OKUL ÖNCESİ DÖNEM ÇOCUĞU OLAN ANNELERİN BİRLİKTE OKUMA DAVRANIŞLARININ EBEVEYNLİK TUTUMLARI AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 2, 22 - 45, 29.12.2018

Müberra Arıcı Aysel Tüfekçi Akcan

Öz

Araştırmanın amacı annelerinin çocukları ile birlikte evde hikâye kitabı okuma davranışlarının benimsedikleri ebeveynlik tutumları açısından incelenmesidir. İlişkisel tarama modelinde desenlenen çalışmanın örneklemi İstanbul’da 4-5 yaş grubu çocuğu okul öncesi eğitim kurumuna devam eden 436 anneden oluşmuştur. Veriler Ebeveyn Tutum Ölçeği ve Çocuk-Ebeveyn Birlikte Okuma Etkinlikleri Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Araştırma verilerinin analizinde betimsel istatistiklere ek olarak Kolmogorov-Smirnov, Shapiro-Wilk, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA), Kruskal-Wallis Varyans Analizi ve Sperman Korelasyon Analizi testleri kullanılmıştır. Araştırma sonucunda annelerin evde çocukları ile birlikte hikâye kitabı okuma davranışları ile demokratik, otoriter ve aşırı koruyucu ebeveynlik tutumları arasında anlamlı bir ilişki olduğu, izin verici tutum ile arasında bir ilişki olmadığı görülmüştür. Sonuç olarak demokratik tutum alt boyutundan yüksek puan alan annelerin çocukları ile daha sık kitap okudukları, evlerinde çocuklarına okuyacak daha fazla kitabın bulunduğu, çocuklarına ilk kitaplarını daha erken yaşlarda aldıkları ve bu annelerin çocuklarının kendilerine daha fazla kitap okunmasını istedikleri, kitap okuma eyleminden daha fazla hoşlandıkları ve kendi başlarına kitaplarla daha fazla ilgilendikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ebeveyn tutumları, birlikte okuma, etkileşimli okuma, okul öncesi eğitimi

AN EXAMINATION OF SHARED READING BEHAVIORS OF PRESCHOOLERS’ MOTHERS IN RELATION TO THEIR PARENTAL ATTITUDES

Öz

The purpose of the study is to examine mothers’ shared story book
reading behaviors at home with their children in relation to their parental
attitudes. A correlational survey design is used in the study and the sample is
composed of 436 mothers of 4- and 5-year-old children attending preschools in
İstanbul. The data were collected using the Parental Attitude Scale and
Child-Parent Shared Reading Activities Scale. In addition to descriptive
statistics, Kolmogorov-Smirnov, Shapiro-Wilk, one-way analysis of variance
(ANOVA), Kruskal-Wallis Variance Analysis, and Sperman Correlation Analysis
tests were used while analyzing the data. As a result of the study, a
significant relationship was found between mothers’ shared book reading
behaviors at home with their children and their democratic, authoritarian and
overprotective parental attitudes whereas no relationship was observed with
permissive parental attitude. In conclusion, it was found that the mothers
receiving high scores from the sub-dimension of democratic attitude read books
more frequently with their children, that they have more books for their
children at home, and that they buy the first book for their children in the
earlier ages of their children. In addition, the results show that their
children want them to read more books, that they like the activity of reading
books more, and that these children show more interest in books while on their
own.

