil, Z. ve Mücevher, M. H. (2017). Meslek yüksekokullarında presenteeism: idari ve akademik personel üzerine karşılaştırmalı bir analiz. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(21), 237-253. https://doi.org/10.20875/makusobed.307519
• Dew, K. ve Taupo, T. (2009). The moral regulation of the workplace: presenteeism and public health. Sociology of Health & Illness, 31(7), 994-1010. https://doi.org/10.1111/j.1467-9566.2009.01169.x
• Dew, K., Keefe, V. ve Small, K. (2005). Choosing’ to work when sick: workplace presenteeism. Social Science & Medicine, 60 (10), 2273–2282. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2004.10.022
• Eagly, A. H. (1987). Sex differences in social behavior: A social-role interpretation. Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Eisenberger, R., Huntington, R., Hutchison, S. ve Sowa, D. (1986). Perceived organizational support. Journal of Applied Psychology, 71(3), 500–507. https://doi.org/10.1037/0021-9010.71.3.500
• Etyemez, S. (2016). İş güvencesizliğinin işte var olamama sorununa etkisinde sürekli kaygının aracılık rolü: konaklama işletmelerinde bir araştırma [Doktora Tezi]. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi.
• Field, A. (2018). Discovering statistics using IBM SPSS statistics. SAGE Publications.
• Giæver, F., Lohmann-Lafrenz, S. ve Løvseth, L.T. (2016). Why hospital physicians attend work while ill? The spiralling effect of positive and negative factors. BMC Health Serv Res 16 (548), 1-7. https://doi.org/10.1186/s12913-016-1802-y
• Gilbreath, B. ve Karimi, L. (2012). Supervisor behavior and employee presenteeism. International Journal of Leadership Studies,7(1), 114–131.
• Guo, S., Zhang, H., Chang, Y., Zhang, J., Chen, H., ve Zhang, L. (2023). The relationship between presenteeism among nurses and patients’ experience in tertiary hospitals in China. Heliyon, 9(12), 1-8. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e22097
• Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2014). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Halbesleben, J. R. B., Whitman M. V. ve Crawford W. S. (2014). A dialectical theory of the decision to go to work: bringing together absenteeism and presenteeism. Human Resource Management Review, 24(2), 177–192. https://doi.org/10.1016/j.hrmr.2013.09.001
• Hansen, C. D. ve Andersen, J. H. (2008). Going ill to work – What personal circumstances, attitudes and work-related factors are associated with sickness presenteeism?. Social Science & Medicine, 67 (6), 956–964. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2008.05.022
• Hemp, P. (2004). Presenteeism: At work-but out of It. Harvard Business Review, 82(10), 49-58.
• Hervieux, V., Biron, C., ve Dima, J. (2023). Investigating associations between physical activity and presenteeism–a scoping review. American Journal of Health Promotion, 37(8), 1147-1161. https://doi.org/10.1177/089011712311937
• Hiles, S. A., Harvey, E. S., McDonald, V. M., Peters, M., Bardin, P., Reynolds, P. N., Upham, J. W., Baraket, M., Bhikoo, Z., Bowdwn, J., Brockway, B., Chung., L. P., Cochrane, B., Foxley, G., Garrett, J., Hew, M., Jayaram, L., Jenkins, C., Katelaris, C., Katsoulotos, G., Koh, M. S., Kritikos, V., Lambert, M., Langton, D., Lara Rivero, A., Marks, G. B., Middleton, P. G., Nanguzgambo, A., Radhakrishna, N. , Reddel, H., J. Rimmer, J., Southcott, A. M., Sutherland, M., Thien, F., Wark, P. A. B., Yang, I. A., Yap, E. ve Gibson, P. G. (2018). Working while unwell: Workplace impairment in people with severe asthma. Clinical & Experimental Allergy, 48(6), 650-662. https://doi.org/10.1111/cea.13153
• Hobfoll, S. E. (1989). Conservation of resources: A new attempt at conceptualizing stress. American Psychologist, 44(3), 513–524. https://doi.org/10.1037/0003-066X.44.3.513
• Hu, L. T. ve Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural equation modeling: a multidisciplinary journal, 6(1), 1-55. http://dx.doi.org/10.1080/10705519909540118
• Hummer, J., Sherman, B. ve Quinn, N. (2002). Present and unaccounted for. Occupational Health & Safety, 71(4), 40-42.
