Öğretim Üyelerinin Akademik Unvan Algıları ve İş Stresi

Year 2022, Volume: 12 Issue: 2, 333 - 348, 31.08.2022

Celalettin Korkmaz Sevim Öztürk

https://doi.org/10.2399/yod.21.815764

Abstract

Bu araştırmada öğretim üyelerinin akademik unvanlarına yönelik algıları ile iş stresleri arasındaki ilişki ve öğretim üyelerinin unvanlarına yönelik algıları ile iş stres düzeylerini etkileyen değişkenlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. Nicel yöntemin kullanıldığı araştırma tarama modelinde tasarlanmıştır. Araştırmanın örneklemini 10 kamu üniversitesinin öğretim üyeleri oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri, “Akademik Unvan Algı Ölçeği” ile “Üniversite Öğretim Elemanı İş Stresi Ölçeği” başlıklı iki ölçekle toplanmıştır. Elde edilen veriler, frekans ve yüzde değerleri, t testi, ANOVA, korelasyon ve regresyon analizlerine tabi tutulmuştur. Araştırma sonucunda öğretim üyelerinin akademik unvanlarına ilişkin algıları ile unvan ve uzmanlık alanı değişkenleri açısından anlamlı farklılık bulunmuş, öğretim üyelerinin algıları Akademik Unvan Algı Ölçeğinin boyutlarına göre farklılaşmıştır. Öğretim üyelerinin iş stres düzeylerine ilişkin algıları ile cinsiyet, unvan ve öğretim üyeliği kıdemi değişkenleri arasında anlamlı bir farklılık görülmüştür. Ayrıca öğretim üyelerinin akademik unvan algıları ile iş stres düzeyleri arasında negatif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Araştırmada ulaşılan sonuçlara göre öğretim üyelerinin akademik unvanlarına ve unvanın boyutlarına ilişkin algıları, iş stres düzeyinin anlamlı bir yordayıcısı olup aralarında negatif yönde anlamlı bir ilişki olduğu ortaya çıkmıştır. Araştırma sonucunda öğretim üyelerinin akademik unvan algılarını olumlu yönde etkileyecek ve iş streslerini azaltıcı tedbirler alınmasına yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Akademik unvan algısı, iş stresi, öğretim üyesi

Faculty Members’ Perceptions of their Academic Titles and Job Stress

Abstract

This study aims to determine the relationship between faculty members’ perceptions of their academic titles and job stress, and the variables affecting their perceptions. Designed as a survey, the quantitative method was used in the study. The research sample consisted of faculty members working at ten public universities. The data were collected via two scales named “Scale of Academic Title Perception” and “Scale of Academics’ Job Stress”. The obtained data were analyzed by frequency and percentage values, t-test, ANOVA, correlation and regression analysis. A significant difference was found in terms of faculty members’ titles and subject areas and perceptions of the faculty members were differentiated by components of the Scale of Academic Title Perception. Likewise, there was a significant difference between faculty members’ perceptions regarding their job stress levels and their academic titles, seniorities and genders. Moreover, there was a significant negative correlation between the academic title perceptions of the faculty members and their levels of job stress. The results indicate that the faculty members’ perceptions of academic titles and the components of the titles are a significant predictor of the level of job stress and there is a significant negative correlation between them. Some suggestions are made to take measures that will positively affect the academic title perceptions of faculty members and reduce their job stress.

