TANZİMAT’TAN CUMHURİYET’E TÜRK HUKUKUNDA KANUNLAŞTIRMA HAREKETLERİ

Yıl 2019, Sayı: 62-63, 429 - 480, 01.12.2019

Seda Örsten Esirgen

Öz

Türk hukuk tarihi, farklı hukuk sistemlerinin uygulandığı uzun bir geçmişe sahiptir. Bu süreç, son üç yüzyılda üç önemli kanunlaştırma hareketine sahne olmuştur. Her biri, farklı kaynak ve usullerle gerçekleştirilmiş olup, farklı özellikler göstermekle birlikte; hepsinin kendi içinde zamanın ihtiyaçlarını ve çağdaşlaşmayı sağlamayı amaçladığı görülmüştür. Bu çalışma, söz konusu kanunlaştırma hareketlerini hazırlanma nedenleri, özellikleri ve doğurdukları sonuçlar bakımından karşılaştırmak suretiyle incelemeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kanunlaştırma, resepsiyon, Türk hukuk tarihi, hukuk devrimi, hukuk reformu

Kaynakça

• Arat, Tuğrul, “Cumhuriyet Hukuku AB Hukukuna Uyum Sağlayabilir mi? Sorunlar ve Öneriler”, Cumhuriyetin Kuruluşundan Bugüne Türk Hukukunun Seksen Yıllık Gelişimi,
• Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 2003, ss. 311-318.
• Arık, Kemal Fikret, “Medeni Kanun ve Yapılan Bazı Tenkitler”, AÜSBFD, 1963, C. 18, S: 1, ss. 193-213.
• Arkan, Sabih, Ticari İşletme Hukuku, BTHAE Yayınları, Ankara, 1998.
• Artuk, M.Emin, “1926 Tarihli Türk Ceza Kanununun Hazırlanışı”, Gerekçeli Ceza Kanunları, Alkım Yayınevi, İstanbul, 1999, ss. 49-70.
• Aydın, Devrim, “Yeni Türk Ceza Kanunu’nun Hazırlanış Süreci”, AÜSBFD, 2004, C. 59, S: 4, ss. 249-263.
• Aydın, M. Âkif, “Arazi Kanunnamesi”, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 3, ss. 346, 347.
• Aydın, M. Âkif, “Ceza”, Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 7, ss. 478-482.
• Aydın, M. Âkif, “Mecelle’nin Hazırlanışı”, İslâm ve Osmanlı Hukuku Araştırmaları, İz Yayıncılık, İstanbul, 1996.
• Aydın, M. Âkif, Osmanlı Aile Hukuku, Klasik Yayınları, İstanbul, 2017.
• Barkan, Ömer Lütfi; “Kanunname”, İslâm Ansiklopedisi, MEB Yayınevi, İstanbul, 1964, ss. 185-196.
• Barkan, Ömer Lütfi, “Türk Toprak Hukuku Tarihinde Tanzimat ve 1274 (1858) Tarihli Arazi Kanunnamesi”, Tanzimat, MEB Yayınları, İstanbul, 1999, ss. 321-421.
• Başpınar, Veysel, “6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na İlişkin Şekli Yönden Genel Değerlendirme”, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Sempozyumu, Ankara Barosu Yayınları, Ankara, 2012, ss. 3-13.
• Berkes, Niyazi, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002.
• Bingöl, Sedat, Tanzimat Devrinde Osmanlı’da Yargı Reformu (Nizamiye Mahkemeleri’nin Kuruluşu ve İşleyişi 1840-1876), Anadolu Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, 2004.
• Bozkurt, Mahmut Esat, “Türk Medeni Kanunu Nasıl Hazırlandı?”, Medeni Kanunu’nun XV. Yıldönümü İçin, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1944, ss. 7-20.
• Bozkurt, Gülnihal, “Mahmut Esat Bozkurt’un Laik Hukuka Geçişte Katkıları”, Çağdaş Türkiye Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 4, 1994, ss. 201-209.
• Bozkurt, Gülnihal, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1996.
• Can, Cahit, Türk Hukukunun Kökenleri ve Türk Hukuk Devrimi, Kaynak Yayınları, İstanbul, 2012.
