İSPAT YÜKÜNÜ TERSİNE ÇEVİREN KANUNİ KARİNELERİN MASUMİYET KARİNESİ BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Sayı: 69, 321 - 350, 12.12.2022

Semih Oğuz Aydın

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1217791

Öz

Varlığından haberdar olunan bir olgudan yola çıkılarak, diğer bir olgunun varlığı hakkında bir sonuca varmayı sağlayan kanuni karinelere her devletin hukuk sistemlerinde yer verilmektedir. Hatta kimi zaman kanuni karineler vasıtasıyla suç normlarının ihdas edildiği de gözlemlenebilmektedir. Bahsi geçen nitelikteki karineler, öğretide suçluluk karineleri olarak adlandırılmaktadır. Suçluluk karineleri suç isnadı altındaki kişinin suçlu olduğu hususunda bir varsayım ihdas ettiğinden mahkumiyetine hükmedilmemesi için suç isnadı altındaki kişinin suçlu olmadığını ispat etmesini gerektirmektedir. Bilindiği üzere aksi ispat edilinceye dek bir suçla itham edilen herkesin masum olduğu hususunda normatif bir olgu ortaya koyan masumiyet karinesi, isnat altındaki kişinin suçu işlediğini ispat etme yükümlülüğünün iddia makamınca deruhte edilmesini gerektirmektedir. Bu halde suçluluk karineleri, masumiyet karinesinin gerekliliklerine aykırılık taşımaktadır. Buna karşın İHAM ve AYM’nin yerleşik içtihadına göre suçluluk karinelerinin kullanılmaları kategorik olarak masumiyet karinesi bakımından bir ihlal oluşturmamaktadır. Belirli sınırlar içerisinde kullanılmaları halinde ispat yükünü tersine çeviren suçluluk karineleri masumiyet karinesi bakımından bir ihlal teşkil etmemektedir.

Anahtar Kelimeler

Masumiyet Karinesi, İspat Yükü, Kanuni Karine, Suçluluk Karinesi, Otomatik Uygulama, Savunma Hakkı

Evaluation of Legal Presumptions That Shift the Burden of Proof in the Context of Presumption of Innocence

Öz

Legal presumptions that enable a conclusion to be drawn about the existence of a fact based on a known fact, are included in the legal systems of every state. Sometimes it can be seen that a crime is established through legal presumptions. These kind of presumptions called presumptions of guilt. Since a presumption of guilt establishes a presumption that the person charged with a crime is guilty, the accused must prove that he or she is not guilty to elude a conviction. Presumption of innocence, that known as a normative fact that everyone charged with a crime is innocent until proven otherwise, necessitates that prosecution has to endure the burden of proof that the person accused have commited the crime. In this regard presumptions of guilt are incompatible with necessitates of presumption of innocence. Nevertheless, according to well established case law of ECHR and CCRT, application of presumptions of guilt does not categorically constitutes a violation of the presumption of innocence. When application of presumptions of guilt that reverse the burden of proof stand within the certain limits, there will be no violation of presumption of innocence.

Anahtar Kelimeler

Masumiyet Karinesi, İspat Yükü, Kanuni Karine, Suçluluk Karinesi, Otomatik Uygulama, Savunma Hakkı

Kaynakça

• Aydın D, Ceza Muhakemesinde Deliller, Yetkin Yayınları, Ankara, 2017.
• Birtek F, Ceza Muhakemesinde Delil ve İspat, 2. baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2017.
• Centel N/Zafer H, Ceza Muhakemesi Hukuku, 20. baskı, Beta Yayınevi, Ankara, 2017.
• Doğan K, Ceza Muhakemesinde Belirsizlik: Kuşkudan Sanık Yararlanır İlkesi “in dubio pro reo”, 3. baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022.
• Erem F, Ceza Usulü Hukuku, 8. baskı, Sevinç Matbaası, Ankara, 1984.
• Feyzioğlu M, “Suçsuzluk Karinesi: Kavram Hakkında Genel Bilgiler ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”, C. 48, S. 1, 1999, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 135-163.
• Feyzioğlu M, Ceza Muhakemesinde İspatın Ölçütü Olarak Vicdani Kanaat, 2. baskı, Islık Yayınları, İstanbul, 2015.
• Karakaş F T, “Karine Kavramı, Kanuni Karineler ve Varsayımlar”, C. 62, S. 3, 2013, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 729-759.
• Koca M, “Ceza Muhakemesinde Deliller”, C. 1, S. 2, 2006, Ceza Hukuku Dergisi, ss. 207-225.
• Kunter N, Ceza Muhakemesi Hukuku, 8. baskı, Kazancı Matbaacılık, İstanbul, 1986.
• Kuru B, Medeni Usul Hukuku, 1. baskı, Legal Yayınevi, İstanbul, 2016.
• Memiş P, “Adil Yargılanma Hakkının Unsuru Olarak Masumiyet Karinesi”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003.
• Pekcanıtez H/Atalay O/Özekes M, Medeni Usul Hukuku, 7. baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• Tosun Ö, Türk Suç Muhakemesi Dersleri, Acar Matbaacılık, İstanbul, 1984.
• Treschel S, Human Rights in Criminal Proceedings, Oxford University Press, New York, 2005.
• Yıldız A K, “Ceza Muhakemesinde İspat ve Delillerin Değerlendirilmesi”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2002.
• Yurtcan E, Ceza Yargılaması Hukuku, 16. baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2019.