Look at the Light of Recent Documents to the Preparatory Work of Alphabet Revolution

Yıl 2013, Sayı: 14-15, 64 - 75, 31.12.2013

Niyazi Çiçek

Öz

A number of preparatory works were made before the Alphabet Revolution in 1928. Recent documents, which indicate the presence of different samples to the preparatory work of Alphabet Revoluation, were found in RepublicArchives. These preparations are the letters change, the scientific side of the discussion, the transfer to the ring, proper preparation of the ground for the formation of public opinion through the mass media, but also the size of the administrative, technical and financial burden in the form of thought and see that a number of measures to be taken. Studies carried out by the Ministry of Education’s mandate, especially, that the decision will be denied until the conclusion of the importance of the revolution as envisaged. In this article we examined case studies and preparation of measures taken by the government prior to the change. The descriptive method and the method of analysis used, the working document, mainly to explore the newly opened archives of the Ministry of Education of the Republic of funds identified in the light of new documents were discussed.

Anahtar Kelimeler

Alphabet Revolution, Education Ministry, Latin Alphabet

Yeni Belgeler Işığında Harf Devriminin Hazırlık Çalışmalarına Bakış

Öz

1928 yılında gerçekleştirilen Harf Devrimi öncesi bir takım hazırlık çalışmalarının yapıldığı bilinmektedir. Cumhuriyet Arşivi’nde yapılan taramalarda bu hazırlık çalışmalarının farklı örneklerinin bulunduğuna işaret eden yeni belgelere rastlanmıştır. Bu hazırlıkların, yeni harflerin ilmi tarafının tartışılması, değişiklik için uygun zeminin oluşması ve halka doğru aktarılması için basın-yayın yoluyla kamuoyunun hazırlanması ile teknik ve idari boyutunun aynı zamanda mali külfetinin düşünülüp birtakım tedbirler alınması şeklinde olduğu görülmüştür. Özellikle Maarif Vekâleti’nin yürüttüğü çalışmalar, karar veren irade kadar Devrimin öngörüldüğü şekilde sonuçlanmasındaki yeri inkâr edilemez. Bu yazıda harf değişikliği öncesi hükümetin aldığı tedbirler ve hazırlık çalışmaları incelenmiştir. Yöntem olarak betimleme ve belge analiz metodu kullanılmıştır. Konu, ağırlıklı olarak Cumhuriyet Arşivi’nde araştırmaya yeni açılan Maarif Vekâleti fonu içerisinde tespit edilen belgeler ışığında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Harf Devrimi, Latin Alfabesi, Maarif Vekâleti

