Malkara Rüşdiye Mektebi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 12, 287 - 305, 24.10.2023

Sezai Öztaş

https://doi.org/10.32953/abad.1350134

Öz

Eğitim, millî aidiyet duygusunun gelişimine katkı sağlamakla beraber toplumların geleceğini tayin etmek yönüyle bir fener görevi görmektedir. Bu görev, Osmanlı Devleti’nin klasik döneminde hem doğuyu hem de batıyı aydınlatırken, değişen dünya düzeni ile modernleşme ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. Nitekim Osmanlı Devleti, eğitimin öneminin her zaman farkında olmuş ve artan savaş mağlubiyetlerini kapatmak amacıyla XVIII. yüzyıldan itibaren bu alanda ıslahatlar yapmaya da özen göstermiştir. Atılan adımlarla eğitim kademeli hale getirilmeye çalışılmıştır. Bu kademelerden birisi de Sultan II. Mahmud zamanında açılmasına karar verilen rüşdiyeler olmuştur. Açılan bu mekteplerin amacı, daha önceden açılmış olan Mühendishanelere daha donanımlı talebe yetiştirmektir. 1869 Maârif-i Umûmiye Nizâmnâmesi ile nüfusu 500 haneyi aşan yerlerde rüşdiyelerin açılması zorunlu kılınarak, taşrada da yaygınlaşması sağlanmıştır. Taşrada açılan rüşdiyelerden birisi de Malkara’da açılan Malkara Mekteb-i Rüşdiyesi’dir. Bu çalışmada Malkara Mekteb-i Rüşdiyesi arşiv belgeleri ve maârif salnâmelerine göre incelenmiştir. Malkara’da açılan bu rüşdiye, kazada bulunan sakinler tarafından yapılmış olup, bölgenin eğitim ve öğretime vermiş olduğu önemi göstermesi bakımından da önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Eğitim, Öğretim, Eğitim Tarihi, Rüşdiye, Malkara Rüşdiye Mektebi

Kaynakça

• I. Arşiv Kaynakları 1. T.C. Cumhurbaşkanlıǧı Devlet Arşivleri Başkanlıǧı Osmanlı Arşivi (BOA.) Maârif Nezâreti Mektûbî Kalemi (MF. MKT.)
• 3/81; 5/20; 10/124; 22/45; 22/93; 24/96; 27/136; 27/145; 27/156; 41/89; 42/93; 42/124; 45/120; 46/92; 46/136; 47/50; 47/157; 47/174; 47/188; 50/125; 51/203; 190/79; 971/74; 977/34; 1083/24; 1102/34; 1136/21.
• Maârif Nezâreti Tedrisat-ı İbtidaîye Kalemi (MF. İBT.) 1/7; 2/30; 2/79; 10/124; 11/96; 13/80; 15/39; 46/80; 50/71; 54/100; 59/63; 115/84; 122/42; 147/64; 200/103; 222/35; 224/86; 224/106; 232/47; 244/41; 244/44; 244/101; 250/1; 252/45; 268/78; 308/81; 333/17; 417/23; 444/22; 460/59; 463/41; 464/15; 464/106.
• Meclis-i Vâlâ (MVL.) 1068/3.
• Satın Alınan Evrak Hacı Adil Bey Evrakı (HSDHADB) 2/51.
• Şûra-yı Devlet (ŞD.) 1903-27.
• II. Salnâmeler Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye, 1316/1898, Def’a 1, İstanbul Matbaa-i Âmire.
• Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye, 1317/1899, Def’a 2, İstanbul Matbaa-i Âmire.
• Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye, 1318/1900, Def’a 3, İstanbul Matbaa-i Âmire.
• Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye, 1319/1901, Def’a 4, İstanbul Matbaa-i Âmire.
• Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye, 1321/1903, Def’a 6, İstanbul Asır Matbaası.
• III. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi II. Abdülhamid Han Fotoğraf Albümleri Malkara Kasabası’nda Kâin Rüşdiye ve İptidaiye Mektebi’nin Resmi, NEKYA90418/43.
• Malkara Kasabası’nın Manzara-ı Umûmiyesi, NEKYA90418/44.
• IV. Araştırma Eserler ve Diğer Kaynaklar AHMEDÎ, İskendernâme, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul, 2019.
• ALTINOVA ŞAHİN Ayşegül, Osmanlı Devleti’nde Rüşdiye Mektepleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2018.
• ATA Bahri, “Osmanlı İmparatorluğu Döneminde Bir Ders Araç ve Gereçleri Lojistik Merkezi: Maarif Kütüphanesi (1872-1895)”, Tarihin Peşinde, S. 1, (2009), s. 27-36.
• BEYDİLLİ Kemal, ‘“Mühendishane-i Bahri-i Hümayun’’, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 31, Ankara 2020, s. 513-514.
• EMECEN Feridun, “Süleyman Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 38, İstanbul 2010, s. 94-96. ERGİN Osman, Türkiye Maarif Tarihi, C. 1-2, Eser Matbaası, İstanbul 1977.
• HAYTA Necdet-ÜNAL Uğur, Osmanlı Devleti’nde Yenileşme Hareketleri, Gazi Kitabevi, Ankara 2003.
• KARAL Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. VII, Islahat Fermanı Devri (1861-1876), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1988.
• KOÇ Yunus, “XVI. Yüzyıl Ortalarında Osmanlı İmparatorluğu’nda Suhte Olayları”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, C. 18, S. 18, (2013), s. 147-159.
• KODAMAN Bayram, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
• KUT Günay, “Ahmedi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 2, İstanbul 1989, s. 165-167.
• ÖZCAN Abdülkadir, “Harbiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 16, İstanbul 1997, s. 115-119.
• ÖZCAN Nuri, “Muzıka-i Hümayun”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 31, Ankara 2020, s. 420-422.
• ÖZTAŞ Sezai-CANDAN Ahmet Sait, “Renovation Efforts in the Ottoman Education System Until Tanzimat’’, World Applied Sciences Journal, C. 19, S. 8, (2012), s. 1225-1228.
• ÖZTÜRK Cemil, “Rüşdiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 35, İstanbul 2008, s. 300-303.
• PALALI İlhan, “Osmanlı Salnâmeleri ve Tarih Araştırmalarındaki Kaynak Olarak Önemi”, Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 23, S. 23, (2010), s. 1-13.
• PAKALIN Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. I, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1993.
• SARI Nil, “Mekteb-i Tıbbiye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 29, Ankara 2004, s. 2-5.
• SERİN Muhittin, “Rik‘a”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C. 35, İstanbul 2008, s. 108-109.
• UNAT Faik Reşit, Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Millî Eğitim Basımevi, Ankara 1964.
• ÜNAL Uğur, II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Rüşdiyeleri (1897-1907), Gazi Kitabevi, Ankara 2008.
• ÜNAL Uğur-BİRBUDAK Togay Seçkin, İstanbul Dârulmuallimîni, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 2013.