• Cevdet Paşa, Tezâkir, I, TTK Yayınları, Ankara, 1991.
• Cin, Halil, “Osmanlı Toprak Hukukunda Mirî Arazinin Hukuki Rejimi ve Bu Arazinin TMK Karşısındaki Durumu”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 22, S. 1, 1966, ss. 745-798.
• Cin, Halil, İslâm ve Osmanlı Hukukunda Evlenme, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1974.
• Cin, Halil, Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, Selçuk Üniversitesi Yayınları, Konya, 1992.
• Cin, Halil/Akyılmaz, Gül, Tarihte Toplum ve Yönetim Tarzı Olarak Feodalite ve Osmanlı Düzeni, Çağ Üniversitesi Yayınları, Konya, 1995.
• Dinçkol, Abdullah, “Bir Pozitif Hukuk Kaynağı Olarak Avrupa Birliği Hukuk Sistemi”, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi, 22. Kitap, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul, 2010, ss. 189-214.
• Ekinci, Ekrem Buğra, Ateş İstidası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2001.
• Ekinci, Ekrem Buğra, Tanzimat ve Sonrası Osmanlı Mahkemeleri, Arı Sanat Yayınları, İstanbul, 2004.
• Ekinci, Ekrem Buğra, Osmanlı Hukuku-Adalet ve Mülk, Arı Sanat Yayınları, İstanbul, 2008.
• Gökçen, Ahmet, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Ceza Müeyyideleri, İstanbul, 1989.
• Gökçen, Ahmet, “1929 Tarihli Ceza Muhakemeleri Usulü Kanununun Hazırlanışı”, Gerekçeli Ceza Kanunları, Alkım Yayınevi, 1999, İstanbul, ss. 347-365.
• Gür, A. Refik, Hukuk Tarihi ve Tefekkürü Bakımından Mecelle, Sebil Yayınevi, İstanbul, 1993.
• Hafızoğulları, Zeki, “Türk Ceza Hukukunun Seksen Yılı”, Cumhuriyetin Kuruluşundan Bugüne Türk Hukukunun Seksen Yıllık Gelişimi Sempozyumu, 30-31 Ekim 2003,
• Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 2003, ss. 165-211.
• Hanağası, Emel, Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nun Tarihsel Gelişimi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, A.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2001.
• İnalcık, Halil; “Kanunname”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 24, TDV, İstanbul, 2001, ss. 333-337.
• Karakehya, Hakan, “Tanzimat Sonrası Osmanlı Devletinin Kamusal Cezalandırma Sisteminde Yaşanan Değişim”, Prof.Dr. Nevzat Toroslu’ya Armağan, C. 1, AÜHF Yayınları, Ankara, 2015, ss. 575-589.
• Karal, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C. 7, TTK Yayınları, Ankara.
• Kaşıkçı, Osman, İslâm ve Osmanlı Hukukunda Mecelle, OSAV Yayınları, İstanbul, 1997.
• Kenanoğlu, M. Macit, Ticaret Kanunnamesi ve Mecelle Işığında Osmanlı Ticaret Hukuku, Lotus Yayınevi, Ankara, 2005.
• Kenanoğlu, M.Macit, “1858 Arazi Kanunnamesi ve Uygulanması”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları Dergisi, S: 1, Bahar 2006, ss. 107-138.
• Kılıçoğlu, Ahmet, Türk Borçlar Kanunu Tasarısına Eleştiriler, TBB Yayınları, Ankara, 2008.
• Kılıçoğlu, Ahmet, “Medeni Kanunumuzu Nasıl Değiştirdik?”, Prof Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmalar Dergisi, C. 22, S. 3, 2016, ss. 1716-1757.
• Kunter, Nurullah, “Yirmi Beş Cumhuriyet Yılının Ceza Tarihçesi”, İstanbul Barosu Dergisi, Ekim 1948, Yıl: XXII, S: 10, ss. 539-584.
• Mardin, Ebulula, Medeni Hukuk Cephesinden Ahmet Cevdet Paşa, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1996.
