BUDAKLI (BİTLİS) KAPLICASININ JEOKİMYASAL ÖZELLİKLERİ İLE ALANIN JEOLOJİK VE COĞRAFİ YAPISI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2019, 3. ULUSLARARASI BATI ASYA TURİZM ARAŞTIRMALARI KONGRESİ ÖZEL SAYISI, 105 - 124, 30.12.2019

Nurcan Avşin Arif Kıvrak , Emrah Kavak

Öz

Termal kaynaklar, magma haznesine yakın olan ya da tektonik olarak aktif bölgelerdeki yer altı sularının magma nedeniyle ısınarak yeryüzüne çıkması ile oluşmaktadır. Bu süreçte, magma içerisinde eriyik halde bulunan maddeler ile suyun temas ettiği kayaçlardaki çeşitli elementlersıcak suya karışarak, kaynakların insan sağlığı için şifalı ya da zararlı olmasına neden olabilmektedir. Dolayısıyla kaplıca, ılıca gibi isimler de verilen bu kaynaklar, sodyum, flor, kalsiyum gibi faydalı elementlerin yanı sıra, cıva, uranyum, arsenik gibi ağır metaller de içerebilmektedir. Türkiye, aktif tektonik bir ülke olması nedeniyle çok sayıda termal kaynağa sahiptir. Araştırma alanı olarak seçilen Budaklı kaplıcası daBitlis ili, Güroymak ilçesi sınırları içerisinde, Nemrut kraterinin batısında yer almaktadır.
Bu araştırma, yıllardır yoğun şekilde kullanılan Budaklı kaynağının jeokimyasal özelliklerini tespit etmek, kaynağın içerdiği elementlerin zarar ya da faydalarını ortaya koyarak hangi hastalıkların tedavisinde kullanılabileceğini analiz etmek, Budaklı kaplıcasınınolanaklarının geliştirilmesine katkıda bulunmak amacıyla ele alınmıştır. Bu kapsamda gerçekleştirilen arazi ve büro çalışmaları neticesinde, alanın coğrafi ve jeolojik yapısının sıcak su kaynağının oluşumu ve yeryüzüne ulaşmasındaki rolü incelenmiş, kaplıcadan alınan su numunelerinin kimyasal analizleri yapılarak element özellikleri belirlenmiştir. Buna göre Budaklı kaplıcası, önemli miktardakalsiyum, sodyum, potasyum ve flor içermektedir.

Anahtar Kelimeler

Bitlis, Budaklı, jeokimyasal özellikler, sağlık turizmi

Kaynakça

• Akbulut, G. (2010). Türkiye’de Kaplıca Turizmi ve Sorunları. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (1), 35-54. Atalay, İ. (1983). Muş Ovası ve Çevresinin Jeomorfolojisi ve Toprak Coğrafyası. İzmir, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Boysan, F. ve Şengörür, B. (2009). Su Sertliğinin İnsan Sağlığı İçin Önemi. SAÜ Fen Bilimleri Dergisi, 13, 7-10.
• Çevre Sağlığı Raporu. (2011). Kaplıca, Kaynak ve Doğal Mineralli Sular. Ankara, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Demer, S. ve Memiş, Ü. (2015). Afyonkarahisar Jeotermal Sahalarının Hidrojeokimyası ve Jeotermometre Uygulamaları. SDÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 19, 66- 77.
• Doğanay, H. (1989). Erzurum’un Termal Turistik Potansiyeli. Turizm Yıllığı, 156-174.
• Dündar, Y. ve Aslan, R., (2005). Yaşamı Kuşatan Ağır Metal Kurşunun Etkileri. Kocatepe Tıp Dergisi, 6, 1-5.
• Googleearth güncel uydu görüntüleri (2019).
• Harita Genel Komutanlığı, 1/100.000 ölçekli topografya haritası, K 48 paftası
• Harita Genel Komutanlığı,1/25.000 ölçekli topografya haritaları
• Karaoğlu, Ö., Özdemir., Y., Tolluoğlu, Ü., Karabıyıkoğlu, M., Köse, O. ve Froger, J. (2005). Stratigraphy of the Volcanic Products Around Nemrut Caldera: Implications for Reconstructionof the Caldera Formation, Turkish Journal of Earth Sciences, 14, 123-143.
• Maden Teknik Arama Enstitüsü,1/25.000 ölçekli jeoloji haritaları
• Mutlu, H. (1998). Gazlıgöl (Afyon) termal ve maden sularının jeokimyasal özellikleri ve jeotermometre uygulamaları, Jeoloji Müh. Dergisi, 50, 1-7
• Örün, E. ve Yalçın, S. (2011).Kursun, Civa, Kadmiyum: Çocuk Sağlığına Etkileri ve Temasın Belirlenmesinde Saç Örneklerinin Kullanımı. AÜ. Çevre Bilimleri Dergisi, 3, 73-81. Özbek, T. (2011). Jeotermal Kaynakların Sağlık ve Termal Turizmde Değerlendirilmesi. Jeofizik Bülteni, 68, 27-37.
• Şaroğlu , F. ve Güner, Y., (1981). Doğu Anadolu’nun Jeomorfolojik Gelişiminde Etki Eden Öğeler: Jeomorfoloji, Tektonik, Volkanizma İlişkileri. Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni, 24 (2) Ankara. Şaroğlu, F. ve Yılmaz, Y. (1984). Doğu Anadolu’nun Neotektoniği ve İlgili Mağmatizması. Ketin Sempozyumu içinde, Ankara, 73-94.
• Şanlı, C., Hızel, S., Albayrak, M., (2005). Kurşun ve çocuk sağlığı, STED Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 14, 70-75.
• Yıldırım, C. (2015). Levha Tektoniği ve İlişkili Yapısal Yer Şekilleri. Doğan, U. (Ed.). Jeomorfolojinin Temelleri içinde (s. 87-108). Ankara: Nobel.