Keywords

Academic title perception, faculty members, job stress

References

• 2547 Sayılı Kanun (1981, 6 Kasım). Yükseköğretim Kanunu. Resmi Gazete, (17506). Erişim adresi https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2547&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (20 Eylül 2017).
• 2914 Sayılı Kanun (1983). Yükseköğretim Personel Kanunu. Resmi Gazete, (18190). Erişim adresi https://mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2914.pdf (20 Eylül 2017).
• 7100 Sayılı Kanun (2018, Şubat 22). Yükseköğretim Kanunu ile Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun. Resmi Gazete, (30352). Erişim adresi https://resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/03/20180306-11.htm (7 Mart 2018).
• Açıkgöz, Ü. K., & Açıkgöz, K. (1992). Üniversite denilen yer. Malatya: Uğurel Matbaası.
• Akbar, A., & Naseem, M. A. (2012). Sources of stress in academe: A study on the universities of Punjab. Human Resource Management, 52, 11571–11577.
• Aksu, M. B. (1998). Fırat Üniversitesi akademik personelinin iş stresi, gerilim ve başa çıkma düzeyleri. Eğitim ve Bilim, 22, 107.
• Ampadau, E. O. (2015). Impact of nurse faculty job stress on job satisfaction and intent to remain in academia. Doctoral dissertation, Graduate Faculty of the School of Nursing, Northeastern University, Boston, MA, USA.
• Arı, A. (2007). Üniversite öğretim elemanlarının sorunları. Kırgızistan Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 65–74.
• Aslan, Z. (2014). Akademisyenlerin iş stresi ile iş motivasyonu ilişkisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gümüşhane Üniversitesi, Gümüşhane.
• Aydın, A. (2015). Eğitim politikası. Ankara: Pegem Akademik Yayınları.
• Aydın, A., Üçüncü, K., & Taşdemir, T. (2011). Akademik performansı etkileyen stres kaynaklarının belirlenmesine yönelik bir alan çalışması. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 387–399.
• Aytaç, M., Aytaç, S., Fırat, Z., Bayram, N., & Keser, A. (2001). Akademisyenlerin çalışma yaşamı ve kariyer sorunları. Bursa: Uludağ Üniversitesi Araştırma Fonu İşletme Müdürlüğü.
• Balcı, A. (1993). Üniversite öğretim elemanının iş stresi ölçeği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 26(1), 315–336.
• Balcı, A. (2000). Öğretim elemanının iş stresi, kuram ve uygulama. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Barkhuizen, N., & Rothmann, S. (2008). Occupational stress of academic staff in South African higher education institutions. South African Journal of Psychology, 38(2), 321–336.
• Baruch, Y., & Hall, D. T. (2004). Preface for the JVB special issue on careeers in academia. Journal of Vocational Behaviour, 64, 237–240.
• Bhatti, N., Hashmi, M. A., Raza, S. A., Shaikh, F. M., & Shafiq, K. (2011). Empirical analysis of job stress on job satisfaction among university teachers in Pakistan. International Business Research, 4(3), 264–270.
• Bozan, M. (2015). Yükseköğretim ve akademik terfi üzerine bir değerlendirme. Bartın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(12), 263–282.
• Brown, R. S., & Kurland, J. E. (1990). Academic tenure and academic freedom. Law and Contemporary Problems, 53(3), 325–255.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (20. basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Chung, C. E. E. (2011). Job stress, mentoring, psychological empowerment, and job satisfaction among nursing faculty, Doctoral dissertation, School of Nursing, The Graduate College, University of Nevada, Las Vegas, NV, USA.
• Cunningham, K. D. (2014) Full-time non-tenure track faculty: ıdentity and departmental perspectives, Doctoral dissertation, Department of Educational, School, and Counseling Psychology, College of Education, University of Kentucky, Lexington, KY, USA.
• Ellez, A. M. (1999). Öğretim elemanı iş stresi ve başarı güdüsü, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Gezer, E. (2008). Stres veren yaşam olaylarının öğretim elemanlarının depresyon ve tükenmişlik düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Gillespie, N. A., Walsh, M., Winefields, A. H., Dua, J., & Stough C. (2001). Occupational stress in universities: Staff perceptions of the causes, consequences and moderators of stress. Work & Stress, 15(1), 53–72.
• Gökgöz, H. (2013). Stresin çalışanların performansı üzerine etkisi: Öğretim elemanları üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Göksel, A., & Tomruk, Z. (2016). Akademisyenlerde stres kaynakları ile stresle başa çıkmada ve stres durumunda gösterilen davranışların ilişkisi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2, 315–343.
• Hamilci, F. (2014). Örgütsel stres kaynaklarının ve sürekli kaygının iş tatmini üzerine etkisi (S.D.Ü. kadın akademisyenlerine yönelik bir araştırma). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Happ, A., & Yoder, E. (1991). Stress, job satisfaction and the community college faculty. ERIC Documents, ED 333920.
• Husu, L. (2001). On metaphors on the position of women in academia and science. Nora: Nordic Journal of Women’s Studies, 9(3), 172–181.
• Idris, M. K. (2009). Occupational stress in academic life: A study of academics of Malaysian public universities, Doctoral dissertation, University of Waikato, Hamilton, New Zealand.
