AVRUPA BİRLİĞİ’NİN VATANDAŞLIĞA DAYALI AYRIMCILIK YASAĞI PERSPEKTİFİNDEN TÜRKİYE’DE SOSYAL GÜVENLİK MEVZUATINA BAKIŞ

Yıl 2020, , 401 - 438, 12.03.2021

Zeynep Günder Gamze Aşçıoğlu Öz

https://doi.org/10.32450/aacd.886127

Öz

Roma Antlaşması müzakerelerinde, bireylerin sosyal güvenlik haklarını kaybetme olasılıklarının, serbest dolaşım hakkının kullanılması önünde ciddi bir engel olabileceği öngörülmüştür. Bu durum göz önünde bulundurularak, sosyal güvenlik hakkının korunması vatandaşlığa dayalı ayrımcılık yasağı çerçevesinde değerlendirilmiş ve Avrupa Birliği’nin ilk kapsamlı düzenlemesi olan sosyal güvenlik koordinasyon kuralları yürürlüğe girmiştir. Bu çalışmanın amacı Türkiye’de uygulanmakta olan zorunlu
sosyal güvenlik düzenlemelerinin, Avrupa Birliği’nin vatandaşlığa dayalı ayrımcılık yasağı ilkesi çerçevesinde değerlendirilmesidir. Bu kapsamda vatandaşlığa dayalı farklılık yaratan uygulamalara dikkat çekilmekte ve bugünden alternatif senaryoların tartışılmaya başlanması gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ayrımcılık Yasağı, Avrupa Birliği, Türkiye, Sosyal Güvenlik, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