• Isetti, D. ve Meyer, T. (2014). Workplace productivity and voice disorders: a cognitive ınterviewing study on presenteeism in individu-als with spasmodic dysphonia. Journal of Voice, 28(6), 700-710. https://doi.org/10.1016/j.jvoice.2014.03.017
• İşçan, Ö. F. ve Moç, T. (2021). Çalışanların presenteizm (işte sözde var olma) davranışlarının işe yabancılaşmalarına etkisi: bir kamu kurumu örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(3), 379–402.
• Jeon, S. H., Leem, J. H., Park, S. G., Heo, Y. S., Lee, B. J., Moon, S. H., Jung, D. Y. ve Kim, H.C. (2014). Association among working hours, occupational stress, and presenteeism among wage workers: Results from the second Korean working conditions survey. Ann of Occup and Environ Med, 6(26), 1-8. https://doi.org/10.1186/2052-4374-26-6
• Jiang, W., Wang, Y., Zhang, J., Song, D., Pu, C. ve Shan, C. (2023). The impact of the workload and traumatic stress on the presenteeism of midwives: the mediating effect of psychological detachment. Journal of Nursing Management, 2023 (1686151), 1-10. https://doi.org/10.1155/2023/1686151
• Johns, G. (2010). Presenteeism in theworkplace: A review and research agenda. Journal of Organizational Behavior, 31, 519-542. https://doi.org/10.1002/job.630
• Karanika-Murray, M., Pontes, H. M., Griffiths, M. D. ve Biron, C., (2015). Sickness presenteeism determines job satisfaction via affective-motivational states, Social Science & Medicine, 139, 100-106. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2015.06.035
• Kaygın, E., Kerse, G. ve Yılmaz, T. (2017). Kamu çalışanlarında örgütsel bağlılık ve presenteeism arasındaki ilişki: Kars ili örneği, Ombudsman Akademik, 3(6), 181-204. https://doi.org/10.32002/ombudsmanakademik.440177
• Kinman, G. (2019). Sickness Presenteeism at Work: Prevalence, Costs and Management. British Medical Bulletin 129(1), 69–78. https://doi.org/10.1093/bmb/ldy043
• Koopman, C., Pelletier, K. R., Murray, J. F., Sharda, C. E., Berger, M. L., Turpin, R. S. ve Bendel, T. (2002). Stanford presenteeism scale: Health status and employees productivity. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 44(1), 14-20. https://doi.org/10.1097/00043764-200201000-00004
• Letvak, S. A., Ruhm, C. J. ve Gupta, S. N. (2012). Nurses' presenteeism and its effects on self-reported quality of care and costs. AJN The American. Journal of Nursing, 112(2), 30-38. https://doi.org/10.1097/01.NAJ.0000411176.15696.f9
• Lohaus, D. ve Habermann, W. (2021). Understanding the decision-making process between presenteeism and absenteeism. Frontiers in Psychology, 12 (716925), 1-15 https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.716925
• Lohaus, D., Habermann, W. D., El Kertoubi, I. ve Röser, F. (2021). Working while ıll ıs not always bad—positive effects of presenteeism. Frontiers in Psychology, 11, 1-8. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.620918
• Longe, O. (2014). Leadership style paradigm shift and organisational performance: a case of the nigerian cement ındustry. African Research Review, 8 (4), 68-83. https://doi.org/10.4314/afrrev.v8i4.6
• Luecke, R. (2008). Performans yönetimi. (A. Özer, Çev). İş Bankası Yayınları.
• Mandıracıoğlu, A. (2013). Presentizm olgusu. Sosyal Güvenlik Dergisi, 3(2), 9-17.
