XVIII. YÜZYILDA EDİRNE’DE YAŞANAN TAŞKINLARIN KÖPRÜLERDE OLUŞTURDUĞU HASARLAR ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 9, 127 - 148, 26.05.2022

Hasan Ali Cengiz

https://doi.org/10.32953/abad.1035615

Öz

Edirne; Tunca, Arda ve Meriç nehirlerine yakın bir bölgede kurulması nedeniyle tarih boyunca birçok taşkına maruz kaldı. Edirne’de yaşanan taşkınların zarar verdiği yerlerden biri de nehirler üzerindeki köprüler oldu. XVIII. yüzyılda bu köprüler içerisinde en fazla hasar gören ahşap köprülerdi. Bunlar içerisinde de taşkınlardan en çok etkilenen Meriç Nehri üzerindeki Cisr-i Sâni oldu. Bunun dışında Saray-ı Hümâyun bölgesindeki ahşap köprüler ile Arda Nehri üzerindeki Cisr-i Sâlis de zarar görenler köprüler arasındadır. Bu çalışma ile XVIII. yüzyılda yaşanan taşkınların köprülerde oluşturduğu hasarlar incelenerek hasarların etkisi ortaya konulması amaçlandı. Taşkınların nehirler üzerindeki köprülerde oluşturduğu hasarı gidermek amacıyla sık sık tamiratlar yapıldı. Osmanlı arşiv belgeleri ve Edirne Şer’iyye Sicillerinde yer alan tamirat keşif verileri köprülerde oluşan hasarların sıklığını ve ekonomik yükünü ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Edirne, flood, Meriç River, Tunca River, Arda River, Edirne, flood, Meriç River, Tunca River, Arda River

