Sağlık Çalışanların İhbarcılık Eğilimlerini Belirlemeye Yönelik Yapılan Çalışmaların Sistematik Derleme Yöntemi ile Analizi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 74 - 86, 31.07.2022

Mustafa Filiz

https://doi.org/10.22466/acusbd.1095440

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmanın amacı, sağlık çalışanlarına yönelik ihbarcılık konusunda son beş yıl içerisinde yapılan çalışmaları değerlendirmektir. Çalışmada son beş yıl içerisinde yapılmış makaleler dikkate alınmıştır. Çalışma konusunu temsil eden anahtar kelimelerle Google Akademik, EBSCO, ULAKBİM, Science Direct ve Scopus veri tabanlarının yardımıyla tarama yapılmıştır. İkincil verilerin kullanıldığı sistematik derleme çalışmasının hazırlanmasında, PRISMA yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada belirlenen kriterlere uygun 10 çalışma olduğu görülmüştür. Çalışmaların ihbarcılık eğilimi, demografik değişkenlere göre ihbarcılık düzeyi ve ihbarcılık üzerinde etkili olan farklı örgütsel özellikler olarak öne çıktığı görülmüştür. Sağlık çalışanlarının genel itibariyle ihbarcılığa gönüllü oldukları ve ortalamanın üstünde değerlere sahip oldukları görülmüştür. İhbarcılığın örgütsel adalet, etik değerler gibi faktörlerden etkilendiği ve anlamlı ilişkiler olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

İhbar, İhbarcılık, Sağlık Çalışanları, Sistematik Derleme

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Teşekkür

Yok

Analysıs of The Studies to Determine The Whistleblowing Tendencies of Healthcare Professionals By Systematic Review Method

Öz

The aim of this study is to make a general inference by evaluating the studies on whistleblowing for healthcare professionals. In the study, articles made in the last five years were taken into account. With the keywords representing the study subject, a search was made with the help of Google Scholar, EBSCO, ULAKBİM, Science Direct and Scopus databases. PRISMA method was used in the preparation of the systematic review study using secondary data. It has been seen that there are 10 studies in accordance with the criteria determined in the research. It has been seen that the studies stand out as the tendency of whistleblowing, the level of whistleblowing according to demographic variables, and different organizational characteristics that are effective on whistleblowing. It has been observed that health workers are generally willing to whistleblowing and have values above the average. It has been determined that whistleblowing is affected by factors such as organizational justice and ethical values and there are significant relationships.