Kaynakça

• Alper, Yusuf. Sosyal Sigortalar Hukuku. 10. Baskı. Bursa: Dora Yayınevi, 2019.
• Arıcı, Kadir. Türk Sosyal Güvenlik Hukuku. 1. Baskı, Ankara: Gazi Kitapevi Yayınları, 2015.
• Berghman, Jos. “Basic concepts of social security.” İçinde Social security in Europe: Miscellanea of the Erasmus programme of studies relating to social security in the EC, editör Danny Pieters, 10-11. Brussels: Bruylant, 1991.
• Borjas, George J. “The labor demand curve is downward sloping: reexamining the impact of immigration on the labor market.” Quarterly Journal of Economics 118, no 4 (2003): 1335-1374.
• Bozkurt, Enver. Özcan, Mehmet. ve Köktaş, Arif. Avrupa Birliği Hukuku. Ankara: Asil Yayınları, 2004.
• Caniklioğlu, Nurşen. “Sosyal Hukukta Ayrımcılık Olarak Değerlendirilebilecek Düzenlemeler ve Mağduriyetin Giderilmesi İçin Başvurulabilecek Yollar.” İçinde İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi 30. Yıl Armağanı, 643-700. Ankara: TŞOF Plaka Matbaası, 2006.
• Case C-349/87 Elissavet Paraschi v. Landesversicherungsanstalt Württemberg [1991] ECR I-04501.
• Case C-7/75 Mr. and Mrs. Fracas v. Belgian State [1975] ECR I- 679.
• Case C-226/91 Molenbroek v. Sodale Verzekeringsbank [1992] ECR I-5943.
• Case C-343/92 M. A. De Weerd, née Roks and others v. Bestuur van de Bedrijfsvereniging voor de Gezondheid, Geestelijke en Maatschappelijke Belangen and others. [1994] ECR I-571.
• Case C-444/93 Ursula Megner and Hildegard Scheffel v. Innungskrankenkasse Vorderpfalz, now Innungskrankenkasse Rheinhessen-Pfalz [1995] ECR I4741.
• Case C-237/94 John O'Flynn v. Adjudication Officer [1996] ECR I-02617.
• Case C-277/94 Z. Taflan (Met), S. Altun-Baser, E. Andal Bugdaycı v. Bestuur van de Sociale and O. Akol v Bestuur van de Nieuwe Algemene Bedrijfsvereniging [1996] ECR I-04085.
• Case C-262/96 Sema Sürül v. Bundesanstalt für Arbeit [1996] ECR I-2685.
• Case C-55/00 Elide Gottardo v. Istituto nazionale della previdenza sociale (INPS) [2002] ECR I-413.
• Case C-373/02 Sakir Öztürk v. Pensionsversicherungsanstalt der Arbeiter [2004] ECR I-3605.
• Case C-555/07 Seda Kücükdeveci v. Swedex GmbH & Co. KG. [2010] ECR I00365.
• Case C-236/09 Association Belge des Consommateurs Test-Achats ASBL and Others v. Conseil desministres [2011] ECR I- 00773.
• Demir, Müslim. “Türkiye’de Yabancıların Sosyal Güvenliği.” SGD-Sosyal Güvenlik Dergisi 6, no 1 (2016): 70-93.
• Dustmann, Christian ve Tommaso, Frattini. The Fiscal Effects of Immigration to the UK. London: CReAM Discussion Paper Series no 22/13, 2013. Erişim Tarihi: Ağustos 10, 2019, http://www.creammigration.org/publ_uploads/CDP_22_13.pdf.
• European Commission. “Proposal for a Regulation of the European Parliament and of the Council Amending Regulation 883/2004/EC on the coordination of social security systems and Regulation 987/2009/EC laying down the procedure for implementing Regulation 883/2004/EC.” COM(2016) 815 final. Brussels. Erişim Tarihi: Ocak 10, 2020, https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EN/TXT/?uri=CELEX%3A52016PC0815.
• European Union. “Regulation 883/2004/EC of 29 April 2004 on the Coordination of Social Security Systems.” Official Journal (2004/166/EC): 1-23. Erişim Tarihi: Ocak 10, 2020, https://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2004:166:0001:0123:en:PDF.
• Eurostat. Social protection expenditure statistics, spr_exp_sum, 2017. Erişim Tarihi: Ağustos 9, 2020, https://ec.europa.eu/eurostat/data/database.
• Friedberg, Rachel M. ve Hunt, Jennifer. “The impact of immigrants on host country wages, employment and growth.” The Journal of Economic Perspectives 9, no 2 (1995): 23-44.
• Fries-Tersch, Elena. Matthew, Jones. Birte, Böök. Linda de, Keyser. ve Tugce, Tugran. 2019 Annual Report on intra-EU Labour Mobility. Luxembourg:
• Publications Office of the European Union, 2020. Erişim Tarihi: Ağustos 9, 2020. https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=738&langId=en&pubId=8242&furth erPubs=yes.
• Ghailani, Dalila., Guardiancich, Igor., Natali, David., Ferrera, Maurizio. ve Jessoula, Matteo. Scope of the coordination system in the pension field. Brussels: European Social Observatory Deliverable, 2011. Erişim Tarihi: Ağustos 10, 2019, http://www.ose.be/files/ publication/2011/OSE_2011_ScopeCoordinationPensionField_FinalReport.pdf
• Göçmen, İlke ve Civan, Orhan Ersun. “The Principle of Non-Discrimination on Grounds of Nationality with regard to Turkish Workers in the European Union and Union Workers in Turkey.” İçinde Turkey's Integration into the European Union: Legal Dimension, editörler Belgin Akçay ve Şebnem Akipek, 95-135. USA: Lexington Books, 2013.
