Türk Mutfağının Gelişiminde Coğrafi İşaret Alma Özelliğinde Olan Geleneksel Yemekler: Özbekistan Örneği

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: Kafkasya Araştırmaları Özel Sayısı, 213 - 228, 01.09.2024

Ümit Sormaz , Mustafa Akturfan

https://doi.org/10.22466/acusbd.1529534

Öz

Son yıllarda, toplumlar sahip oldukları mutfak kültürünü ve yemekleri korumak ve yaşatmak istemektedirler. Bu amaçla geliştirilen coğrafi işaretleme sistemine birçok ülke başvurarak sahip oldukları yemekleri envanterlerine geçirmek ve bunu özellikle de turizm alanında kullanmak istemektedir. Araştırma, Özbekistan mutfak kültürüne ait yemeklerden coğrafi işaret alabilecek potansiyele sahip olanların belirlenmesini ve turizm profesyonelleri ile yöneticilere coğrafi işaret alabilmeleri için öneriler sunmak amacını taşımaktadır. Araştırmada, görüşme tekniği ile Özbekistan’da faaliyet gösteren otel ve restoran işletmeleri yönetici ve işletmecileri ile görüşülerek veriler toplanmıştır. Araştırma sonucunda; işletme yönetici ve işletmecilerinin Özbekistan mutfak kültürüne ait yemeklerden coğrafi işaret alabilecek potansiyele sahip olanları belirlenmiştir. Yemeklerin coğrafi işaret alması, turizm işletmelerinde yer alması turiste tanıtımının sağlanması gibi konularda önerilerde bulunulmuştur. Araştırma, Özbekistan mutfak kültürüne ait yemeklerin coğrafi işaret sistemi maarifeti ile koruma altına alınmasını, turizm açısından tüm dünyaya tanıtılmasını, envanter altına alındığı için orijinal tariflerin gelecek nesillere de bozulmadan aktarılmasını sağlaması açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Turizm, gastronomi, coğrafi işaret, Özbekistan.

Etik Beyan

Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu’nun 26.04.2024 tarih ve 07 toplantısında alınan 174 Karar Sayısı ile etik kurul izni alınmıştır.

Traditional Dishes That Have Geographical Signs in The Development of Turkish Cuisine: The Example of Uzbekistan

Öz

In recent years, societies have wanted to protect and preserve their culinary culture and dishes. Many countries apply to the geographical marking system developed for this purpose and want to include their dishes in their inventory and use them, especially in tourism. The research aims to identify dishes from Uzbekistan's culinary culture that have the potential to receive geographical indications and to offer suggestions to tourism professionals and managers to obtain geographical indications. The research collected data by interviewing managers and operators of hotel and restaurant businesses operating in Uzbekistan using the interview technique. As a result of the research, business managers and operators who have the potential to receive geographical indications from dishes belonging to Uzbekistan's culinary culture have been identified. Suggestions have been made on issues such as getting these dishes geographical indications, including them in tourism establishments, and promoting them to tourists. The research is essential in ensuring that the dishes of Uzbekistan's culinary culture are protected through the geographical indication system, introduced to the whole world in terms of tourism and that the original recipes are transferred to future generations intact, as they are inventoried.

