İSLÂM İNFAZ HUKUKUNDA MAHKÛMUN HAKLARI

Yıl 2019, Sayı: 62-63, 265 - 289, 01.12.2019

Hilal Hanay

Öz

Suç ve ceza kapsamını teferuatlı şekilde ele alan İslâm hukukuna göre insanın doğuştan sahip olduğu bir takım hakları vardır. Tüm insanlar için söz konusu olan ve İslâm’ın da himayesi altında bulunan temel hak ve hürriyetler, mağdur için geçerli olduğu gibi suçu sabit olan mahkûm için de geçerlidir. İslâm hukukunun yaşatıldığı dönemlerde hukukçular, hapishane ortamları ve mahkûm hakları bağlamında düzenlemeler yapıp tedbirler alınması yönünde kurallar oluşturarak o dönemin idarecileri ile irtibat halinde olmuşlardır. Olması gereken ve uygulanan kurallar arasındaki uçurum, bazı dönem idarecileri zamanında artsa da özellikle Ebû Yûsuf’un özenle hazırlamış olduğu tavsiye niteliğindeki kurallar manzumesi, ideal olana yaklaşıldığının göstergesidir. İslâm hukukçuları bu kurallar çerçevesinde mahkûm haklarını, insani ve vicdani değerlerle geliştirerek bizlere sunmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslâm, infaz, mahkum, suç ve ceza, hak

