KİŞİ HÜRRİYETİ VE GÜVENLİĞİ HAKKI PERSPEKTİFİNDEN ADLİ KONTROL BAĞLAMINDA KONUTU TERK ETMEME TEDBİRİ

Yıl 2024, , 165 - 197, 25.10.2024

Hüseyin Turan

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1573508

Öz

Anayasanın 19. ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 5. maddesinde kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı düzenlenmiştir. Bir tedbirin, kararın veya uygulamanın bu hak kapsamında görülebilmesi için öncelikle bunların özgürlükten yoksun bırakmayı oluşturması gerekmektedir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nda bir adli kontrol tedbiri olarak düzenlenmiş olan konutu terk etmeme tedbiri, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi tarafından özgürlükten yoksun bırakma olarak görülmüştür. Konutu terk etmeme tedbiri klasik özgürlükten yoksun bırakma nedeni olarak görülen tutuklamaya nazaran daha hafif bir tedbir olarak kabul edilmekle birlikte yine de tutuklama gibi değerlendirilmektedir. Bunun sonucu olarak tedbire karar verilebilmek için tutuklamanın koşullarının varlığı aranacaktır. Ayrıca hakkında konutu terk etmeme tedbirine karar verilen kişilerin tutuklanan kişilerin haklarından yararlandırılması gerekmektedir. Dolayısıyla Anayasanın 19. maddesinde özgürlükten yoksun bırakılana sağlanan haklardan konutu terk etmeme tedbirine karar verilen kişiler de yararlandırılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Konutu terk etmeme tedbiri, özgürlükten yoksun bırakma, kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı, Anayasa Mahkemesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