• Karasar, N. (2007). Bilimsel araştırma yöntemi (17. basım). Ankara: Nobel.
• Kaya, E. (2006). Örgütsel stres kaynakları ve akademisyenler üzerine bir araştırma örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Korkut, H. (2002). Sorgulanan yükseköğretim (2. basım). Ankara: Anı Yayıncılık
• Kul, Ö. B. (2006). Eğitim fakülteleri öğretim elemanlarının örgütsel stres değişkenlerine ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Lavingia, I. (2010). Study of role stress conflict, job satisfaction and organizational climate in university. Doctoral dissertation, Faculty of Education and Psychology, University of Baroda, Vadodara, India.
• Leech, N. L., Barrett, K. C., & Morgan, G. A. (2005). SPSS for intermadiate statistics: Use and interpretation (2nd ed.). London: Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Mengi, F., & Schreglmann, S. (2013). Akademisyenlik bağlamında bilimsel üretkenliği etkileyen çevresel faktörler. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 1–17.
• Moeller, C. (2009). Stressors, strains and social support: occupational experiences of university professors. Master dissertation, Faculty of Graduate Studies through Psychology, University of Windsor, Ontario, Canada.
• Musselin, C. (2010). The market for academics. London: Routledge, Taylor & Francis Group.
• Özalp, Y. B. (2014). Öğretim elemanlarında iş stresine neden olan örgütsel etmenler ve öğretim elemanlarının örgütsel stresle başetme stratejileri (Trakya Üniversitesi örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir.
• Öztürk, S., & Korkmaz, C. (2019). Scale development study for academic title perception. Journal of Education and Training Studies, 7(1), 172–179.
• Roberts, G. D. (2006). Sources of stress, levels of stress and coping strategies of faculty and staff at Northern Caribbean University. Doctoral dissertation, Andrews University, School of Education, Berrien Springs, MI, USA.
• Soylu, E. Ş. (2013). Relationship between the organizational climate and occupational stress experienced by English instructors in the preparatory schools of five universities in Ankara. Yayımlanmamış doktora tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Şenel, H. G., Kılıçaslan, A., Köksal, A., Demir, İ., & Sertelin, Ç. (2004). Öğretim elemanlarının işleri ile ilgili olarak algıladıkları olumlu ve olumsuz özellikler. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 201–210.
• Tezcan, M. (2014). Akademik örgüt kültürü çerçevesinde ast-üst ilişkilerinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel üniversitesi, Isparta.
• Tian, S. (2010). The research on the relationship among working stress, ocb and performance of university faculty. Master dissertation, Sichuan University, Sichuan, China.
• Tunç, B. (2007). Akademik unvan olgusu akademik yükseltme ve atama sürecinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Tural, N. K. (2004). Küreselleşme ve üniversiteler. Ankara: Kök Yayıncılık.
• UNESCO (1998). World Declaration on Higher Education for the Twenty-first Century: Vision and action and framework for priority action for change and development in higher education. World Conference on Higher Education Higher Education in the Twenty-First Century: Vision and Action, October 5–9, 1998, Paris. Erişim adresi https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000141952 (11 Ekim 2019).
• Williams, T. (2012). Job satisfaction of African American female faculty: The role of race and gender. Doctoral dissertation, College of Education, Florida State University, Tallahassee, FL, USA.
• Yıldırım, Y. (2010). Beden eğitimi ve spor yüksekokullarındaki görevli akademisyen personelin örgütsel stres ve tükenmişlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Yıldırım, K. (2001). Türkiye’de akademik unvan almada karşılaşılan güçlükler ve yabancı dil çıkmazı (I). Orkun Türkçe İnternet Dergisi, 41. Erişim adresi http://www.orkun.org.tr/asp/orkun.asp?Tip=Makale&Makale_ Nu=EA.JS/EOAA/WATDU!EA.JS/EOAA/WATDU!BB*FB,ALUISUQOY/! (25 Mayıs 2016).
• Yıldız, S. (2014). Öğretim üyelerinin üniversite, akademisyenlik mesleği, bilimsel araştırma, öğretim ve öğrenci kavramlarına ilişkin algılarının metaforlar aracılığıyla incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin.
• YÖK (2018a, 18 Şubat). Üniversitelerde Akademik Teşkilât Yönetmeliği. Resmi Gazete, (17609).
• YÖK (2018b). Lisans ve Lisansüstü E?itim-Öğretim Programı Açılması ve Yürütülmesine Dair İlkeler. Yükseköğretim Kurulu Eğitim Öğretim Dairesi Başkanlığı, 75850160-104.01.03.01/1913 sayılı yazı. Erişim adresi https://ogrenciportali.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/yuksek-lisans-ve-doktora-kriterleri-guncellendi/Lisans%C3%BCst%C3%BC% 20E%C4%9Fitim-%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%20A%C3%A7%C4%B1lmas%C4%B1%20ve%20Y%C3%BCr%C3%BCt%C3%BClmesine%20Dair%20%C4%B0lkeler.aspx (15 Mart 2018).
• Yusoff, R. B. M., & Azam, K. (2014). Perceived sources of stress among faculty members of COMSATS Institute of Information Technology, Pakistan. Journal of Management Info, 4(1), 125–146.