Anahtar Kelimeler

Tourism, gastronomy, geographical indication, Uzbekistan

Kaynakça

• Akman Dömbekci, H. ve Erişen, M.A. (2022). Nitel araştırmalarda görüşme tekniği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 141-160.
• Akın, G., Özkoçak, V. ve Gültekin, T. (2015). Geçmişten günümüze geleneksel Anadolu mutfak kültürünün gelişimi. Antropoloji, (30), 33-52.
• Aydoğdu, A. ve Mızrak, M. (2017). Azerbaycan ve Türkiye mutfak kültürünün tarihi birlikteliği ve mevcut durumunun belirlenmesi. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(1), 1525.
• Birer, S. (1990). Türk mutfağının tarihsel gelişim sureci içerisindeki değişimi ve bugünkü durumu. Beslenme ve Diyet Dergisi, 19(2), 251-260.
• Ciğerim, N. (2001). Türk mutfak kültürü üzerine araştırmalar: Batı ve Türk Mutfağı’nın Gelişimi. Etkileşimi ve Yiyecek İçecek Hizmetlerinde Türk Mutfağının Yerine Bir Bakış, Yayın, 28.
• Coğrafi İşaret. (2024). https://ci.turkpatent.gov.tr/sayfa/co%C4%9Frafi-i%C5%9Faret-nedir, adresinden 29.07.2024 tarihinde alınmıştır.
• Çalışkan, V. ve Koç, H. (2013). Türkiye’de coğrafi işaretlerin dağılış özelliklerinin ve coğrafi işaret potansiyelinin değerlendirilmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 17(28), 193-214.
• Çekal, N. ve Aslan, B. (2017). Gastronomik bir değer olarak tarhana ve coğrafi işaretlemede tarhananın yeri ve önemi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(2), 124-135.
• Çolakoğlu, N. K. ve Sarıışık, M. (2023). Türk mutfağında yer alan coğrafi işaret tescil belgesine sahip çorbalar üzerine bir araştırma. Kent Akademisi, 16(3), 1820-1834.
• Demirgül, F. (2018). Çadırdan saraya Türk mutfağı. Uluslararası Türk dünyası turizm araştırmaları dergisi, 3(1), 105-125.
• Doğanlı, B. (2020). Coğrafi işaret, markalaşma ve kırsal turizm ilişkileri. Journal of Human and Social Sciences, 3(2), 525-541.
• Durlu Özkaya, F. ve Cömert, M. (2017). Türk mutfağına yolculuk. Detay Yayıncılık.
• Ercelep, B. ve Akdemir, N. (2022). Tescilli coğrafi işaretli gıda ürünleri: Türk tatlıları örneği. Gastroia: Journal of Gastronomy And Travel Research, 6(3 (Special Issue: ICTEBS), 550-563. https://doi.org/10.32958/gastoria.1205823
• Girgin, G. K., Demir, Ö. ve Çetinkaya, V. (2017). Dünyanın en iyi mutfakları ve Türk Mutfağı. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 5(Special Issue 2), 219-229.
• Gökovalı, U. (2007). Coğrafi işaretler ve ekonomik etkileri: Türkiye örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21(2), 141-160.
• Güler, S. (2010). Türk mutfak kültürü ve yeme içme alışkanlıkları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26(1), 24-30.
• Halıcı, N. (1990). Türk mutfağı. Güven Matbaası
• Hazarhun, E. ve Tepeci, M. (2018). Coğrafi işarete sahip olan yöresel ürün ve yemeklerin Manisa’nın gastronomi turizminin gelişimine katkısı. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(Ek1), 371-389.
• Karaman, N. (2023). Orta Asya’dan Cumhuriyet dönemi Türkiye’sine: tarihsel süreç içerisinde Türk mutfak kültürünün gelişimi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(49-1), 595-610. https://doi.org/10.31795/baunsobed.1354735
• Kızıldemir, Ö., Öztürk, E. ve Sarıışık, M. (2014). Türk mutfak kültürünün tarihsel gelişiminde yaşanan değişimler. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(3), 191-210.
• Madenci, A.B. ve Sormaz, Ü. (2021). Turizm işletmeleri menülerinde yer alan coğrafi işaret alma potansiyeline sahip gastronomik ürünler: Beypazarı örneği. 5. International Paris Conference On Social Sciences, 07-08 Şubat, Paris/FRANCE, (Tam Metin Bildiri), 226-236.
• Mason, J. (1996). Qualitative researching. Sage Publication
• Oğan, Y. (2023). Özbekistan mutfak kültürü. A. Ademoğlu (Ed.), Türk dünyası mutfak kültürü içinde (s. 127-139). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Oraman, Y. (2015). Türkiye’de coğrafi işaretli ürünler. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 76-85.