Kaynakça

• Aldemir H, Yakalama Gözaltına Alma Tutuklama Adli Kontrol, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
• Altay Ö, “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Yeni Dönem: İhlallerin Kaldırılmasına Yönelik Olarak TBMM’ye Çağrı Kararları” (s. 29-53), https://tihek.gov.tr/public/editor/uploads/insan%20haklar%C4%B1n%C4%B1n%20korunmas%C4%B1nda%20yasama%20organ%C4%B1n%C4%B1n%20rolu%CC%88%20bildiriler%20kitab%C4%B1%20v04.pdf (Erişim Tarihi: 8/7/2024)
• Demirbaş T, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 10. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2014.
• Doğru O/Nalbant A, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi Açıklama ve Önemli Kararlar 1, Avrupa Konseyi Yayınları, Ankara, 2012.
• Göçmen Ö K, “Adli Kontrol Koruma Tedbirinin İnsan Hakları Işığında Değerlendirilmesi”, 65 (4) 2016: 1749-1814,Ankara Üniversitesi Hukuk Fak. Dergisi, ss.1749-1814.
• Gözübüyük A Ş/Gölcüklü A F, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 4. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2003.
• Harris D/O’Boyle M/Bates E vd., Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku, Avrupa Konseyi Yayınları, Ankara 2013.
• Hernandez Corchete, J A, “The Role of Constitutional Courts in the Balance between Liberty and Security”, 2017 (34), 2018, Anayasa Yargısı, Anayasa Mahkemesi Yayınları, ss.41-47.
• Karan U, Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkı, (Ed. Sibel İnceoğlu), İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, Avrupa Konseyi Yayınları, 2013.
• Kaya A, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve İçtihatlarında Özgürlük ve Güvenlik Hakkı”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, C.9, S.123-124, Y.2014, Tutuklama, ss.55-84.
• Kaya Y E, Bireysel Başvuru Yolunda Tutuklamanın Hukukiliğinin İncelenmesi, onikilevha, İstanbul, 2019.
• Koç Z, “Elektronik İzleme İle Hapis Cezasının Konutta Çektirilmesi”, 2013/2, Ankara Barosu Dergisi, ss. 171-220.
• Korkmaz M, Koruma Tedbirleri Nedeniyle Tazminat Davaları ve Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• Korkmaz M, Tutuklunun Serbest Kalma Hakkı ve Güvenceleri, onikilevha, İstanbul, Nisan 2021.
• Öztürk B/Eker Kazancı B/Güleç S S, Ceza Muhakemesi Hukukunda Koruma Tedbirleri, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2103.
• Öztürk B/Tercan D/Erdem M.E vd., (Ed. Bahri Öztürk), Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku, Seçkin Yayıncılık, 12. Bası, Ankara, 2018.
• Reid K, (Çev. Bahar Öcal Düzgören), Kişinin Özgürlük ve Güvenlik Hakları, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Rehberi, İkinci Kitap, Avesta, 2000.
• Sarıgül A T, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesinde Kişiye Tanınan Özgürlük ve Güvenlik Hakkı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2013.
• Şahbaz İ, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde Kişi Özgürlük ve Güvenliği”, TBB Dergisi, Sayı: 55, 2004, ss. 201-225.
• Şahin C/Göktürk N, Ceza Muhakemesi Hukuku, 14. Bası, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2024.
• Şen E/Duymaz E, “Adli Kontrol ve Tutukluluk Sürelerinin Hesaplanmasında Kanun Yolunda Geçen Sürenin Dikkate Alınmaması Sorunu”, https://sen.av.tr/tr/makale/adli-kontrol-ve-tutukluluk-s%C3%BCrelerinin-hesaplanmasinda-kanun-yolunda-gecen-s%C3%BCrenin-dikkate-alinmamasi-sorunu (Erişim tarihi: 13/5/2024).
• Şirin T, Özgürlük ve Güvenlik Hakkı, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi -1, Avrupa Konseyi Yayınları, 2018.
• Turan H, “Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Hakkına Müdahale Oluşturan Tutuklamanın Ölçülü Olması ve 7242 Sayılı Kanun’un 15. Maddesinin Bu Kapsamda Değerlendirilmesi”, Koronavirüs Döneminde Güncel Hukuki Meseleler Sempozyumu Bildiri Tam Metin Kitabı, 29-30 Mayıs 2020, İbni Haldun Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2020, ss. 671-699.
• Türkiye Barolar Birliği İnsan Hakları Merkezi: İnsan Hakları Raporu (2018-2019), Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2019.
• Ünver Y/Hakeri H, Ceza Muhakemesi Hukuku, 19. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara 2022.
• Yenisey F/Nuhoğlu A, Ceza Muhakemesi Hukuku, 8. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 20202.
• Yılmaz B A, “Adli Kontrol Tedbiri Kapsamında Konutunu Terk Etmeme Yükümlülüğü: Ev Hapsi”, Ankara Barosu Dergisi, S. 80, No. 2, Nisan 2022, ss.101-187. https://kararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr.
• https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/
• https://www5.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d27/c039/tbmm27039078ss0207.pdf (Erişim Tarihi: 8/7/2024)
• https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem27/yil01/ss274.pdf (Erişim Tarihi: 8/7/2024).
• https://acikerisim.tbmm.gov.tr/xmlui/bitstream/handle/11543/1169/200901027.pdf (Erişim Tarihi: 8/7/2024) Mahkeme Kararları AİHM Kararları
• Buzadji/Moldova, [BD], B. No: 23755/07, 5/7/2016.
• Darvas/Macaristan, B. No: 19547/07, 11/06/2011.
• De Tomaso/İtalya [BD], B. No: 43395/09, 23/2/2017.
• Delijorgji/Arnavutluk, B. No: 6858/11, 28/4/2015, § 75.
• Engel ve diğerleri/Hollanda, B. No: 5100/71; 5101/71; 5102/71; 5354/72; 5370/72, 8/6/1976, § 58.
• Guzzardi/İtalya, B. No: 7367/76, 6/11/1980.
• Lavents/Letonya, B. No: 58442/00, 28/11/2002, §§ 64-66.
• Mancini/İtalya, B. No: 44955/98, 2/8/2001, § 17.
• N.C./İtalya [BD], B. No: 24952/94, 18/12/2002, § 49.
• Ninescu/Moldova, B. No: 47306/07, 15/07/2014, § 53.
• Porchet/İsviçre, B. No: 36391/16, 8/10/2019, §§ 18-25.
• Raimondo/İtalya, B. No: 12954/87, 22/2/1994.
• Storck/Almanya, B. No: 61603/00, 16/6/2005, § 74.
• Terheş/Romanya, B. No: 49933/2020, 13/4/2021.
• AYM bireysel başvuru kararları
• Ali Bal, B. No: 2021/16165, 13/2/2024, § 17, 20. Baran Akgül ve Berivan Helen Işık, B. No: 2021/18352, 6/6/2024.
• Burhan Yaz [GK], B. No:2021/7919, 29/5/2024, § 47.
• Cüneyt Kartal, B. No: 2013/6572, 20/3/2014, § 17.
• Esra Özkan Özakça [GK], B. No: 2017/32052, 8/10/2020, § 85-95.
• E.Y. [GK], B. No: 2018/10482, 14/12/2022, § 45-46.
• F.H., B. No: 2020/34559, 18/10/2023, § 20.
• Galip Öğüt [GK], B. No: 2014/5863, 1/3/2017, § 41.
• Halas Aslan, B. No: 2014/4994, 16/2/2017.
• Helin Soylu, B. No: 2021/21495, 13/2/2024, § 24.
• İbrahim Uysal, B. No: 2014/1711, 23/7/2014, § 26.
• İslam Çapraz, B. No: 2021/16746, 28/2/2024, § 17.
• Mehmet Baydan, B. No: 2014/16308, 12/4/2018.
• Muhammed Bedran Çoğaltay, B. No: 2021/25973, 13/2/2024, § 24
• Muhammet Enes Sezgin, B. No: 2020/14085, 19/1/2022.
• Mustafa Göktaş, B. No: 2021/44260, 14/12/2023, § 49 vd.
• M.S., B. No: 2018/25505, 25/2/2021, § 77, 83.
• Safkan Aydoğdu, B. No: 2014/7498, 5/4/2017, § 44-45. AYM norm denetimi kararları
• AYM, E: 2020/30, K: 2023/12, T: 25/1/2023, § 127.
• AYM, E: 2020/59, K: 2023/53, T: 22/3/223, § 116. Yargıtay Kararları
• Yargıtay 12. CD, E: 2019/1929, K: 2020/7258, T: 21/12/2020.