EŞİTLİK İLKESİNİN İHLALİ ÖRNEKLERİ: FARKLI KANUNLARDAKİ ÇALIŞMA “STANDARTSIZLIKLARI”

Yıl 2025, Cilt: 83 Sayı: 2, 662 - 695, 15.05.2025

Naim Göktaş

https://doi.org/10.30915/abd.1587270

Öz

İnsanlığın adalet arayışının bir ifadesi olan eşitlik düşüncesi, modern hukuk sistemlerinde yasa önünde eşitlik ilkesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye’de kaynağı Anayasa olan bu ilke, kanunlar nezdinde ayrım yapılmamasını açıklar. Eşitlik ilkesi tüm hukuk alanlarında geçerlidir ve bu ilkenin iş hukukundaki karşılığı eşit davranma ya da eşit işlem borcu olarak somutlaşır. Bu çalışmanın konusu ise çalışma ilişkilerinde eşitlik ilkesinin varlığının işverenlerin gerçekleştirdiği uygulamalar üzerinden araştırılması değildir. Çalışmada uygulamaları doğuran kaynaklar eşitlik yaklaşımıyla incelenmiştir. Bu yüzden Türkiye’de çalışma standartlarını belirleyen ve işçileri kapsamı içerisine alan İş Kanunu, Basın İş Kanunu ve Deniz İş Kanunu’nun düzenlemeleri mercek altına alınmıştır. Ayrıca bu kanunların bünyesine girmeyen işçileri ilgilendiren Türk Borçlar Kanunu’nun çalışma standartlarını düzenleyen hükümleri değerlendirilmiştir. Araştırmada farklı kanunlardaki çalışma standartsızlıkları açığa çıkartılmış ve bu farklılıkların Anayasal eşitlik ilkesiyle çelişkisinin görünür kılınması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

eşitlik ilkesi , yasa önünde eşitlik , ayrımcılık , iş kanunları , çalışma standartları.

EXAMPLES OF VIOLATIONS OF THE PRINCIPLE OF EQUALITY: LABOUR ‘NON-STANDARDS’ IN DIFFERENT LAWS

Öz

The notion of equality, which represents humanity's pursuit of justice, is manifested as the principle of equality before the law in contemporary law systems. In Türkiye, this constitutional principle of non-discrimination under the law is a fundamental tenet of the legal system. The principle of equality is applicable in all areas of law, and in the context of labour law, it is reflected in the concept of equal treatment obligation. The objective of this study is not to ascertain the presence of the principle of equality in industrial relations through the practices of employers. In this study, an analysis is conducted of the sources that give rise to the practices in question, with an equality approach. Consequently, the regulations set forth in the Labour Law, Press Labour Law, and Maritime Labour Law, which establish the standards organizing labour in Türkiye and encompass workers, are subjected to scrutiny. Furthermore, the provisions of the Turkish Code of Obligations that pertain to workers not encompassed by these laws are assessed. The objective of this research is to elucidate the discrepancies in labour standards across different legislative frameworks and to highlight the inconsistencies between these variations and the constitutional principle of equality.

Anahtar Kelimeler

principle of equality , equality before the law , discrimination , labour laws , labour standards.

