Örgütlerde Zihinsel İş Yükünün İş Yaşam Kalitesi ve Psikolojik Sağlamlığa Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 48 - 60, 30.03.2024

Duha Kaçmaz , Hüseyin Çiçek

https://doi.org/10.52835/19maysbd.1390866

Öz

Bu çalışmada ‘Zihinsel İş Yükünün İş Yaşam Kalitesine ve Psikolojik Sağlamlık Üzerine Etkisi’ ni mevcut veri analiz yöntemleriyle incelemek amaçlanmıştır. Çalışmada Zihinsel İş Yükü Ölçeği, İş Yaşam Kalitesi Ölçeği ve Psikolojik Sağlamlık Ölçeği olarak 3 ölçek kullanılmıştır. Araştırma yöntemi olarak 5’li likert modelli anket yöntemi ile veriler toplanmıştır. Örneklem olarak Erzurum ilinde kamu projesinde çalışan 204 çağrı merkezi asistanı tesadüfi örneklem yolu ile çalışmaya dahil edilmiştir. Araştırmada SPSS veri analiz programı kullanılmış olup geçerlik ve güvenirlik analizleri yapılmıştır. Geçerlilikleri doğrusal faktör analizi ile güvenilirlikleri ise Korelasyon kat sayısı ile test edilmiştir. Parametreler arasında bulunan ilişkilerin saptanması için korelasyon analizi ve regresyon analizleri yapılmıştır. Yapılan analizler neticesinde Zihinsel İş Yükünün İş Yaşam Kalitesi üzerinde geçerli, güvenilir ve negatif yönde anlamlı bir etkiye sahip olduğu saptanmıştır. Araştırma kapsamında Zihinsel İş Yükünün psikolojik sağlamlığın üzerinde anlamlı ve negatif etkisi olduğu analizler sonucunda ortaya çıkmıştır. Diğer yandan anket verilerine göre psikolojik sağlamlık ve iş hayatı kalitesi ölçeklerinin birbiri arasında anlamlı ve pozitif ilişkisi olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

