İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIKLARININ SULH SÖZLEŞMESİ VE İBRA SÖZLEŞMESİ İLE ÇÖZÜLMESİ

Yıl 2020, Sayı: 64, 531 - 564, 16.07.2020

Mehmet Zahid Yener

Öz

İşçi, bir iş sözleşmesine bağlı olarak işverence verilen işi görür. İş görme edimini yerine getirirken işçi, çeşitli sebeplerle kazaya uğrayabilir. İşçinin, işyerinde bulunduğu sırada, aniden gerçekleşen ve işçinin zarara uğramasına sebebiyet veren her türlü olay iş kazasıdır. Bir kazanın iş kazası olarak değerlendirilebilmesi için, kanun gereği işçinin sigortalı olması, bir kazanın mevcudiyeti, kaza sebebiyle zarara uğraması ve kaza ile zarar arasında illiyet bağının varlığı aranır. İş kazası sonucunda işçi ya da yakınları, maddi ve manevi tazminat talep haklarına sahiptirler.
İşçinin gördüğü iş sebebiyle geçici ya da sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik hali meslek hastalığı olarak tanımlanır. Bir hastalığın meslek hastalığı olarak değerlendirilmesi için aranan şartlar ise işçinin sigortalı olması, bedensel ya da ruhsal bir engelin oluşması, iş görme edimi ile hastalık arasında illiyet bağının mevcudiyeti, hastalığa ilişkin sağlık raporu ile hastalığın meslek hastalığı olarak kabul edilmesidir.
Taraflar, aralarındaki uyuşmazlığı araya bir aracı koymadan, anlaşma yolu ile çözebilir. Tarafların, aralarında mevcut bulunan uyuşmazlığı ya da belirsizliği çözmek için, birbirlerine karşılıklı tavizler vererek yapmış oldukları sözleşmeye sulh sözleşmesi denir. Yine taraflar, aralarında mevcut bulunan bir borcu tamamen ya da kısmen ifa ederek ya da ifa olmaksızın ortadan kaldırma konusunda anlaşabilir. Bu şekilde borçlunun borcundan kurtulmasını sağlayan sözleşmeye ibra sözleşmesi denir.
İş kazası ve meslek hastalıklarından kaynaklanan tazminat taleplerine ilişkin taraflar anlaşma yoluna gidebilir. Böylece yargılama sürecini beklemeden işçi ya da yakınları, zararlarını giderebilirler.
Bu çalışmada öncelikle iş kazası, meslek hastalığı, sulh sözleşmesi ve ibra sözleşmesi kavramları açıklanacak, ardından tazminat taleplerinin sulh ve ibra sözleşmeleri ile çözülüp çözülemeyeceği hususunun yargı kararlarına yansıması değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler

İş Kazası, Meslek Hastalığı, Sulh Sözleşmesi, İbra Sözleşmesi, İbraname

Kaynakça

• Akel, Ömer, İş Kazası Sayılan Haller ve İş Kazasının Bildirilmesi, Seçkin, Ankara, 2019.
• Akın, Levent, İş Kazasından Doğan Maddi Tazminat, Yetkin, Ankara, 2001.
• Akyiğit, Ercan, İş Hukuku, Seçkin, Ankara, 2018, 12. Baskı.
• Alper, Yusuf/Kılkış, İlknur, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, Dora, Bursa, 2018, 4. Baskı.
• Antalya, Gökhan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt I, Legal, İstanbul, 2015.
• Antalya, Gökhan, Manevi Zararın Belirlenmesi ve Manevi Tazminatın Hesaplanması, Legal, İstanbul, 2017.
• Aral, Fahrettin/Ayrancı, Hasan, Borçlar Hukuku Özel Borçlar İlişkisi, Yetkin, Ankara, 2018, 11. Baskı.
• Arap, Erdal, Hizmet Tespiti Davaları, Seçkin, Ankara, 2018.
• Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder/Taşpınar Ayvaz, Sema, Medeni Usul Hukuku, Yetkin, Ankara, 2016, 2. Baskı.
• Aslan, Çiğdem Mine, Gabinin Unsurları ve Hukuki Sonuçları, Yetkin, Ankara, 2006.
• Ataay, Aytekin, Borçlar Hukukunun Genel Teorisi, Der, İstanbul, 1995, 5. Baskı.
• Atalı, Murat/Ermenek, İbrahim/Erdoğan, Ersin, Medeni Usul Hukuku, Yetkin, Ankara, 2018.
• Aydın, Ufuk, Sosyal Sigortaların Genel Hükümleri, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2015, On İki Levha, İstanbul, 2017, ss. 557-868.
• Balcı, Mesut, “İş Kazası ve Meslek Hastalığı Nedeniyle İşverenin Sorumluluğu”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 4, Y. 2006, ss. 151-182.
• Balcı, Mesut, İş Kazası ve Meslek Hastalığından Doğan Maddi ve Manevi Tazminat Davaları Uygulaması, Yetkin, Ankara, 2018, 3. Baskı.
• Balcı, Mesut/Soner, Birol/Aydoğan, Bahri/Yener, Ahmet, İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarından Kaynaklanan Manevi Tazminat Talepleri, Yetkin, Ankara, 2019.
• Balcı, Mesut/Soner, Birol/Aydoğan, Bahri/Yener, Ahmet, İş Kazası ve Meslek Hastalığı, Yetkin, Ankara, 2020.
• Baysal, Başak, Haksız Fiil Hukuku, On İki Levha, İstanbul, 2019.
• Collins, Hugh/Ewing, K. D./McColgan, Aileen, Labour Law, Cambridge University Press, Birleşik Devletler, 2012.
• Çelik, Nuri/Caniklioğlu, Nurşen/Canbolat, Talat, İş Hukuku Dersleri, Beta, İstanbul, 2017, 30. Baskı.
• Çil, Şahin, İş Hukukunda İbraname, Yetkin, Ankara, 2013, 3. Baskı.
• Davies, Anne, Perspectives on Labour Law, Cambridge University Press, Birleşik Krallık, 2009, 2. Baskı.
• Deakin, Simon/Morris, Gillian, Labour Law, Hart Publishing, Birleşik Krallık, 2012, 6. Baskı.
• Demiral, Erşen Gökçe, İş Kazaları, Seçkin, Ankara, 2017.
• Doğan Yenisey, Kübra, İş Hukukunda İşyeri ve İşletme, Legal, İstanbul, 2007, 1. Baskı.
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku ve İş Hukuku Açısından İşverenin İş Kazası ve Meslek Hastalığından Doğan Sorumluluğu, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1974.
• Eren, Fikret, Sorumluluk Hukuku Açısından Uygun İlliyet Bağı Teorisi, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Ankara, 1975.
• Eren, Fikret, “İsimsiz Sözleşmelere İlişkin Bazı Sorunlar”, Prof. Dr. Turgut Akıntürk’e Armağan, Ed.: Ateş, Derya/Bulur, Alper, Beta, İstanbul, 2008.
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yetkin, Ankara, 2019, 24. Baskı.