Anahtar Kelimeler

Reporting, Whistleblowing, Healthcare Professionals, Systematic Compilation

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Aktan, C.C. (2006). Organizasyonlarda yanlış uygulamalara karşı bir sivil erdem, ahlâki tepki ve vicdani red davranışı: whistleblowing. Mercek Dergisi,10, 1-13.
• Alp, M. (2014). Avrupa insan hakları mahkemesi’nin heinisch/ Almanya kararı ışığında ihbarcılık (işçinin ifşa ve ihbarı) ve iş ilişkisinde ifade özgürlüğü. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15, 385-422.
• Alper Ay, F. (2018). Adaletin olmadığı yerde ıslık çalamamak, örgütsel adaletin ihbarcılık (ifşa etme) niyeti üzerine etkisi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10 (4), 246-266.
• Altıntaş, M. & Özata, M. (2020). Researching the relationship between organizational health and whistleblowing behavior: education and health organizations version. Journal of International Health Sciences and Management, 6(10), 12-34.
• Aydan, S. & Kaya, S. (2018a) Sağlık sektöründe ihbarcılık: bir üniversite hastanesinde çalışan hemşire ve sekreterler üzerine bir uygulama. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi. 21(1), 41-63.
• Aydan, S. & Kaya, S. (2018b). Ethical climate as a moderator between organizational trust and whistle-blowing among nurses and secretaries. Pakistan journal of medical sciences, 34(2), 1-6. Aydın, U. (2003). İş hukuku açısından işçinin bilgi uçurması (whistleblowing). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 79-100.
• Başol, O. & Karatuna, I. (2015). Örgütlerde olumsuz durumların ifşa edilmesi ve örgütsel iletişim ilişkisi. Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi, 17(2),153-170.
• Bjorkelo, B., Ryberg, W., Matthiesen, SB. & Einarsen, S. (2008). When you talk and talk and nobody listens’: A mixed method case study of ihbarcılıkand ıits consequences. J. Organ. Behav, 13(2), 18- 40.
• Dursun, S., Bayram, N. & Aytaç, S. (2010). Hasta güvenliği kültürü üzerine bir uygulama. Sosyal Bilimler Dergisi. 8(1),1-14.
• Esen, E. & Kaplan, H. A. (2012). İşletmelerde ahlâki olmayan davranışların duyurulması (whistleblowing). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(2), 33–52.
• Evans, A.M. & Revelle. W. (2008). Survey and behavioral measurements of interpersonal trust. Journal of Research in Personality, 42, 1585-1589.
• Filiz, M. (2020). Sağlık kurumlarında liderlik tarzı ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiyi inceleyen çalışmaların sistematik derlemesi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(20), 276-296.
• Fletcher, J.J., Sorrell, J.M. & Silva, M.C. (1998). Whistleblowing as a failure of organizational ethics. The Online Journal of Issues in Nursing, 3(3).
• Gerçek, H. (2005). Mühendislikte etik sorunların ele verilmesi. Madencilik, 44 (4), 29- 38.
• Higgins, J.P. & Green S. (2011). Cochrane handbook for systematic reviews of interventions. John Wiley and Sons.
• Işık, O., Karaman, S. & Balas, S. (2020). Örgütsel güvenin ihbarcılık (whistleblowing) üzerine etkisi: hemşireler üzerinde bir çalışma. STED. 29(6), 381-395.
• Johnson, R. A. (2003). Whistleblowing: When it Works and Why. Lynne Rienner Publishers.
• Karaçam, Z. (2013). Sistematik derleme metodolojisi: sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1):26-33.
• Karadal, H., Akyazı, T.E., Sunman, G. & Güvenç, K. (2016). Personel Güçlendirmenin İhbarcılığa Etkisinde Örgütsel Bağlılığın Aracılık Rolü Üzerine Bir Araştırma,15. Ulusal İşletmecilik Kongresi Bildiriler Kitabı. 26-28 Mayıs 2016. İstanbul Üniversitesi. İstanbul.
• Kördeve, M.K. (2017). Özel sektör sağlık çalışanlarında etik tutum ile ihbarcılık arasındaki ilişki. Sağlık Yönetimi Dergisi, 1(2), 51-61.
• Lawton, R. & Parker, D. (2002). Barriers to ıncident reporting in a healthcare system. Quality and Safety in Health Care, 11(1), 15-18.
• Liberati, A., Altman, G.D., Tetzlaff, J., Mulrow, C., Gotzsche, P.C. & Loanidis, J. (2009). The prısma statement for reporting systematic reviews and meta analyses of studies that evaluate healtcare ınterventions: explantion and elaboration. Ann Intern Med, 15(4),5-94.
• Lunny. C., Brennan, S.E., McDonald, S. & McKenzie, J.E. (2016). Evidence map of studies evaluating methods for conducting, interpreting and reporting overviews of systematic reviews of interventions: rationale and design. Systematic Reviews, 5(1),1-8.
• Mesmer-Magnus, J.R. & Viswesvaran, C. (2005). Whistleblowing in organizations: an examination of correlates of whistleblowing ıntentions, actions, and retaliation. Journal of Business Ethics, 62(3), 277-297.
• Moher, D., Liberati, A., Tetzlaff, J. & Altman, D. (2009). Reprint-preferred reporting items for systematic reviews and meta analyses: the prısma statement. Physical Therapy, 89(9), 873-80.
• Near, J. P. & Miceli, M. P. (1996). Whistle-blowing: myth and reality. Journal of management, 22(3), 507-526.
• Near, J.P. & Miceli, M.P. (1985). Organizational dissidence: Tthe case of whistle-blowing. J. Bus.Ethics, 4(1), 1-16. Rehg, M.T., Miceli, M.P., Near, J.P. & Van Scotter, J.R. (2008). Antecedents and outcomes of retaliation against whistleblowers: gender differences and power relationships. Organization Science, 19 (2), 221-240.
• Sayğan, S. & Bedük, A. (2013). Ahlâki olmayan davranışların duyurulması (whistleblowing) ve etik iklimi ilişkisi üzerine bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28(1), 1-23.
• Sims, R.L. & Keenan, J.P. (1998). Predictors of external whistleblowing: organizationaland ıntrapersonal variables. Journal of Business Ethics, 17 (4), 411-421.
• Sorra, J., Nieva, V., Fastman, B.R., Kaplan, H., Schreiber, G. & King, M. (2008). Staff attitudes about event reporting and patient safety culture in hospital transfusion services. Transfusion, 48, 1934- 1942.
• Şerifoğlu, K.U. & Sungur, E. (2007) İşletmelerde sağlık ve güvenlik kültürünün oluşturulması; tepe yönetiminin rolü ve kurum içi iletişim olanaklarının kullanımı. Yönetim Dergisi, 18(58), 41-50.
• Tak, B. (2010). Sağlık hizmetlerinde kalitenin ana unsuru olarak hasta güvenliği sistemlerinin oluşturulması: hastaneler için bir yol haritası önerisi. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 1(1), 72-114.
• Taş, F. (2015). Özel ve Kamu Hastanelerinde Çalışan Hemşirelerin İzharcılık (Whistleblowing) Tutumları Üzerine Bir Araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Triastuti, A., Jati, S.P. & Warsono, H. (2019). Factors affecting ıntensity ihbarcılıkof employees on the potential fraud of the national health ınsurance program. Unnes Journal of Public Health, 8 (2), 104-111.
• Turan, B. & İpçioğlu, İ. (2018). Planlı davranış teorisi ile ihbarcılıkniyetinin incelenmesi: sağlık sektörü çalışanları üzerinde bir araştırma. UİİİD-IJEAS, 17,147-166.
• US Department of Labor. (2021) COVID-19 response summary. 2021. https://www.dol.gov/coronavirus.
• Üler, E. & Erdoğan, B. (2021). Sağlık kurumlarında olumsuz örgütsel davranış boyutları. Iksad Publications.
• Ülkü, T. & Döven, M. S. (2021). The moderator role of ethical climate upon the effect between health personnel’s machiavellian tendencies and ihbarcılıkıntention: the case of Eskişehir. İş Ahlâkı Dergisi, 14 (1), 125-166.
• Victor, L. (2008). Systematic reviewing. Social Research Update, 54(1), 1-4.
• Yılmaz, E.Z. & Bayram, A. (2019). Sağlık çalışanlarında örgütsel vatandaşlık davranışı ile etiksel ifşa arasındaki ilişkinin incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 246-267.