• Martinez, L. F. ve Ferreira, A. I. (2012). Sick at work: presenteeism among nurses in a Portuguese public hospital, Stress and Health, 28, 297-304. https://doi.org/10.1002/smi.1432
• Mcgregor, A. (2017). An investigation into the phenomenon of presenteeism: Examining antecedents and the operationalisation of presenteeism. https://ro.uow.edu.au/articles/thesis/An_investigation_into_the_phenomenon_of_presenteeism_Examining_antecedents_and_the_operationalisation_of_presenteeism/27665946?file=50383662 adresinden 18 Temmuz 2024 tarihinde ulaşılmıştır.
• McGregor, A., Magee, C. A., Caputi, P. ve Iverson, D. (2016) A job demands resources approach to presenteeism, Career Development International, 21(4), 402-418. https://doi.org/10.1108/CDI-01-2016-0002
• Min, A., Kang, M. ve Hong, H. C. (2021). Sickness presenteeism in shift and non-shift nurses: using the fifth Korean working conditions survey. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(6), 1-12. https://doi.org/10.3390/ijerph18063236
• Moç, T. (2018). Örgütsel adalet algısının çalışanların işte yabancılaşmaya etkisinde tükenmişliğin ve presenteizmin rolü [Doktora Tezi]. Erzurum. Atatürk Üniversitesi.
• O’Callaghan, G., (2013). How awareness of presenteeism positively or negatively ımpacts managerial attitudes and or behaviours. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://norma.ncirl.ie/913/1/genivieveocallaghan.pdf adresinden 18 Temmuz 2024 tarihinde ulaşılmıştır.
• Özel, E. T. ve Erbaşı, A. (2023). Psikolojik sağlamlığın presenteeism (işte var ol(a)mama) davranışı üzerindeki etkisi: İlkokul öğretmenleri üzerine bir araştırma. International Journal of Entrepreneurship and Management Inquiries, 7(12), 118-130. https://doi.org/10.55775/ijemi.1211762
• Patel, C., Budhwar, P. ve Varma, A. (2012). Overall justice, work group ıdentification and work outcomes: test of mode-rated mediation process. Journal of World Business, 47(2), 213–222. https://doi.org/10.1016/j.jwb.2011.04.008
• Pei, P., Lin, G., Li, G., Zhu, Y. ve Xi, X. (2020). The association between doctors’ presenteeism and job burnout: A cross-sectional survey study in China. BMC Health Services Research, 20(1), 1-7. https://doi.org/10.1186/s12913-020-05593-9
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Lee, J.-Y., ve Podsakoff, N. P. (2003). Common method biases in behavioral research: A critical review of the literature and recommended remedies. Journal of Applied Psychology, 88(5), 879-903. https://doi.org/10.1037/0021-9010.88.5.879
• Rahman, S. ve Bullock, P. (2005). Soft TQM, Hard TQM, and organizational performance relationships: an empirical investigation. Omega, 33(1), 73-83. https://doi.org/10.1016/j.omega.2004.03.008
• Rainbow, J. G., ve Steege, L. M. (2017). Presenteeism in nursing: An evolutionary concept analysis. Nursing Outlook, 65(5), 615-623. https://doi.org/10.1016/j.outlook.2017.03.005
• Ruhle, S. A., Breitsohl, H., Aboagye, E., Baba, V., Biron, C., Correia Leal, C., Dietz, C., Ferreira, A. I., Gerich, J., Johns, G., Karanika-Murray, M., Lohaus, D., Lokke, A., Lopes, S. L., Martinez, L. F., Miraglia, M., Muschalla, B., Poethke, U., Sarwat, N., Schade, H., Steidelmüller, C., Vinberg, S., Whysall, Z. ve Yang, T. (2020). “To work, or not to work, that is the question”- Recent trends and avenues for research on presenteeism. European Journal of Work and Organizational Psychology, 29(3), 344-363. https://doi.org/10.1080/1359432X.2019.1704734
• Sanderson, K., Tilse, E., Nicholson, J., Oldenburg, B. ve Graves, N., (2007). Which presenteeism measures are more sensitive to depression and anxiety?, Journal of Affective Disorders, 101(1-3), 65-74. https://doi.org/10.1016/j.jad.2006.10.024
• Saygın, M. (2017). Presenteeism: İşte var olma(ma). chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://acikerisim.nevsehir.edu.tr/bitstream/handle/20.500.11787/3365/B%C4%B0%C3%87KES2018-%28KitapB%C3%B6l%C3%BCm%C3%BC%29%C3%96rg%C3%BCtselDavran%C4%B1%C5%9F.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden 20 Temmuz 2024 tarihinde ulaşılmıştır.