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmed, Mukayeseli İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı, Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Diyarbakır, 1986.
• Akgündüz, Ahmed, (2012), İslâm ve Osmanlı Hukuku Külliyatı: Özel Hukuk-1 (Şahsın Hukuku ve Aile Hukuku), C: II, (Özel Hukuk), Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 2012.
• Apaydın, H. Yunus, (2013), “Velâyet”, Diyanet İslâm Ansiklopedisi, C: XXXXIII, TDV, 2013, ss. 15-19.
• Aslan, Nasi,“Kur’ân ve Sünnete Göre Sanık ve Mahkûm Hakları”, Organizatör-Editör: Muhsin Demirci, Kur’ân ve Sünnete Göre Temel İnsan Hakları, Tartışmalı İlmî Toplantı, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2014, 1. Baskı, s. 531-557.
• Avcı, Mustafa, Osmanlı Ceza Hukuku Genel Hükümler, Mimoza Yayınları, Konya, 2. Baskı, 2014.
• Aydın, M. Âkif, Türk Hukuk Tarihi, Beta Yayınları, İstanbul, 2014, Gözden Geçirilmiş 12. Baskı.
• Ayık, Hamiyet, (2010), Eşin Nafakasını Düşüren Haller, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı İslâm Hukuku Bilim Dalı, Konya, 2010.
• Bardakoğlu, Ali, (1997), “Hapis”, DİA, C: XVI, TDV, 1997, ss. 54-64.
• Bardakoğlu, Ali, (1998), “Hidâne”, DİA, C: XVII, (Hidâne), TDV, 1998, ss. 467-471.
• Bilmen, Ömer Nasuhi, Hukuki İslâmiye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu, C: VII, Enes Sarmaşık Yayınları, İstanbul, 1999.
• Ceziri, Abdurrahman, Dört Mezhebe Göre İslâm Fıkhı, çev: Mehmet Keskin, Çağrı Yayınları, 1993, 7. baskı.
• Cin, Halil/Akgündüz, Ahmed, Türk Hukuk Tarihi, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 2011.
• Cin, Halil/Akyılmaz, Gül, Türk Hukuk Tarihi, Sayram Yayınları, Konya, 2013, Gözden Geçirilmiş 5. baskı.
• Cin, Halil, İslâm Ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Konya, 1988, 2. baskı.
• Çeker, Orhan, (1998), “Hünsa”, DİA, C. XVIII, TDV, 1998, ss. 491-492.
• Çolak, Abdullah, “İslâm Hukuku’nda Evlilik Nafakası”, Mehir Aile Dergisi, No: 1, 2001, ss. 25-44.
• Çubukçu, Asri, “Sümâme b. Üsâl”, DİA, C. XXXVIII, TDV, 1994, ss. 131-132.
• Dirik, Mehmet, “İslâm Aile Hukukunda Kocanın Nafaka Mükellefiyetini Düşüren Haller”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, No: 25, 2015, ss. 135-159.
• Erbay, Celal, İslâm Hukukunda Evlilik ve Hısımlık Nafakası (Kitâbu’n Nafakat ve Türk Yargı Kararları İle Mukayeseli), Rağbet Yayınları, İstanbul, 1998, 2. baskı.
• Erdoğan, Mehmet, (2015), Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2015, 5. baskı.
• Erturhan, Sabri, İslâm Ceza Hukuku Etrafındaki Tartışmalar, Rağbet Yayınları, İstanbul, 2008.
• Gümüşsoy, Emine, “Osmanlı Devleti’nin Son Dönemlerinde Eskişehir Hapishanesi (1890-1920)”, Tarih Okulu Dergisi (TOD), Y. 7, No: XX, 2014, ss. 215-249.
• Günay, H. Mehmet, “İslâm Hukuk Doktrininde Hapis Müessesesi ve Mahpuslara Yapılacak Muamele”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, No: 2, 2000, ss. 35-62.
• Karaman, Hayreddin, (Ana Hatlarıyla İslâm Hukuku: Husûsi Hukuk, C: II, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2005, 18. baskı.
• Karaman, Hayreddin, (2014), Mukayeseli İslâm Hukuku, İz Yayıncılık, İstanbul, 2014, 9. baskı.
• Köseoğlu, Zahit, İslâm Aile Hukukunda Kocanın Nafaka Yükümlülüğü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı, Samsun, 2010.
• Merginani, Ebû Bekir, Hanefiler İçin İslâm Fıkhı: El Hidaye Tercemesi, C. II, Terc.: Ahmed Meylani, Kahraman Yayınları, İstanbul, 2015.
• Sabık, Seyyid, (2015), Fıkhu’s-Sünne: Ayet ve Hadislerle İslâm Hukuku, C. II, Çev: Tayyar Tekin, Pınar Yayınları, İstanbul, 2015, 7. baskı.
• Serahsî (Muhammed b. Ahmed), (2011), Mebsût: 1000 Yılın İslâm Fıkhı Temel Eseri Deliller Ve Hükümler, Editör: Mustafa Cevat Akşit, C. XX, Gümüşev Yayıncılık, 2008.
• Şemseddin Sami, Kamus-ı Türki, (Latin Harfleriyle) Hazırlayanlar: Raşit Gündoğdu/Niyazi Adıgüzel/Ebul Faruk Önal, İdeal Kültür ve Yayıncılık, İstanbul, 2014, 4. baskı.
• Türcan, Talip v.d., İslâm Hukuku El Kitabı, Editör: Talip Türcan, Grafiker Yayınları, Ankara, 2015, 3. baskı.
• Ûdeh, Abdulkâdir, Seküler Ceza Hukuku Kurumlarıyla Mukayeseli İslâm Ceza Hukuku: Genel Hükümler, C. I, Çeviren ve Notlar Ekleyen: Ali Şafak, Kayıhan Yayınları, İstanbul, 2012, 2. baskı.
• Uyanık, Zeki,“İslâm Hukukunda Mahkûmun Hakları ve Mahkûma Yapılacak Muamele”, İslâm Hukuku Araştırmaları Dergisi, No: 27, 2016, ss. 331-391.
• Yakıt, İsmail, “Kur’ân ve Sünnette İnanç ve Düşünce Özgürlüğü”, Organizatör-Editör: Prof. Dr. Muhsin Demirci, Kur’ân ve Sünnete Göre Temel İnsan Hakları, Tartışmalı İlmî Toplantı, Ensar Neşriyat, İstanbul, 2014, 1. baskı, ss. 385-398.
• Yılmaz, Metin,“İslâm Tarihinin İlk Üç Asrında Hapishanelere ve Mahkumların Durumlarına İnsan Hakları Bağlamında Genel Bir Bakış”, On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, No: 12-13, 2001, ss. 539-580.
• Zuhayli, Vehbe, (1994), İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, C. X, Mütercimler: Ahmet Efe/Beşir Eryarsoy/H. Fehmi Ulus-Abdurrahim Ural/Yunus Vehbi Yavuz/Nurettin Yıldız, Risale Yayınevi, İstanbul, 1994.