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Yetkin, Ankara, 2019, 7. Baskı.
• Erzan, Erzurumluoğlu, Sözleşmeler Hukuku (Özel Borç İlişkileri), Yetkin, 2017, 7. Baskı.
• Eyrenci, Öner/Taşkent, Savaş/Ulucan, Devrim, Bireysel İş Hukuku, Beta, İstanbul, 2019, 9. Baskı.
• Fikentscher, Wolfgang, Schuldrecht, de Gruyter, Berlin 1991, 8. Baskı.
• Gökyayla, Emre, Destekten Yoksun Kalma Tazminatı, Seçkin, Ankara, 2004.
• Gümüş, Mustafa Alper, İbra Sözleşmesi, Vedat, İstanbul, 2015.
• Güneren, Ali, İş Kazası ve Meslek Hastalığından Kaynaklanan Maddi ve Manevi Tazminat Davaları, Adalet, Ankara 2018, 3.Baskı.
• Güzel, Ali/Okur, Ali Rıza/Caniklioğlu, Nurşen, Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta, İstanbul, 2020, 18. Baskı.
• Hatemi, Hüseyin/Gökyayla, Emre, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, Vedat, İstanbul, 2015, 3. Baskı.
• Hızır Asrav, Fatma, Sulh Sözleşmesi, Adalet, Ankara, 2019.
• İşçi, Bülent Fahri, Meslek Hastalığının Tanımı ve Tespiti, On İki Levha, İstanbul, 2017.
• İzmirlioğlu, Fatma Ayça, “6098 Sayılı Kanun’a Göre İbraname”, Journal of Yaşar Univetsity, C. 8, S. Prof. Dr. Aydın Zevkliler’ Armağan, Y. 2013, ss. 1457-1483.
• Kalkan Oğuztürk, Burcu, Gabin, Vedat, İstanbul, 2004.
• Kapancı, Kadir Berk, Birlikte Borçlulukta Borçlular Arası İlişkiler, Vedat, İstanbul, 2015.
• Karataş, Huriye, İş Kazası ve Meslek Hastalığında İşverenin Hukuki Sorumluluğu, Seçkin, Ankara, 2019.
• Karauz, Agâh Kürşat, Sulh Sözleşmesi, Adalet, Ankara, 2014.
• Keser, Hakan, “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Kapsamında İbraname Uygulamaları”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 32, Y. 2014, ss. 132-151.
• Kılıçoğlu, Ahmet, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Turhan, Ankara 2016, 20. Baskı.
• Kılıçoğlu, Mustafa, Tazminat Esasları ve Hesap Yöntemleri, Bilge, Ankara, 2012, 4. Baskı.
• Kılınç, Ayşe Nur, “Mahkeme Dışında Yapılan Sulh ve Mahkemeye Etkisi”, İstanbul Hukuk Mecmuası, C. 77, S. 2, Y. 2019, ss. 503-512.
• Kocayusufpaşaoğlu, Necip, Kocayusufpaşaoğlu/Hatemi/Serozan/Arpacı Borçlar Hukuku Genel Bölüm Cilt I, Filiz, İstanbul, 2017, 7. Baskı.
• Korkmaz, Fahrettin/Alp, Nihat Seyhun, Bireysel İş Hukuku, Seçkin, Ankara, 2019, 4. Baskı.
• Korkusuz, Refik/Uğur, Suat, Sosyal Güvenlik Hukuku, Ekin, Bursa, 2018, 6. Baskı.
• Kuntalp, Erden, Karışık Muhtevalı Akit, Bankacılık ve Ticaret Enstitüsü, Ankara, 2013, 2. Baskı.
• Kurt, Resul, İş Sağlığı ve Güvenliği Rehberi, Seçkin, Ankara, 2015, 3. Baskı.
• Kuru, Baki, Medeni Usul Hukuku, Yetkin, Ankara, 2018, 2. Baskı.
• Metin, Uğur Can, “Maddi Anlamında Sulh Sözleşmesi”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 11, S. 1, Y. 2016, ss. 291-307.
• Mollamahmutoğlu, Hamdi/Astarlı, Muhittin/Baysal, Ulaş, İş Hukuku Ders Kitabı Cilt I: Bireysel İş Hukuku, Lykeion, Ankara, 2019, 3. Baskı.
• Narter, Sami, "İş Kazaları ve Meslek Hastalıklarında Tüzel Kişi Organı Olarak Ortak İşverenin Cezai Sorumluluğu", Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 17, S. 2, Y. 2015, ss. 229-265.
• Narter, Sami, İş Kazası ve Meslek Hastalığında Hukuki ve Cezai Sorumluluk, Adalet, Ankara, 2015, 2. Baskı.
• Nomer, Haluk, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Beta, İstanbul, 2018, 16. Baskı.