Kaynakça

• Akyiğit, Ercan, “Yeni Borçlar Kanunu’nda Yıllık Ücretli İzin”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Sayı 24, 2011, s. 25-39.
• Akyiğit, Ercan, İş Hukuku, Ankara, Seçkin Yayıncılık, 15. Baskı, 2024.
• Alp, Mustafa, “İşçinin Feshe Karşı Korunması (İş Güvencesi Yasası)”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, 2003, s. 1-40.
• Andaç, Faruk, İş Hukuku (Sosyal Politika Bakımından Türk Çalışma Hukuku Uygulaması), İstanbul, Legal Yayınları, 2018.
• Bakırcı, Kadriye, “İstihdamda Cinsiyetler Arasında Eşitlik ve Mevzuatta ve Kamusal Politikalarda Yapılması Gereken Değişiklikler”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Sayı 8, 2007, s. 22-40.
• Başbuğ, Aydın ve Mehtap Yücel Bodur, İş Hukuku, İstanbul, Beta Yayınları, 5. Baskı, 2018.
• Council of Europe, “European Social Charter (Revised)”, https://rm.coe.int/168007cf93 (Erişim tarihi: 11 Şubat 2025).
• Çelik, Aziz, “Yeni İş Yasasının Anlamı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 48, 2003, s. 41-72.
• Çelik, Nuri, Nurşen Caniklioğlu, Talat Canpolat ve Ercüment Özkaraca, İş Hukuku Dersleri, İstanbul, Beta Yayınları, 35. Baskı, 2022.
• Düvel, Wiebke, Isabelle Schömann, Stefan Clauwaert, Non-Discrimination in the European Union Implementation of Directives 2000/78/EC and 2000/43/EC, Brussels, European Trade Union Institute, 2004.
• Erdem, Jülide Gül, “Yargı Kararlarında Kanun Önünde Eşitlik ve Kadın Erkek Eşitliği”, Akademik Hassasiyetler, Cilt 4, Sayı 8, 2017, s. 19-44.
• European Parliament and Council of The European Union, “Directive 2003/88/EC of the European Parliament and of the Council of 4 November 2003 Concerning Certain Aspects of The Organisation of Working Time”, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=CELEX%3A32003L0088 (Erişim tarihi: 15 Kasım 2024).
• Ekmekçi, Ömer, “Türk Borçlar Kanunu Tasarısının İş Sözleşmesine İlişkin Belli Başlı Hükümleri”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Sayı 13, 2009, s. 19-28.
• Ekmekçi, Ömer ve Esra Yiğit, Bireysel İş Hukuku Dersleri, İstanbul, On İki Levha Yayınları, 2. Baskı, 2020.
• Esenler, Turhan, İş Hukuku, Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 3. Baskı, 1978.
• Gören, Zafer, “Genel Eşitlik İlkesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 22, Sayı 3, 2016, s. 3279-3301.
• Gülmez, Mesut, “İnsan Haklarında Ayrımcılık Yasaklı Eşitlik İlkesi: Aykırı Düşünceler”, Çalışma ve Toplum Dergisi, S. 25, 2010, s. 217-266.
• Güneş, Başak ve Faruk Barış Mutlay, “Yeni Borçlar Kanununun ‘Genel Hizmet Sözleşmesi’ne İlişkin Hükümlerinin İş Kanunu ve 818 Sayılı Kanunla Karşılaştırılarak Değerlendirilmesi”, Çalışma ve Toplum Dergisi, Sayı 30, 2011, s. 231-288.
• International Labour Organization, “Forty Hour Week Convention, 1935 (No. 47)”, https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_INSTRUMENT_ID:312192:NO (Erişim tarihi: 15 Kasım 2024).
• International Labour Organization, “C-132-Holidays With Pay Convention (Revised), 1970 (No.132)”, https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_INSTRUMENT_ID:312277:NO (Erişim tarihi: 16 Kasım 2024).
• International Labour Organization, “Termination of Employment Convention, 1982 (No. 158)”, https://normlex.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_INSTRUMENT_ID:312303:NO (Erişim tarihi: 16 Kasım 2024).
• İşçi, Bülent Ferat, “Fazla Çalışma Karşılığı Olarak Serbest Zaman Kullanımının Bireysel İş Kanunları ve Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 10, Sayı 20, 2022, s. 463-484.
• Kandemir, Murat ve Didem Yardımcıoğlu, “İş Hukukunda Eşitlik İlkesi”, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 30-31, 2014, s. 1-44.
• Karacan, Esin, Bireysel İş Hukuku, Kocaeli, Umuttepe Yayınları, 2017.
• Karademir, Artür, “İsviçre ve Alman Hukukuyla Karşılaştırmalı Olarak Yıllık Ücretli İzin Hakkına Genel Bir Bakış ve Avans İzin Uygulaması”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 12, Sayı 2, 2022, s. 1091-1117.
• Kaya, Pir Ali, Avrupa Birliği ve Türk İş Hukuku Bağlamında Eşitlik İlkesi, Ankara, Nobel Yayın Dağıtım, 2007.
• Manav, A. Eda, “H2000/43, 2000/78, 2006/54 Sayılı AB Direktifleri Çerçevesinde İş Hukukunda Ayrımcılıkla Mücadele ve Türkiye’deki Uygulamalar”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 15, Özel Sayı, 2013, s. 731-780.
• Mülayim, Baki Oğuz ve Aslıhan Kayık Aydınalp, “Fazla Çalışma Ücretinin Hesaplanması”, Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 9, Sayı 2, 2019, s. 412 – 451.