• Gül, İdil I., Karan, Ulaş., Yeşiladalı, Burcu. ve Ayata, Gökçiçek. “Ayrımcılık Yasağı: Kavram, Hukuk, İzleme ve Belgeleme.” İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Günder, Zeynep. “European Union Non-Discrimination Principle: Rereading Statutory Social Security Schemes in Turkey.” Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, 2019.
• Güzel, Ali., Okur, Ali R. ve Caniklioğlu, Nurşen. Sosyal Güvenlik Hukuku. 17. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayım, 2018.
• Korkut, Levent. Ayrımcılık Karşıtı Hukuk. Ankara: İnsan Hakları Gündemi Derneği Yayını, 2009.
• Köktaş, Arif. Avrupa Birliğinde İşçilerin Serbest Dolaşım Hakkı ve Türk Vatandaşlarının Durumu. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 1999.
• Lock, Tobias. “The EU and Human Rights.” The Royal Society of Edinburg: Enlightening the European Debate, Haziran, 2016. Erişim Tarihi: Ağustos 10, 2019, https://www.rse.org.uk/wp-content/uploads/2016/11/Paper-10-FINALThe-EU-and-Human-Rights.pdf.
• Manav, Eda. “2000/43, 2000/78, 2006/54 sayılı AB Direktifleri Çerçevesinde İş Hukukunda Ayrımcılıkla Mücadele ve Türkiye’deki Uygulamalar.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 15, (2014): 731-779.
• Mutlay, Faruk B. Sosyal Sigorta Yardımlarına Hak Kazanma ve Eşitlik İlkesi. İstanbul: Beta Basım Yayım, 2015.
• Nickell, Stephen ve Jumana, Saleheen. The impact of immigration on occupational wages: Evidence from Britain. London: Bank of England Staff Working Paper no 574, 2015. Erişim Tarihi: Ağustos 10, 2019, https://www.bankofengland.co.uk/working-paper/2015/the-impact-ofimmigration-on-occupational-wages-evidence-from-britain.
• Ocak, Saim. “Türk Uyruklu Firmaların Sosyal Güvenlik Sözleşmesi İmzalamayan Yabancı Ülkelerde Aldıkları İşlerde Çalıştırmak için Götürdükleri Türk Vatandaşı İşçilerin Sosyal Güvenliğine Genel Bir Bakış.” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi 14, no 1-2 (2008): 133-175.
• Paju, Jaan. The European Union and Social Security Law. Portland, Oregon: Hart Publishing, 2017.
• Pennings, Frans. “Non-Discrimination on the Ground of Nationality in Social Security: What are the Consequences of the Accession of the EU to the ECHR.” Utrecht Law Review 9, no 1 (2013): 118-134.
• Piris, Jean-Claude. The Lisbon Treaty: A Legal and Political Analysis. Cambridge University Press, 2010.
• Rogers, Nicola. ve Scannell, Rick. Free movement of persons in the enlarged European Union. London: Sweet and Maxwell, 2005.
• Selçuk, Engin. “Lizbon Sonrası Avrupa Birliği’nin Yenilenen Temel Haklar Sorunsalı.” Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi 22, no 1 (2014): 121-147.
• Sözer, Ali N. “Genel Sağlık Sigortasında Sunulan Edimler: Kapsam ve Yararlanma Koşullar.” Mess Sicil İş Hukuku Dergisi 10, (2008): 146-157.
• Sözer, Ali N. Türk Sosyal Sigortalar Hukuku. 3. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayım, 2017.
• Strban, Grega. Social security coordination for non-EU countries in South and Eastern Europe: a legal analysis. Budapest: ILO, 2012.
• T.C Avrupa Birliği Bakanlığı. “Türkiye’nin Yeni Avrupa Birliği Stratejisi.” Ankara, Aralık 10, 2014. Erişim Tarihi: Ağustos 15, 2019, https://www.ab.gov.tr/files/pub/ turkiyenin_yeni_ab_stratejisi.pdf.
• Toksöz, Gülay., Erdoğdu, Seyhan. ve Kaşka, Selmin. Türkiye'ye Düzensiz Emek Göçü ve Göçmenlerin İşgücü Piyasasındaki Durumları. Uluslararası Göç Örgütü, 2012. Erişim Tarihi: Mart 12, 2020, http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/25305/.
• Tuncay, Can A. “Çalışma İlişkilerinde Irk ve Etnik Kökene Dayalı Ayrımcılık.” İçinde Prof. Dr. Sarper Süzek’e Armağan, 724-770. İstanbul: Beta Basım Yayım, 2011.
• Tuncay, Can A. ve Ekmekçi, Ömer. Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri. 20. Baskı. İstanbul: Beta Basım Yayım, 2019.
• UK Office for National Statistics. “Population estimates for the UK, England and Wales, Scotland and Northern Ireland: mid-2017.” Erişim Tarihi: Ocak 10, 2020, https://www.ons.gov.uk/peoplepopulationandcommunity/populationandmigrati on/populationestimates/bulletins/annualmidyearpopulationestimates/mid2017.
• Victor, George. Social security: Beveridge and after. 1. Baskı. London: Routledge and Kegan Paul, 1968.
• Yenisey, Kübra D. “Kadın Erkek Eşitliği Bakımından Türk İş Hukuku’nun Avrupa Birliği Hukuku ile Olası Uyum Sorunları.” Kamu-İş, Yargıç Dr. Aydın Özkul’a Armağan 6, no 4 (2002): 31-72.
• Yıldırımoğlu, Hakan. “Yurtdışında Çalışan Türk İşçilerin Sosyal Güvenlik Hukuku Açısından Durumu.” Mess Sicil İş Hukuku Dergisi 14, (2009): 254-256.
• Yıldız, Gaye B. İşverenin Eşit İşlem Yapma Borcu. Ankara: Yetkin Yayınları, 2008.
• Yuvalı, Ertuğrul. İşçinin Kişisel Özellikleri Bakımından İşverenin Eşit Davranma Borcu. Ankara: Turhan, 2012.
• Yüksel, Melek O. Karşılaştırmalı Hukuk Işığında Türk İş Hukukunda Kadın-Erkek Eşitliği. İstanbul: BETA Basım, 2000.