Türkiye’de Siyaset-Basın İlişkileri: Van Örneği (1937-1960)

Yıl 2021, Sayı: Van Özel Sayısı, 283 - 304, 20.04.2021

Yunus Özdurğun

Öz

Van, 19.yüzyılın ikinci yarısından itibaren Ermenilerin üzerinde hak iddia ettikleri bir şehir haline gelmiş ve bu gayeye matuf olarak Ermeniler tarafından Van’da basın-yayın faaliyetlerine girişilmiştir. Gerek Ermenilerin ayrılıkçı hareketlerine karşılık olarak gerekse Van’ın Türk kültürünü muhafaza eden bir şehir olması hasebiyle Türk dilinde yayın yapan gazetelerin varlığına ihtiyaç duyulmuş ve 1892’den 1915 yılına kadar Van’da Türkçe dilinde basın faaliyetleri sürmüştür. Bu yönüyle Van, Türkiye’de basın-yayın bağlamında özel bir konuma sahiptir. Çalışmamızın esas konusunuysa Cumhuriyetin ilanından sonra 1937’de şehirde ilk gazetenin kurulmasından 1960 askeri darbesine kadar geçen süre zarfındaki siyaset-basın ilişkileri oluşturmaktadır. Van’da yerel basın konusu pek çok araştırmaya konu olmasına rağmen literatür taraması sonucunda siyaset ve yerel basın ilişkileri bağlamında müstakil bir eserin olmaması üzerine böyle bir çalışmanın varlığına ihtiyaç duyulmuştur. Bu minvalde mezkûr yıllarda Van’da yayın hayatını sürdüren basın taranmıştır. Ayrıca konuyla ilgili Devlet Arşivlerindeki araştırmalar yapılmış eldeki verileri destekleyecek bilgilere rastlanmıştır. Türkiye’de yerel basın hakkında kaleme alınan ulusal nitelikteki eserler de taranarak konuya giriş yapılmış ve son olarak “Tek Parti Döneminde Van’da Siyaset-Basın İlişkileri” ve “Çok Partili Dönem ve DP İktidarında Van’da Siyaset-Basın İlişkileri” adlı iki başlık çatısında çalışma hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yerel basın, Van, Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti

Destekleyen Kurum

Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

SBA-2017-5967

Politics-Media Relations in Turkey: Van Example (1937-1960)

Öz

Since the second half of the 19th century, Van has become a city on which the Armenians have claimed rights, and for this purpose, the Armenians initiated media activities in Van. The presence of Turkish-language newspapers was needed both in response to the separatist movements of the Armenians and for the reason Van was a city that preserves Turkish culture; therefore, press activities in Turkish language continued in Van from 1892 to 1915. In this respect Van, in the context of mass media in Turkey has a special position. The main subject of our study is the politics-press relations between the establishment of the first newspaper in the city in 1937 after the proclamation of the Republic and the 1960 military coup. Although the issue of the local press in Van is the subject of many pieces of research, the existence of such a study was needed due to the lack of independent work in the context of politics and local press relations as a result of the literature review. In this respect, the press that continued its broadcasting life in Van in the aforementioned years was scanned. In addition, researches were made in the State Archives on the subject, and information to support the available data was found. An introduction to the subject also made about the works of the national qualifications penned by scanning the local press in Turkey and finally, a project was prepared under the roof of two titles called “One-Party Period Van Politics-Media Relations” and “Multi-party period and the DP Van Politics-Media Relations in the ruling”

Anahtar Kelimeler

Local press, Van, Republican People, Democrat Party

Proje Numarası

SBA-2017-5967

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011. (2012). Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.
• TBMM Zabıt Ceridesi, Dönem 11, Cilt 8, Birleşim 51, 23 Mart 1959
• Resmî Gazete, Yeni Yurd, Van, Van Sesi, Van Postası
• Atabek, N. (2005). Yerel Basın ve Yerel Demokrasi. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 22, 47-54.
• Baykal, H. (1990). Türk Basın Tarihi (1831-1923). İstanbul: Afa Matbaacılık.
• Babaoğlu, R. (2019). Hatay’ın Anavatana Katılması ve Güneydoğu Anadolu Kamuoyu. Anavatana Katılışının 80.Yılında Hatay Uluslararası Sempozyumu Tam Metni içinde (s.1725-1751).
• Demir, Ş. (2012). İktidar-Basın İlişkilerinin Türkiye’de Görünümü (1918-1960). The Journal of Academic Social Science Studies, 5(6), 119-137.
• Erinç, O. (2007). Yerel Medyanın Tarihsel Gelişimi ve Geleceği. Suat Gezgin (Ed.), Türkiye’de Yerel Basın içinde (s. 107-110). İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• Girgin, A. (2009). Türkiye’de Yerel Basın. İstanbul: Der Yayınları.
• Nalbandian, L (1975). The Armenian Revolutionary Movement: The Development of Armenian Political Parties through the Nineteenth Century. California: University of California Press.
• Koloğlu, O. (2018). Osmanlı'dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi. İstanbul: Pozitif Yayınları.
• Topuz, H. (1996). 100 Soruda Başlangıçtan Bugüne Türk Basın Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Polat, S. (2019). 1950-1960 Yılları Arasında Van’da Siyasi Yaşam. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Varlık, B. (1990). Yerel Basının Öncüsü: Vilayet Gazeteleri. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi içinde. (Cilt. 1, ss. 99-102). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kardaş, A. (2013). Osmanlı Devleti’nin Son Döneminde Van’da Basın (1908-1915). Turkish Studies, 8(13), 1189-1204.
• Şahin, G. (2012). Van Halkevi ve Faaliyetleri. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 31(52), 93-134.
• Vural, A. M. (2001). Toplumsal Gelişim Sürecine Katkı Sağlayan Bir Araç Olarak Yerel Medya. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 11, 115-126.
• Erensoy, Ş. (20 Haziran 1953). Yine Belediye. Van Postası.
• Melen, F. (13 Temmuz 1953). İstihsal Artışları ve Sebepleri. Van Postası.
• Kuralkan, A. (18 Mayıs 1946). CHP ve Muhalifler. Van.
• Taş, V. (15 Mart 1954). Basına Zincir. Van Postası.
• Yazman, M. İ. (7 Ağustos 1937). Gazeteler ve Yaşama Yolları. Yeni Yurd.
• Yazman, M. İ. (9 Eylül 1937). Cemiyetler. Yeni Yurd.
• (24 Mart 1954). Partizan İdarenin Vakitsiz Nakilleri. Van Postası.
• (30 Ocak 1956). Kalkınmaya Doğru. Van Sesi.
• (12 Ekim 1958). Sayın Nafia Vekilimiz Hoş Geldiniz. İki Nisan.
• (4 Kasım 1937). En Büyük Bayramımız. Yeni Yurd.
• (16 Şubat 1954). Yanlış Zihniyet. Van Sesi.