• Osmanağaoğlu Karahasanoğlu, Cihan, “Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye’nin Yürürlüğe Girişi ve Türk Hukuk Tarihi Bakımından Önemi”, OTAM Dergisi, S. 29, Bahar 2011, ss. 93-124.
• Öztan, Bilge, “Medeni Kanun’un Kabulünün 70.Yılında Aile Hukuku”, AÜHFD, C. 44, S. 1, 1995, ss. 79-125.
• Pekcanıtez, Hakan, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Erozyon Süreci”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, C. 30, S. 133, Kasım 2017, ss. 211-260.
• Poroy, Reha, “Son Elli Yılda Türkiye’de Kara Ticaret Hukuku Alanındaki Kanunlaştırma Hareketlerinin Genel Teori Açısından Değerlendirilmesi”, 50. Yıl Armağanı, İ.Ü. Hukuk Fakültesi, 1973, ss. 581-632.
• Pulaşlı, Hasan, “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na, Bazı Hükümlere ve Kavramlara Eleştirisel Bakış”, 6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu Sempozyumu, Ankara Barosu Yayınları, Ankara, 2011, ss. 37-62.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet, Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara, 1994.
• Şentop, Mustafa, Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Hukuku, Yaylacık Matbaası, İstanbul, 2004.
• Şentop, Mustafa, “Tanzimat Dönemi Kanunlaştırma Faaliyetleri Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 2005, C. 3, S. 5, s. 623-672.
• Taner, Tahir, “Tanzimat Devrinde Ceza Hukuku”, Tanzimat, MEB Yayınları, İstanbul, 1999, ss. 221-232.
• Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002.
• Toroslu, Nevzat/Ersoy, Yüksel, “Kanunlaşmaması Gereken Bir Tasarı”, Türk Ceza Kanunu Reformu, İkinci Kitap, Makaleler Görüşler Raporlar, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2004, ss. 1-20.
• Türkiye Barolar Birliği Türk Ticaret Kanunu Tasarısı Toplantıları, TBB Yayını, Ankara, 2008.
• Türkiye’de Siyasi Reform (Uyum Paketleri ve Güncel Gelişmeler), AB Genel Sekreterliği Yayınları, Ankara, 2007.
• Ünal Özkorkut, Nevin, Osmanlı Hukukunda Müdde-i Umumilik, Turhan Kitabevi, Ankara, 2016.
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet, “İsviçre Medeni Kanunu Karşısında Türk Medeni Kanunu”, Medeni Kanunu’nun XV. Yıldönümü İçin, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1944, ss. 339-406.
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet, Türk Medeni Hukuku-Umumi Esaslar, C. 1, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1956.
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet, “Medenî Kanunu Değiştiren Öntasarıya İlişkin Çalışmaların Belgelerle Açıklanması”, Prof. Dr. Hüseyin Cahit Oğuzoğlu’na Armağan, AÜHF Yayınları, Ankara, 1972, ss. 521-568.
• Velidedeoğlu, Hıfzı Veldet, “Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat”, Tanzimat, MEB Yayınları, İstanbul, 1999, ss. 139-209.
• Yılmaz, Ejder, “Cumhuriyetimizin Yetmişbeş Yılında Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu’nda ve İcra ve İflas Kanunu’nda Ortaya Çıkan Gelişmeler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 3, 1998, ss. 871-886.
• Yılmaz, Ejder, “Hukuk Muhakemeleri Kanununun Getirdikleri”, Ankara Barosu Dergisi, S. 2, 2011, ss. 214-253.