zihinsel iş yükü, iş yaşam kalitesi, psikolojik sağlamlık

Kaynakça

• Alikaşifoğlu, M. V., & Ercan, O. (2009). Ergenlerde riskli davranışlar, Türk Pedi-atri Arşivi, 44: 1-6.
• Boz, C., Memiş, K., Hoşgör, H., Gün, İ., & Gündüz, D. (2015). İş Yaşam Kalitesi ve Motivasyon İlişkisi. Metin Sabancı Baltalimanı Kemik Hastalıkları, MÜSBED, 5(4): 220-230.
• Brown, T. A. (2006). Confirmatory factor analysis for applied research. New York: Guilford, 13(1): 214-217.
• Burke, R. J., Koyuncu M., Fıksenbaum, L., & Acar, F. T. (2009). Work Hours, Work Intensity, Satisfactions And Psychological Well-Being Among Turkish Manufacturing Managers. Europe’s Journal of Psychology, 5(2): 12-30.
• Caın, B. (2007). A Review Of The Mental Workload Literature. Defence Research And Development Canada Toronto Human System Integration Section, 4-3.
• Cevizci, O., & Müezzin, E. E. (2019). Sağlık çalışanlarında psikolojik belirtilerin ve psikolojik dayanıklılığın incelenmesi. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry and Psychology, 1(3): 166–172.
• Chandler, P., & Sweller, J. (1991). Cognitive Load Theory and the Format of Instruction. Cognition and Instruction, 8, 293-332.
• Cook, J. R., & Salvendy, G. (1999). Job Enrichment And Mental Workload İn Computerbased Work. Implications For Adaptive Job Design, International Journal Of Industrial Ergonomics, 24(1): 13-23.
• Çiçek, D. (2005). Örgütlerde Motivasyon ve İş Yaşam Kalitesi: Bir Kamu Kuruluşundaki Yönetici Personelin Motivasyon Seviyelerinin Tespit Edilerek İş Yaşam Kalitesinin Geliştirilmesi Üzerine Bir Araştırm. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Doğan, T. (2015). Kısa Psikolojik Sağlamlık Ölçeği’nin Türkçe Uyarlaması: Geçerlik Ve Güvenirlik Çalışması. The Journal Of Happiness & Well-Being, 3(1): 93-102.
• Eggemeier, F. T., & Wilson, G. F. (1991). Performance-based and subjective assessment of workload in multi-task. Multiple Task Performance, 217-278.
• Emeç, Ş. Ve Akkaya, G. (2018). Sağlık Sektöründe Zihinsel İş Yükü Değerlendirmesi Ve Bir Uygulama. Ergonomics, 1(3): 156-162.
• Ghanbary, A., Haghshanas,B., Habıbı, E., & Abedı, M. (2019). The Investıgatıon Relatıonshıp Between Mental Workload And Occupatıonal Fatıgue In The Admınıstratıve Staffs Of A Communıcatıons Servıce Company. Iranıan Journal Of Health, Safety And Envıronment, 6(1).
• George, D. V. (2010). Spss For Windows Step By Step: A Simple Guide And Reference. Boston: Pearson. Gürbüz, S., & Şahin, F. (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: Felsefe-Yöntem- Analiz, 3. Baskı. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Güreşçi, F. G. (2004). F-16 Pilotlarının Farklı Görev Tiplerindeki Zihinsel İş Yüklerinin Ölçülmesi Ve Karşılaştırılması. Savtek, 567-574. Haır, J. F., Black, W. C., Babın, B. J., Anderson, R. E., & Tatham, R. L. (2013). ''Multivariate Data Analysis''. Boston: Pearson Education Limited.
• Hair, J., Anderson, R., Tatham, R. and Black, W. (1998) Multivariate data analysis. 5th Edition, Prentice Hall, New Jersey. Hart, S. G. (2006). Nasa-Görev Yükü İndeksi (Nasa-Tlx). İnsan Faktörleri Ve Ergonomi Derneği, 50: 904-908. Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. R. (2008). Structural Equation Modelling: Guidelines for Determining Model Fit. The Electronic Journal of Business Research Methods, 6, 53-60.
• Jaramıllo, F., Mulkı, J. P., & Boles, J. S. 2011. Workplace Stressors, Job Attitude, And Job Behaviors: Is İnterpersonal Conflict The Missing Link? Journal Of Personal Selling And Sales Management, 31(3): 339-356. Jayakumar, A., & Kalaıselvı, K. (2012). Quality Of Work Life-An Overview. International Journal Of Marketing, Financial Services & Management Research, 1(10): 140-151.
• Kaba, İ. V., & Keklik, İ. (2016). Öğrencilerin Üniversite Yaşamına Uyumlarında Psikolojik Dayanıklılık Ve Psikolojik Belirtiler. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2): 98-111.
• Karadağ, M., & Cankul, İ, H. (2015). Hekimlerde Zihinsel İş Yükü Değerlendirmesi. 361-370. The Journal Of Academic Social Science Studies, 35: 361-370.
• Karakale, B., & Kavi, E. (2018). Çalışan Psikolojisi Açısından Psikolojik Dayanıklılık. Hak-İş Uluslararası Emek Ve Toplum Dergisi, 7(17): 55-77.
• Kılıç Delice, E. (2016). Acil Servis Hekimlerinin Nasa-Rtlx Yöntemi İle Zihinsel İş Yüklerinin Değerlendirilmesi: Bir Uygulama Çalışması. Atatürk Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(3): 645.
• Kılıçkaya Yılmaz, F. (2019). Dijitalleşme Döneminde Örgütlerde Psikolojik Dayanıklılık. Bölüm: 9, s. 152.