• Seçkin A.İ. ve Çakmak Y.Y. (2019). Presenteizm ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki: Spor Genel Müdürlüğü çalışanları üzerine bir araştırma, BMIJ, 7(4), 1291-1310 doi: http://dx.doi.org/10.15295/bmij.v7i4.1158.v7i4.1158
• Sendawula, K., Nakyejwe Kimuli, S., Bananuka, J. ve Najjemba Muganga, G. (2018). Training, employee engagement and employee performance: Evidence from Uganda’s health sector. Cogent Business & Management, 5(1), 1-12. https://doi.org/10.1080/23311975.2018.1470891
• Shan, G., Wang, S., Wang, W., Guo, S. ve Li, Y. (2021). Presenteeism in nurses: Prevalence, consequences, and causes from the perspectives of nurses and chief nurses. Frontiers in Psychiatry, 11(584040), 1-10. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2020.584040
• Simpson, R. (1998). Presenteeism, power and organizational change: long hours as a career barrier and the impacton the working lives of women managers. British Journal of Management, 9, 37–S50. https://doi.org/10.1111/1467-8551.9.s1.5
• Suliman, A. M. T. (2001). Work performance: is it one thing or many things? The multidimensionality of performance in a Middle Eastern context. The International Journal of Human Resource Management, 12(6), 1049–1061. https://doi.org/10.1080/713769689
• Şahin E. T. ve Kanbur A. (2022). Sağlık çalışanlarında presenteizm (işte varolamama) ve iş performansı (görev performansı / bağlamsal performans) üzerindeki etkisi. Journal of Nursology. 25(1), 7-13. https://doi.org/10.54614/JANHS.2022.872792
• Şehitoğlu, Y. ve Zehir, C. (2010). Türk kamu kuruluşlarında çalışan performansının, çalışan sessizliği ve örgütsel vatandaşlık davranışı bağlamında incelenmesi. Amme Idaresı Dergisi, 43(4), 87-110.
• Şehitoğlu, Y. (2010). Örgütsel sessizlik örgütsel vatandaşlık davranışı ve algılanan çalışan performansı ilişkisi [Doktora Tezi]. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü
• Şekkeli, Z. H., Bakan, İ. ve Bakan, M. (2022). Presenteizm, kişisel başarı güdüsü, para sevgisi, ücretten tatmin ve iş tatmini arasındaki ilişkiye yönelik ampirik bir çalışma. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 723-739. https://doi.org/10.33437/ksusbd.1145300
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2019). Using multivariate statistics. Pearson.
• Tajfel, H. ve Turner, J. C. (1979). An integrative theory of intergroup conflict. https://alnap.org/help-library/resources/an-integrative-theory-of-intergroup-conflict/ adresinden 15 Ağustos 2024 tarihinde ulaşılmıştır.
• TÜİK. (2023). Coğrafi istatistik portalı. 15 Mayıs 2023 tarihinde https://cip.tuik.gov.tr/ adresinden erişildi. TÜİK. (2023). İş gücü istatistikleri 2023. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-2023-53521 adresinden 15 Mayıs 2024 tarihinde ulaşılmıştır.
• Türkiye İş Kurumu. (2022). İşgücü piyasası araştırması İstanbul ili 2022 yılı sonuç raporu. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://media.iskur.gov.tr/66896/istanbul.pdf adresinden 17 Eylül 2023 tarihinde ulaşılmıştır.