Kaynakça

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA) 180.09/3.15. - 180.09/3.16.1. - 180.09/3.16.3. -180.09/3.16.6. -30.18.01.01/29.32.20. - 0.18.01.01/29.36.6. -30.18.01.01/29.46.10.- 30.18.1.1/29.32.20.- 490.01/1.2.1.
• Aktaş, Ayşe. “Atatürk ve Harf Devrimi”, Erdem, Cumhuriyet Özel Sayısı III, C. 11 Sayı 33, Ankara:
• Atatürk Kültür ve Tarih Yüksek Kurumu, 1999, s. 699-714.
• Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi, Ankara: A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi, 1989.
• Ata, Bahri. “Harf Devrimi Üzerine Yeniden Düşünmek”, s. 3, http://www.acikarsiv.gazi.edu.tr/dosya/HarfDevrimi.pdf (12.10.2011).
• Atay, Falih Rıfkı. Çankaya: Atatürk’ün Doğumundan Ölümüne Kadar, İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık, 1969.
• Çelik, Birten. Osmanlı Modernleşmesi Sürecinde Osmanlı Aydınları ve Alfabe Meselesi, 80. Yılında Türk Harf İnkılabı Uluslaraarası Sempozyumu 10-11 Kasım, Ed. Tülay Alim Baran, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, 2009, s. 9-22
• Çiçek, Niyazi. “Harf Devrimiyle İlgili Yeni Belgeler: Maarif Vekâletinden Başvekâlete Gönderilen Bir Belgenin Düşündürdükleri”, Prof. Dr. Mehmet İpşirli Armağanı: Osmanlı’nın İzinde, Haz. Feridun M. Emecen, İshak Keskin, Ali Ahmetbeyoğlu, İstanbul: TİMAŞ, 2013, s. 451-466.
• Ergün, Mustafa. Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, 1982.
• Gözaydın, Nevzat. “Türk Dili ve Lâtin Alfabesi Konusunda Almanya’nın Atatürk’e Bakışı Üzerine”, Ankara Üniversitesi’nin 60. Kuruluş Yılı Armağanı: Atatürk Ve Türk Dili Ve Edebiyatı, Türk Eğitimi Ve Türk Kültürü Konusunda Seçme Yazılar, Editör Doç. Dr. Doğan Atılgan, Ankara: Ankara Üniversitesi, 2006, s. 82-83.
• Hakimiyei Milliye, 27.6.1928, s.1. Hüseyin Cahit. “Latin harfleri”, Tanin, 16 Mart 1924.
• Sungu, İlhan. “Harf İnkılabı ve Milli Şef İsmet İnönü”, Tarih Vesikaları, c.1, (Haziran 1941) s. I-IX.
• İnönü, İsmet. Defterler (1919-1973), Haz. Ahmet Demirel, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
• İsmet İnönü Hatıralar, c.2, Ankara: Bilgi Yayınevi, 1987.
• Kale, Metin. “Harf Devrimi”, ERDEM, 11(33), Ocak 1999, s. 811-831.
• Kılıçzade Hakkı, “İzmir Kongresinde Latin Harfleri”, İçtihat, 154, 155, 156(1923).
• Korkmaz, Zeynep. (1998). “Harf İnkılâbı” http://turkoloji.cu.edu.tr/YENI%20TURK%20DILI/8.php (25.06.2010).
• Levent, Agâh Sırrı. Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, 3.bs. Ankara: Türk Dil Kurumu, 1972.
• M. Şakir Ülkütaşır, Atatürk ve Harf Devrimi, Ankara: Türk Dil Kurumu, 1973.
• Mahmut Babacan, “Tanzimattan II. Meşrutiyete Alfabe Tartışmaları”, 80. Yılında Türk Harf İnkılabı Uluslararası Sempozyumu 10-11 Kasım, Ed. Tülay Alim Baran, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü 2009,, s. 30-35.
• Mustafa Hamit, “Latin Harfleri ve Türkçe Elifba”, Tanin, 25 Mart 1924, 3 Mayıs 1924. Özerdim, Sami Nabi. Harf Devriminin Öyküsü, s. 5, http://turkoloji.cu.edu.tr/ATATURK/kitap/ozerdim.pdf (12.10.2006).
• Öztürk, Cemil. Maarif Vekili Mustafa Necati Bey ve Harf İnkılabı, 80. Yılında Türk Harf İnkılabı Uluslararası Sempozyumu 10-11 Kasım, Ed. Tülay Alim Baran, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, 2009, s. 158-170.
• Samih Rıfat, “Başlamadan Bitiren Bir İtiraz Karşısında” Hakimiyei Milliye, 16 Ağustos 1923.
• Şimşir, Bilal. Türk Yazı Devrimi, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1992.
• Tekeli, İlhan. “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Günümüze Eğitim Kurumlarının Gelişimi”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, c.3, İstanbul: İletişim, s. 661.
• Tör, Vedat Nedim, “Ümmilikle Mücadele İçin Köy Kampları”, Kadro Dergisi, s. 1, (Ocak 1932), s. 27-28.
• Tunca, Elif Asude. “Türk Harf Devriminin Halka Tanıtımı Çalışmaları”, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, c.2, s.2, (Aralık 2006), s.114-115.
• Turan, Refik. “Eğitim ve Öğretimdeki Gelişmeler: Yeni Devlet Yeni Eğitim. Alfabede Yeni Dönem: Harf İnkılabı”, Türkiye Cumhuriyeti Tarihi II, Ankara: Atatürk Araştırmaları Merkezi, 2002, s.114.