KADIN (NİSA) HAPİSHANELERİ BAĞLAMINDA “YILDIRIM BÖLGE KADINLAR KOĞUŞU” VE “BURASI CEZAEVİ” ANI/ROMANLARINDA “KADIN GARDİYANLAR*”

Yıl 2020, Sayı: 64, 607 - 628, 16.07.2020

Canan Olpak Koç

Öz

Batılılaşma süreci Osmanlı Devleti’nde birçok alanda değişikliği beraber getirmiştir. Bunlardan biri de hapishanelerin ıslahıdır. Hapishanelerin sistemde yerini bulmasıyla birlikte hapishane çalışanları konusu gündeme gelir. Özellikle kadın hapishanelerinin kurulmasıyla kadın gardiyanlar ortaya çıkar. Ancak kadın gardiyanların iş ortamında gözlenmesine dair çok fazla belgeye ulaşılamaz. Bu nedenle edebi metinler en azından yazıldığı dönemi aydınlatmak bakımından kıymetlidir.
Kadın yazarlar arasında cezaevinde yatmış olanların sayısı erkek yazarlara göre hem sayı hem de cezaevinde kalınan infaz süresi bakımından daha azdır. Buna rağmen yıllarını cezaevinde geçiren kadın yazarlar da vardır. Bunlardan biri Sevgi Soysal diğeri Emine Şenlikoğlu Özkan'dır. Her iki yazar da yazdıkları anı-romanla dönem cezaevi koşullarından bahseder. Soysal ve Şenlikoğlu, anlattıklarıyla cezaevi çalışanları -özellikle kadın gardiyanlar- hakkındaki izlenimlerini mahkûmiyet döneminde edinmişlerdir. Bu sebeple, çalışanlar, iki yazarın romanında merkezi bir rol üstlenmiştir. 1971 yılını anlatan Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu ile 1985-1987 yıllarını anlatan Burası Cezaevi anı-romanları, kadın gardiyanları ve mahkûmların onlara bakışını gösterir. Biz bu çalışmamızda romanlarda ele alınan kadın gardiyanların mahkûmla ilişkilerinde ortaya koydukları tavrı incelerken hapishane hayatının onların karakterine yansıyan sosyo-psikolojik analizini de ortaya koymaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Kadın Hapishaneleri, Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu, Burası Cezaevi, anı-roman, kadın gardiyanlar

Kaynakça

• Ata, Feridun, “Osmanlı Döneminde Bozkır Hapishanesi”, Uluslararası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır Nisa veya Kadın Hapishanesi, Konya. 2016
• Atar, Zafer, “20. Yüzyıl Başlarında İstanbul Hapishane-i Umumi’de Mahkûmların Üretim Faaliyetleri”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı. 34, 2015.
• Banks, Cyndi, Women ın Prison: a Reference Handbook Santa Barbara, California, ABC-CLIO, 2003.
• Caporal, Bernard, Kemalizm ve Kemalizm Sonrasında Türk Kadını I, Çev.: Ercan Eyüpoğlu, Cumhuriyet Kitaplığı, 1999.
• Çakmakoğlu Kuru, Alev, Sinop Hapishanesi. Atatürk Kültür Merkezi. Ankara, 2004.
• Demirel, Fatmagül "Osmanlı Hapishanesinin Gardiyanları", Hukuk ve Adalet Eleştirel Hukuk Dergisi, Sayı 9, 2007, ss.258-259.
• Demirkol, Kurtuluş, II. Meşrutiyet Döneminde Edirne Vilayeti Hapishaneleri, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, 2012.
• Demirbaş, Timur (2005), Hürriyeti Bağlayıcı Cezaların ve Cezaevlerinin Evrimi. Hapishane Kitabı. Editörler: Emine Gürsoy Naskali, Hilal Oytun Altun, İstanbul: Kitabevi. Durukan, Şaziye, "Kadının Toplumsal Çıkmazının Hapishane Boyutu: Karılar Koğuşu", Balıkesir Üniversitesi Balıkesir University The Journal of Social Sciences Institute Volume: 18 - Number: 34, December 2015, ss. 51-61.
• Eryılmaz, Doğanay, Ermeni, Fransız ve Türk Literatürlerinde Anı Türü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniv. Sosyal Bilimler Ens. Ermeni Dili ve Kültürü Anabilim Dalı, Ankara, 2011.
• Fedai, Özlem, “Kemal Tahir’in Romanlarında Kadınlar”, Kemal Tahir, Editörler: Fatih Andı/ Ertan Eğribel, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2010
• Gümüşsoy, Emine, “19. Yüzyıl Sonu ve 20. Yüzyıl Başlarında Gebze Hapishanesi”, Uluslararası Akça Koca ve Kocaeli Sempozyumu Bildirileri, C.II, Kocaeli, 2015 Günay, Nejla, Maraş’ta Ermeniler ve Zeytun İsyanı, IQ Yayıncılık, İstanbul, 2007.
• Kızılkan, Ayşe, Osmanlı'da Kadın Hapishaneleri ve Kadın Mahkûmlar (1839-1922), Basılmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta, 2011.
• Olpak Koç, Canan, "Sevgi Soysal ve Cezaevi Günleri: Yıldırım Bölge Kadınlar Koğuşu Romanında Birey ve Grup Psikolojisinin Doğurduğu Çatışmalar ve Uyum", Turkish Studies Dergisi-İnternational Periodical For The Languages, Literature and History or Turkish or Turkic Voluma 7/2 Spring, Turkey, 2012, p.807-819.
• Ortaylı, İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
• Safa, Peyami, Sanat, Edebiyat, Tenkit. Der.: Ergun Göze, Ötüken Yayınevi, İstanbul, 1970.
• Tekin, Saadet, “Osmanlı’da Kadın ve Kadın Hapishaneleri”, Ankara Üniversitesi, DTCF Tarih Araştırmaları Dergisi, C.29, S.47, Ankara, 2010
• Yıldız, Gültekin, Osmanlı Devleti’nde Hapishane Islahatı (1839–1908), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul, 2002