• Türkkan, G. ve Soyman, T. (2023). Aşırı iş yükü, iş stresi, presenteizm ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişkiler: görgül bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14(40), 1368-1389. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1280814
• Üzüm, B. ve Şenol, L. (2019). A-B kişilik tiplerinin presenteizme etkisi: havacılık sektöründe bir araştırma. OPUS International Journal of Society Researches, 11(18), 979-1000. https://doi.org/10.26466/opus.552967
• Vo, P., Fang, J., Bilitou, A., Laflamme, A. K. ve Gupta, S. (2018). Patients’ perspective on the burden of migraine in Europe: a cross-sectional analysis of survey data in France, Germany, Italy, Spain, and the United Kingdom. The journal of headache and pain, 19, 1-11. https://doi.org/10.1186/s10194-018-0907-6
• Vosloban, R. I., (2012). The influence of the employee's performance on the company's growth - a managerial perspective, procedia Economics and Finance, 3(2012), 660-665. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(12)00211-0
• Vural, S. (2024). Presenteeism and Job Performance in the Aviation Industry: A Study on Ground Handling Business Employees. Mevzu – Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2024), 1005-1026. https://doi.org/10.56720/mevzu.1525753.
• Wang, Y., Chen, C. C., Lu, L., Eisenberger, R. ve Fosh, P. (2018). Effects of leader–member exchange and workload on presenteeism. Journal of Managerial Psychology, 33(7/8), 511-523. https://doi.org/10.1108/JMP-11-2017-0414
• Webster, R.K., Liu, R., Karimullina, K., Hall, I., Amlot, R. ve Rubin, G. J. (2019). A systematic review of infectious illness presenteeism: Prevalence, reasons and risk factors. BMC Public Health 19(799), 1-13. https://doi.org/10.1186/s12889-019-7138-x
• Wynen, J., Boon, J. ve Verlinden, S. (2022). Reform stress in the public sector? Linking change diversity to turnover Intentions and presenteeism among civil servants using a matching approach. Public Performance & Management Review, 45(3), 605-637. https://doi.org/10.1080/15309576.2022.2037003
• Yang T, Zhu M. ve Xie X. (2016). The determinants of presenteeism: a comprehensive investigation of stress-related factors at work, health, and individual factors among the aging workforce. J Occup Health, 58(1), 25-35. https://doi.org/10.1539/joh.15-0114-OA.
• Yang, T., Guo, Y. , Ma, M. , Li, Y. , Tian, H. ve Deng, J., (2017). Job stress and presenteeism among Chinese healthcare workers: the mediating effects of affective commitment, International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(9), 978 https://doi.org/10.3390/ijerph14090978
• Yeşiltaş, M. D. ve Ayaz, E. (2019). İş stresi ve rol belirsizliğinin presenteizm (işte var olamama) üzerindeki etkisinin belirlenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 12, 741-771. https://doi.org/10.26466/opus.601608
• Yıldız, H., Yıldız, B., Zehir, C., Altındağ, E., Moloğlu, V. ve Kitapcı, H. (2017). Impact on presenteeism of the conscientiousness trait: a health sector case study. Social Behavior and Personality: An International Journal, 45, 399-412. https://doi.org/10.2224/sbp.5969
• Yılmaz, G. Y. ve Günay, G. (2020). Presenteeism ve İş Stresinin Çalışan Performansına Etkisi: Tekstil Sektöründe Bir Uygulama. Social Sciences Research Journal, 9(1), 91-106.
• Yıkılmaz, I. ve Sürücü, L. (2025). Rising workplace threat of presenteeism in the hospitality industry: Antecedents and consequences. Tourism & Management Studies, 21(1), 75-91. https://doi.org/10.18089/tms.20250105
• Yurt, E. (2023). Sosyal bilimlerde çok değişkenli analizler için pratik bilgiler: SPSS ve AMOS uygulamaları. [Practical Insights for Multivariate Analyses in Social Sciences: SPSS and AMOS Applications]. Nobel Yayıncılık.