• Narter, Sami, Bireysel İş Hukuku, Ankara, Adalet Yayınevi, 2024.
• OECD, OECD Employment Outlook 2021: Navigating the Covid-19 Crisis and Recovery, Paris, OECD Publishing, 2021. Oxford Learner’s Dictionaries, “Equality”, https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/english/equality?q=equality (Erişim tarihi: 14 Kasım 2024).
• Özdemir, Erdem, “İş Hukukunda Mutlak Emredici Hükümlerin Yeri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 54, S. 3, 2005, s. 95-120.
• Özveri, Murat, Bireysel İş İlişkileri Açısından Türkiye İşçi Hukuku, İstanbul, E. Ceren Özveri Eğitim ve Dayanışma Vakfı, 2023, c. 2.
• Resmi Gazete, Bakanlar Kurulu Kararı, 27 Mayıs 1949, Sayı 7217 (https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/7217.pdf). Resmi Gazete, Milletlerarası Andlaşma, 9 Nisan 2017, Sayı 26488, K. 2007/11907 (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/04/20070409-1.htm).
• Sadurski, Wojciech, “Equality, Law and Non-discrimination”, Bulletin of the Australian Society of Legal Philosophy, 1981, s. 113-137.
• Süzek, Sarper, “İşverenin Eşit Davranma Borcu”, Sicil İş Hukuku Dergisi, Sayı 12, 2008, s. 24-38.
• Süzek, Sarper, İş Hukuku, İstanbul, Beta Yayınları, 16. Baskı, 2018.
• Şakar, Müjdat, “Basın İş Sözleşmesinin Sona Ermesi ve Kıdem Tazminatı”, Çalışma ve Toplum Dergisi, Sayı 17, 2008, s. 11-29.
• Şakar, Müjdat, Meslek Yüksekokulları İçin İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul, Beta Yayınları, 10. Baskı, 2018, s. 76.
• Tokkaş, Sevde Bulun, “Basın İş Kanunu’nda Kıdem Tazminatı Hakkı: Anayasa Mahkemesi’nin İptal Kararına İlişkin Bir Değerlendirme”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 19, Sayı 1, 2024, s. 149-175.
• Tuncay, A. Can, İş Hukukunda Eşit Davranma İlkesi, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1982.
• Tunçer, Polat, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, Bursa, Ekin Yayınevi, 3. Baskı, 2015.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri, “Güncel Türkçe Sözlük”, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim tarihi: 14 Kasım 2024).
• Ugan Çatalkaya, Deniz, “İş Hukukunda Eşitlik İlkesinin İki Bileşeni: İşverenin Dar Anlamda Eşit Davranma Borcu ve Ayrım Yasağı”, Çalışma ve Toplum Dergisi, Sayı 69 2021, s. 859-898.
• Ulucan, Devrim, “Eşitlik İlkesi ve Pozitif Ayrımcılık”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 15, Özel Sayı 2013, s. 369-383.
• United Nations, “Universal Declaration of Human Rights”, https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights (Erişim tarihi: 11 Şubat 2025).
• Yenisey, Kübra Doğan, “İş Kanununda Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı”, Çalışma ve Toplum Dergisi, Sayı 11, 2006, s. 63-82.
• Yıldız, Gaye Burcu, “İşverenin Eşit İşlem Borcu”, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2008. Kararlar Anayasa Mahkemesi, 06.07.2000 Tarihli ve E. 2000/21, K. 2000/16 Sayılı Karar (https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2000/16).
• Anayasa Mahkemesi, 31.10.2013 Tarihli ve E. 2013/23, K. 2013/123 Sayılı Karar (https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/ND/2013/123).
• Anayasa Mahkemesi, 04.05.2023 Tarihli ve E. 2021/62, K. 2023/89 Sayılı Karar (https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/Dosyalar/Kararlar/KararPDF/2023-89-nrm.pdf).
• Anayasa Mahkemesi, 01.02.2024 Tarihli ve E. 2022/154, K. 2024/33 Sayılı Karar (https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/03/20240314-9.pdf).
• Yargıtay 7. Hukuk Dairesi, 02.04.2014 tarihli ve E. 2013/26958, K. 2014/7294 Sayılı Karar (https://karararama.yargitay.gov.tr/).
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 14.04.2008 Tarihli ve E. 2007/14130, K. 2008/8314 Sayılı Karar (https://karararama.yargitay.gov.tr/).
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 20.01.2020 Tarihli ve E. 2016/27701, K. 2020/630 Sayılı Karar (https://kazanci.com.tr/gunluk/22hd-2016-27701.htm).
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 15.09.2021 Tarihli ve E. 2021/7105, K. 2021/11870 Sayılı Karar (https://kazanci.com.tr/gunluk/9hd-2021-7105.htm).
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 24.04.2023 Tarihli ve E. 2023/2096, K. 2023/5954 Sayılı Karar (https://karararama.yargitay.gov.tr/).
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 11.09.2023 Tarihli ve E. 2023/14011, K. 2023/11613 Sayılı Karar (https://karararama.yargitay.gov.tr/).