Anahtar Kelimeler

Parental attitudes, Shared reading, Interactive reading, Preschool education

Kaynakça

• Acat, B., Demiral, H. & Arın, A. (2008, Mayıs). Okuma alışkanlığı göstergelerine göre ilköğretim öğrencilerinin durumları. Türkçe Öğretimi Kongresi’nde sunulmuş bildiri, Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
• Akyol, T. (2012). Resimli çocuk kitaplarında yer alan değerlerin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Alp, D. & Kardaş, C. (2016). Çocuk edebiyatı ve medya. Ankara: Eğiten.
• Baş, B. (2010). Söz varlığının oluşumu ve gelişiminde çocuk edebiyatının rolü. Çukurova Üniversitesi Türkoloji Makale Bilgi Sistemi, 8392, 137-159.
• Baumrind, D. (1966). Effects of authoritative parental control on child behavior. Child Development, 37(4), 887-907.
• Bolattekin, A. (2014). Anne-babanın bağlanma stilleri, anne baba tutumları veçocuklarındaki davranış problemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bus, A.G., van IJzendoorn, M.H. & Pellegrini, A.D. (1995). Joint book reading makes for success in learning to read: A meta-analysis on intergenerational transmission of literacy. Review of Educational Research, 65, 1-21.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem. Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem.
• Çakmak-Güleç, H. & Geçgel, H. (2006). Çocuk edebiyatı. Ankara: Kök.
• Dalboy, N. (2014). Çocuk edebiyatı eserlerinin okumaya yönelik tutuma etkisi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Dönmezer, İ. (1999). Ailede iletişim ve etkileşim. İstanbul: Sistem.
• Gonzalez, J. E., Taylor, A. B., Davis, M. J. & Kim, M. (2013). Exploring the underlying factor structure of the Parent Reading Belief Inventory (PRBI): Some caveats. Early Education and Development, 24(2), 123-137.
• Günalp, A. (2007). Farklı anne baba tutumlarının okul öncesi eğitim çağındaki çocukların özgüven duygusunun gelişimine etkisi (Aksaray ili örneği). Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Hindman, A. H., Skibbe, L. E. & Foster, T. D. (2014). Exploring the variety of parental talk during shared book reading and its contributions to preschool language and literacy: evidence from the Early Childhood Longitudinal Study-Birth Cohort. Reading And Writing, 2, 287.
• Işıkoğlu-Erdoğan, N. (2016). Erken çocukluk döneminde çocuk-ebeveyn birlikte okuma etkinliklerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1071-1086.
• Işıkoğlu-Erdoğan, N., Atan, A.,Asar, H., Mumcular, F., Yüce, A., Kiraç, M. & Kilimlioğlu, Ç. (2016). Ebeveyn ve öğretmenlerin birlikte hikâye okuma etkinliklerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 15(1), 125-135. http://dx.doi.org/10.17051/io.2016.05211
• Işıkoğlu Erdoğan, N., Şimşek, Z. C. & Canbeldek, M. (2017). Ev merkezli diyaloğa dayalı okumanın 4-5 yaş çocuklarının dil gelişimine olan etkileri. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(2), 789-809.
• Işıtan, S. (2005). Resimli çocuk kitaplarının benlik kavramıyla ilgili konuları içermesi yönünden incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• İnce-Samur, Ö. (2014). Türkiye’deki ve dünyadaki çalışmaların tanıklığında ‘okuma kültürü’. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(22), 157-188.
• Karabulut-Demir, E. & Şendil, G. (2008). Ebeveyn tutum ölçeği (ETÖ). Türk Psikoloji Yazıları, 11(21), 15-25.
• Karakuş, I. Ş. (2006). Çocuk edebiyatı ürünlerinin okuma gelişimine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Morrow, L. & Gambrell, L. (2005). Using Children’s literature in preschool. United States: Reading.
• Navaro, L. (1989). Aşırı koruyuculuğun çocuk eğitimine etkileri. Ya-Pa 6. Okul Öncesi Eğitimi ve Yaygınlaştırılması Semineri, 12-13 Mayıs, İstanbul: Ya-Pa.
• Okuyucu-Akdaş, E. & Deniz, Ü. (2015). Anasınıfına devam eden çocukların kitap ile birlikteliklerine ve ailelerinin özelliklerine göre okuma olgunluklarının incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 13(2), 15-27.
• Sertelin, Ç. (2003). Ebeveyn tutumlarının sosyokültürel yapı ve aile fonksiyonları ile ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Sümer, N., Gündoğdu-Aktürk, E. & Helvacı, E. (2010). Anne-baba tutum ve davranışlarının psikolojik etkileri: Türkiye’de yapılan çalışmalara toplu bakış. Türk Psikoloji Yazıları, 13(25), 42-59.
• Şahin, E.Y., Çelik, G. & Çelik, B. (2012). Anne-babaların çocuk edebiyatı kavramına ilişkin görüşleri (Çanakkale örneği). Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 10(112), 109-125.
• Şahin-Zeteroğlu, E. (2014). Altı yaşındaki çocukların anne baba tutumları ile çoklu zekaalanları ve grup içi etkinlik düzeyleri arasındaki ilişki. Doktora Tezi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bursa.
• Taner-Derman, M. & Başal, H. A. (2013). Okulöncesi çocuklarında gözlenen davranış problemleri ile ailelerinin anne-baba tutumları arasındaki ilişki. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 115-144.
• Tazebay, A. (1997). İlkokul öğrencilerinin okuma becerilerinin okuduğunu anlamaya etkisi. Ankara: MEB.
• Tezel-Şahin, F. & Tutkun, C. (2016). Okul öncesi dönemde anne, baba, çocuk ve kitap. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(5), 2373-2390.
• Tipton, L. A. (2014). The parent’s role: shared book reading and the child with asd. Doctor of Philosophy, Graduate Program in Education University of California, Riverside.
• Tuzcuoğlu, N. (2004). Bir aile olmak, anne-baba olmanın altın kuralları. İstanbul: Morpa Kültür.
• Veziroğlu, M. (2009). Resimli çocuk kitaplarının MEB okul öncesi eğitim programındaki kazanımlara uygunluğunun incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yavuzer, H. (1999a). Ana baba okulu. İstanbul: Remzi.
• Yavuzer, H. (1999b). Ana-baba ve çocuk. İstanbul: Remzi.
• Yurtseven, L. (2011). Annelerin çocuklarına hikâye okumasının çocukların sosyal beceri gelişimine etkisinin incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Whitehurst, G. T. & Lonigan, C. J. (1998). Child development and emergent literacy. Child Development, 69(3), 848-872.