• Koç Başaran, Y. (2017). Sosyal Bilimlerde Örnekleme Kuramı. Journal Of Academic Social Sciencesi, 47(47): 480-495. Doi:10.16992/Asos.12368.
• Krol, J. P. (1971). Variations İn Atc-Work Load As A Function Of Variations İn Cockpit Workload. Ergonomics, 14(5): 585-590.
• Macit, Ü. A. (2021). İş Hayatında Psikolojik Dayanıklılık. N_Human ©️ 2021. Mannen, D., Hinton, S., Kuijper, T., & Porter, T. (2012). Sustainable organizing: A multiparadigm perspective of organizational development and permaculture gardening. Journal of Leadership & Organizational Studies, 19, 355-371.
• Mark, S., & Sanders, E. J. (1993). Human Factors In Engıneerıng And Desıgn. California State University, Purdue University, 92-194.
• Moustafa, K. L., Luz, S., & Longo, L. (2017). Assessment Of Mental Workload: A Comparison Of Machine Learning Methods And Subjective Assessment Techniques. In International Symposium On Human Mental Workload. Doi:10.1007/978-3-319-61061-0_3.
• Naır, G. S. (2013). A Study On The Effect Of Quality Of Work Life (Qwl) On Organısational Citizenship Behaviour (Ocb)-With Special Reference To College Teachers İs Thrissur District, Keral. Integral Review, 6(1): 34-46.
• Ocaktan, D., Karaoğlan, A., Akça, A., & Oral, A. (2021). Tekrarlanan İşlerde Algılanan Zihinsel İş Yükü. Baun Fen Bil. Enst. Dergisi, 23(1): 84-95. Doi:10.25092/Baunfbed.829853.
• Özer, E. V. (2014). Üniversite Öğrencilerinin Psikolojik Sağlamlık Düzeylerinin Duygusal Zekâ Açısından İncelenmesi. Elementary Edu-Cation Online, 13(4): 1240-1248.
• Özkılıçcı, G., & Aytaç, S. (2022). Zihinsel İş Yükü, Ücret Tatmini, İş Tatmini, İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. İnternational Journal Of Social İnquiry, 15(2): 277-293.
• Öztürk, D. G. (2019). Zihinsel İş Yükü ve Örgüt Sağlığı İlişkisi Üzerine Nitel Bir Çalışma: Araştırma Üniversiteleri Örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sojka, L. (2014). Specificationya Of The Quality Of Work Life Characteristics İn The Slovak Economic Environment. Sociologia, 4: 283-299.
• Rubıo-Valdehıta, S., López-Núñez, M. I., López-Hıges, R., & Díaz-Ramıro, E. M. (2017). Development Of The Carmen-Q Questionnaire For Mental Workload Assessment. Psicothema, 29(4): 570-576.
• Rubıo-Valdehıta, S., López-Hıges, S., & Díaz-Ramıro, E. (2014). Academic Context And Perceived Mental Workload Of Psychology Students. The Spanish Journal Of Psychology. 17(53): 1-8.
• Sevinik, H., & Lök, N. (2022). Determınatıon Of Relatıonshıp Between Mental Workload And Work Performance In Nurses. Göbeklitepe Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(8): 37–44.
• Sümer, N. (2000) Yapisal Esitlik Modelleri: Temel Kavramlar ve Ornek Uygulamalar. Türk Psikoloji Yazilari, 3, 49-73.
• Swamy, D. R., Nanjundeswaraswamy, T. S., & Rashmi, S. (2015). Quality Of Work Life: Scale Development And Validation. International Journal Of Caring Sciences, 8(2): 281-300.
• Şantaş, F., Oğuz, I., & Çilhoroz, Y. (2018). Hemşirelerin İş Yaşam Kalitesi, İş Motivasyonu Ve Yaşam Tatmini Algıları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Yönetim Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16(1): 64-76.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: Temel İlkeler Ve Lisrel Uygulamaları). Ekinoks. Tabachnıck, B. & Fıdell, L. (2013). Using Multivariate Statistics. Boston : Pearson.
• Terzi, Ş. (2006). Adaptation of resilience scale (RS) to the Turk culture: It’s reliability and validity. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 3(26), 77-86.
• Tusaie, K., & Dyer, J. (2004). Resilience: A historical review of the construct. Holistic Nursing Practice, 18(1), 3-10. Wıckens, B. M. (1993).'Implications For Individual And Team Performance. Natıonal Academy Press.
• Yavuz, M., Akça, M., & Tepe Küçükoğlu, M. (2020). Zihinsel İş Yükünün Ölçümü: Carmen-Q Ölçeğinin Türkçe ’Ye Uyarlaması. Journal Of Yaşar University, 15(60): 675-691.
• Young, M. S., Brookhuıs, K., Wıckens, C., & Hancock, P. (2015). Mental Workload İn Ergonomics. State Of Science, 58: 1-17.
• Yücel, E., Aksöz, E. O., & Aydın, B. (2021). Turizm Personelinin Psikolojik Dayanıklılığı: Antalya Örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(3): 1806-1823.
• Yücetürk, E. E., (2005).Türkiye’de İş Yasam Kalitesini Ve Verimliliği Azaltan Gizli Bir Sendrom:Yıldırma (Mobbing). İktisat, İşletme Ve Finans Dergisi, 20 (231): 97–108.
• Zeılstra, M., Van Wıncoop, A., & Rypkema, J. (2017). The Wascal-Tool: Prediction Of Staffing For Train Dispatching As Part Of The Design Process Of Track Yards. In International Symposium On Human Mental Workload: Models And Applications. Springer, Cham, 143-160.