Kaynakça

• BOA., (Ali Emiri Mahmud I) AE.SMHD.I 202/15959, 7 Cemaziye’l-ahir 1153 (30 Ağustos 1740).
• BOA., AE.SMHD.I.183/14220, 25 Muharrem 1158 (27 Şubat 1745).
• BOA., AE.SMHD.I.187/14492, 24 Muharrem 1158 (26 Şubat 1745).
• BOA., (Ali Emiri Mustafa III) AE.SMST.III 92/6965-2, 8 Zilhicce 1175 (30 Haziran 1762).
• BOA., AE.SMT.III 147-14437, 1 Şaban 1121 (6 Ekim 1709).
• BOA., (Ali Emiri Osman III) AE.SOSM.III.16/1805, 5 Rebiü’l-evvel 1170 (28 Kasım 1756).
• BOA., AE.SOSM.III. 26-1805, 5 Rebiü’l-evvel 1170 (28 Kasım 1756).
• BOA., (Cevdet Nafia), C.NF. 49/2441, 13 Safer 1175 (13 Eylül 1761).
• BOA., C.NF. 10-500, 2 Şevval 1210 (10 Nisan 1796).
• BOA., C.NF. 1-10, 4 Şevval 1210 (12 Nisan 1796).
• BOA., C.NF. 11-530, 29 Cemaziye’lahir 1158 (29 Temmuz 1745).
• BOA., C.NF. 2-78, 10 Safer 1215 (3 Temmuz 1800).
• BOA., C.NF. 2-99, 5 Rebiü’evvel 1140 (9 Ekim 1728).
• BOA., C.NF. 41-2004, 29 Zilhicce 1195 (16 Aralık 1781).
• BOA., C.NF. 42-2061, 12 Recep 1134 (28 Nisan 1722).
• BOA., C.NF. 48/2371-6, 17 Rebiü’l-evvel 1176 (6 Ekim 1762).
• BOA., C.NF. 52-2562, 15 Zilkade 1179 (25 Nisan 1766).
• BOA., C.NF. 54-2654, 2 Ramazan 1180 (1 Şubat 1767).
• BOA., C.NF. 54-2659, 21 Ramazan 1194 (20 Eylül 1780).
• BOA., C.NF. 7-350, 14 Ramazan 1213 (19 Şubat 1799).
• BOA., C.NF. 81-38, 5 Şaban 1215 (22 Aralık 1800).
• BOA., C.NF. 8-391, 10 Safer 1215 (3 Temmuz 1800).
• BOA., C.NF., 56-2785, 13 Muharrem 1111 (11 Temmuz 1699).
• BOA., (Ali Emiri Ahmed III) AE.SAMD.III 115-11313, 28 Şaban 1138 (1 Mayıs 1626).
• BOA., (Ali Emiri Mustafa II) AE.SMT.II 137-15163, 24 Zilkade 1112 (2 Mayıs 1701).
• BOA., AE.SMT.II 68-7209, 17 Zilkade 1107 (18 Haziran 1696).
• BOA., (Cevdet Belediye) C.BLD. 11-517/1, 27 Zilkade 1181 (15 Nisan 1768).
• BOA., C.BLD. 59-2950, 9 Cemaziye’l-evvel 1211 (10 Kasım 1796).
• BOA., (Cevdet Dahiliye) C.DH. 325-16243, 7 Safer 1180 (15 Temmuz 1766).
• BOA., (İbnülemin Umur-ı Nafia)İE.NF. 1-57, 27 Cemaziye’l-evvel 1105 (24 Ocak 1694).
• BOA., İE.NF. 1-82, 14 Muharrem 1111( 12 Temmuz 1699).
• BOA., İE.NF. 1-93, 24 Zilkade 1118 (27 Şubat 1707).
• BOA., (Meşihât Şer’iyye Sicil Defterleri) MŞH.ŞSC. d. 4010, vr. 44a-44b, 15 Muharrem 1160 ( 27 Ocak 1747).
• BOA., MŞH.ŞSC. d. 4008, vr. 19b, 11 Şevval 1120 (24 Aralık 1708).
• BOA., MŞH.ŞSC. d. 4008, vr. 21b, 30 Rebiü’l-evvel 1121 (9 Haziran 1709).
• BOA., MHŞ.ŞSC.d. 4010, vr. 67a, 20 Şevval 1160 (25 Ekim 1747).
• BOA., MHŞ.ŞSC.d. 4026, vr. 51b-52a, 3 Zilhicce 1169 (29 Ağustos 1756).
• BOA., MŞH.ŞSC. d. 4023, vr. 14a, 5 Receb 1166 (8 Mayıs 1753).
• BOA., MŞH.ŞSC. d. 4023, vr. 15b-16b, 17 Ramazan 1166 (18 Temmuz 1753).
• BOA., MŞH.ŞSC. d. 4023, vr. 17a, 5 Şevval 1166 (5 Ağustos 1753).
• BOA., MŞH.ŞSC. d. 4023, vr. 18a, 14 Zilkade 1166 (12 Eylül 1753).
• BOA., MŞH.ŞSC. d. 4023, vr. 42a, 23 Receb 1167 (16 Mayıs 1754).
• BOA., MŞH.ŞSC. d. 4023, vr. 44a-44b. tarihsiz.
• BOA., MŞH.ŞSC. d. 4023, vr. 62b-63a, 13 Şevval 1167 (3 Ağustos 1754).
• BOA., MŞH.ŞSC. d. 4023, vr. 74b, 15 Zilkade 1168 (23 Ağustos 1755).
• BOA., MŞH.ŞSC.d. 4032, vr. 40a-40b, 3 Şaban 1171 (12 Nisan 1758).
• BOA., TS.MA.d. 703-3, 29 Zilhicce 1113 (27 Mayıs 1702).
• BOA., 7 Numaralı Mühimme Defteri II, Hüküm No: 1298, Ankara 1999.
• Abdurrahman Hibri, Enisü’l-Müsâmirîn, Yay. Haz. Sevim İlgürel, Trakya Üniversitesi Yayınları, Edirne 2019.
• Ahmed Bâdi Efendi, Riyâz-ı Belde-i Edirne, C. I/II, Trakya Üniversitesi Yayınları, Edirne 2014.
• CANIM, Rıdvan, Edirne Kitabı, Edirne Valiliği Kültür Yayınları, İstanbul 2014.
• ERKAL, Mehmet, “Arşın”, DİA., C. III, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1991, ss. 411-413.
• EYİCE, Semavi, “Edirne-Mimari”, DİA., C. X, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1994, ss. 431-442.
• EYİCE, Semavi, “Gazi Mihal Köprüsü”, DİA., C. XIII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1996, ss. 461-462.
• GÖNENÇGİL, Barbaros-VURAL, Güneyi, “Çevre Tarihi Açısından Küçük Buzul Çağı ve Sosyal Etkileri” TÜCAUM Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, (2016), ss. 10-25.
• GÜMÜŞSOY, Emine, “19. Yüzyıl Belgelerinde Meriç”, Osmanlı Devleti’nde Nehirler ve Göller II, Kayseri 2015.
• KAPŞAHİN, Muhittin, “Osmanlı Belgelerine göre Meriç Nehri Taşkınları”, Osmanlı Devleti’nde Nehirler ve Göller II, Kayseri 2015.
• Rıfat Osman, Milli Mecmuʻadaki Edirne Abideleri Yazıları, Haz. Recep Duymaz-Yüksel Topaloğlu, Trakya Üniversitesi Yayınları, Edirne, 2015.