• Oğuzman, Kemal/Öz, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt I, Vedat, İstanbul, 2018, 16. Baskı.
• Oğuzman, Kemal/Öz, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt II, Vedat, İstanbul 2018, 14. Baskı.
• Okumuş, Selmani, Aşırı Yararlanma (Gabin), Yetkin, Ankara 2015.
• Özcan, Durmuş/Ocak, Uğur, İbra Sözleşmesi (İbraname), Adalet, Ankara 2016, 3. Baskı.
• Özkaraca, Ercüment, İşyeri Devrinin İş Sözleşmelerine Etkisi ve İşverenlerin Hukuki Sorumluluğu, Beta, İstanbul, 2009.
• Özyürür, Şerafettin/Kocakaya, Özgür, “5510 Sayılı Kanun’un 21/1. Maddesi Uyarınca İş Kazası ve Meslek Hastalığından Kaçınılmazlık İlkesi”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 41, Y. 2019, ss. 36-61.
• Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Özekes, Muhammet, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, On İki Levha, İstanbul 2019, 7. Baskı.
• Reisoğlu, Safa, Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Beta, İstanbul, 2013, 24. Baskı.
• Ruhi, Canan/Ruhi, Ahmet Cemal, İş Kazası ve Meslek Hastalıklarından Kaynaklanan Tespit ve Tazminat Davaları, Seçkin, Ankara, 2018.
• Senyen Kaplan, Emine Tuncay, Bireysel İş Hukuku, Gazi, Ankara, 2018, 9. Baskı.
• Smith, Ian/Baker, Aaron, Smith/Wood’s Employment Law, Oxford University Press, Birleşik Krallık, 2013, 11. Baskı.
• Soy, Ayşe, Türk Medeni Yargılama Hukukunda Sulh, Adalet, Ankara, 2017.
• Sümer, Haluk Hadi, İş Hukuku, Seçkin, Ankara, 2016, 21. Baskı.
• Süzek, Sarper, “Türk İş Hukukunda İşveren”, Sicil İş Hukuku Dergisi, S. 17, Y. 2010/5, ss. 17-26.
• Süzek, Sarper, İş Hukuku, Beta, İstanbul, 2018, 16. Baskı.
• Tandoğan, Haluk, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri Cilt I/1, Vedat, İstanbul, 2008, 6. Baskı.
• Tekinay, Selahattin Sulhi/Akman, Sermet/Burcuoğlu, Haluk/Altop, Atilla, Tekinay Borçlar Hukuku, Filiz, İstanbul, 1993, 7. Baskı.
• Tercier, Pierre/Pichonnaz, Pascal/Develioğlu, Murat, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, On İki Levha, İstanbul, 2016,
• Topaloğlu, Sıddık/Çınkı, Faruk, İş Kazası ve Meslek Hastalığı, TİSK, Ankara, 2014.
• Tuncay, Can/Ekmekçi, Ömer, Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, Beta, İstanbul, 2019, 20. Baskı.
• Tunçomağ, Kenan/Centel, Tankut, İş Hukukunun Esasları, Beta, İstanbul, 2018, 8. Baskı.
• Turanboy, Nuri, İbra Sözleşmesi, Yetkin, Ankara, 1998.
• Ulusan, İlhan, “Maddi Hukuk ve Usul Hukuku Bakımından Sulh Sözleşmesi”, İstanbul Üniversitesi Mukayeseli Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 5, S. 7, Y. 1971, ss. 125-147.
• Uşan, Muhammed Fatih, İş Hukuku, Gazi, Ankara, 2009, 2. Baskı.
• Uşan, Muhammed Fatih, Türk Sosyal Güvenlik Hukukunun Temel Esasları, Seçkin, Ankara, 2009.
• Yavuz, Cevdet/Acar, Faruk/Özen, Burak, Borçlar Hukuku Dersleri Özel Hükümler, Beta, İstanbul, 2014, 10. Baskı.
• Yılmaz, Hülya, İş Kazası Kavramı ve Sonuçları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Anabilim Dalı, İstanbul, 2013.
• Yücer Aktürk, İpek, İsimsiz Sözleşme Genel Teorisi ve Uzaktan Öğretim Sözleşmesi, Yetkin, Ankara, 2016.
• Zevkliler, Aydın/Gökyayla, Emre, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Turhan, Ankara, 2019, 19. Baskı.