• Orhan, A. (2010). Yerel değerlerin turizm ürününe dönüştürülmesinde “coğrafi işaretlerin” kullanımı: İzmit pişmaniyesi örneği. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 21(2), 243-254.
• Özbey, Z. ve Köşker, H. (2021). Türk mutfak kültüründe çorba ve coğrafi işaretli çorbalar üzerine bir değerlendirme. Gastroia: Journal of Gastronomy and Travel Research, 5(3), 471-489.
• Punch, K. F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş, (Çev.) Bayrak D., Arslan H. B. ve Z. Akyüz, Siyasal Kitabevi.
• Sabur, D. G. ve Güneş, S. G. (2024) Türk mutfak kültürü ve coğrafi işaretli mantılar. A. Sökmen ve Ç. Aydın (Ed.), Sofradaki bilim ve lezzetteki sanat: gastronomiye kapsamlı bir bakış (548-564) içinde. Detay Yayıncılık.
• Sevencan, F. ve Çilingiroğlu, N. (2007). Sağlık alanındaki araştırmalarda kullanılan niteliksel veri toplama yöntemleri. Toplum Hekimliği Bülteni, 26(1), 1-6.
• Solmaz, Y. ve Dülger Altıner, D. (2018). Türk mutfak kültürü ve beslenme alışkanlıkları üzerine bir değerlendirme. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(3), 108-124.
• Sormaz, Ü., Alimov, U., ve Akturfan, M. (2024). Coğrafi işaret alma potansiyeli ile Almatı şehri, Turizm Ekonomisi, Yönetimi Politika Araştırmaları (TEMAPOR), 4(1), 31-42.
• Şahin, A. ve Meral, Y. (2012). Türkiye’de coğrafi işaretleme ve yöresel ürünler. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi (2), 88-92.
• Tanrıkulu, M. ve Doğandor, E. (2021). Coğrafi işaretleri ve coğrafi işaret potansiyeliyle Bolu ili. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(1), 223-257.
• Toygar, K. ve Toygar, N. B. (1997). Kardeş mutfaklar: Türk dünyası yemeklerinden örnekler, Azeri-Kazak-Kırgız-Özbek- Türkmen, Takav Matbaacılık http://www.turkish-cuisine.org/print.php?id=54&link=http://www.turkish-cuisine.org/ottoman-heritage-3/ozbek-mutfagi-54.html adresinden 28.07.2024 tarihinde alınmıştır.
• Turganbayeva, N., Samatova, G., Yılmaz, M., & Sormaz, Ü. (2023). Evaluation of the geographical ındication potential of traditional products in restaurant menus. 3rd International Congress of New Generations and New Trends in Tourism (INGANT 23), 26-28 October, Sakarya/TURKEY (Tam Metin Bildiri/Sözlü Sunum), Proceeding Book, ISBN: 978-605-74118-5-3, s. 465-472.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitimbilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araştırma tekniği: Görüşme. Kuram ve uygulamada eğitim yönetimi, 24(24), 543-559.
• Özbekistan yiyecek ve içecekleri (2024). https://uzbekistan.travel/tr/o/ulusal-icecekler/ adresinden 29.07.2024 tarihinde alınmıştır.
• Uslu, A. N. (2024). Türk mutfak kültüründe bal ve Türkiye’de yer alan coğrafi işaretli ballar üzerine bir araştırma. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 9(1), 75-93. https://doi.org/10.37847/tdtad.1458646
• Yenipınar, U., Köşker, H. ve Karacaoğlu, S. (2014). Turizmde yerel yiyeceklerin önemi ve coğrafi işaretleme: Van otlu peyniri. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 2(2), 13-23.
• Yılmaz, S. ve Yılmaz, M. (2022). Türk mutfağında pilavın yeri ve coğrafi işaretli pilav örnekleri. SEÇİM Yılmaz, S. Zafer Kavacık ve Cemil Uslu (Ed.) , Multidisipliner Yönüyle Gastronomi Alanında Güncel Çalışmalar (222-238) içinde. Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları: 471.
• Yılmaz, M., Sormaz, Ü. ve Özcan, M. (2021). Turizm işletmeleri menülerinde yer alan coğrafi işaret alma potansiyeline sahip gastronomik ürünler: Burdur örneği. Middle East International Conference on Contemporary Scientific Studies-V, 27-28 Mart, Ankara/TURKEY, (Tam Metin Bildiri/Sözlü Sunum), Proceeding Book Volume-II, ISBN: 978-625-7898-38-6, s.320-328.
• Yurt, İ. ve Achılova, D. (2022). Özbekistan’da yöresel bir lezzet: Taşkent düğün pilavı. Gastroia: Journal of Gastronomy And Travel Research, 6(2), 398-411.