TANZİMAT DÖNEMİ HUKUK MUHAKEMESİNDE İSTİNAFI MÜMKÜN KARARLAR: CERİDE-İ MEHÂKİM’DE YAYIMLANMIŞ KARARLAR KAPSAMINDA BİR İNCELEME

Yıl 2023, Sayı: 70, 571 - 612, 19.04.2023

Abdullah Vefa Karataş

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1285806

Cited By: 1

Öz

Hukuk tarihi ilmi prensipleri altında
yaptığımız bu çalışmada, Tanzimat dönemi
hukuk usulü muhakemesinde, istinafı
mümkün kararların neler olduğu izah
edilmiştir. Bu inceleme yapılırken dönemin
mevzuatından, özellikle 1879 tarihli Usul-i
Muhakeme-i Hukukiye Kanunundan ve bu
Kanunla ilgili yazılan şerhlerden
yararlanılmıştır. Ayrıca Tanzimat devri
yargılama hukukunu ilgilendiren diğer
düzenlemeler için Düstura ve literatüre
başvurulmuş böylelikle konunun teorik
kısmı ele alınmıştır. Meselenin uygulamaya
nasıl yansıdığı ise Ceride-i Mehâkim’de
yayımlanan kararlardan faydalanılarak
açıklanmıştır. İstinaf kurumu, Klasik dönem
Osmanlı hukukunda var olmamış; ilk defa
Tanzimat devrinde karşımıza çıkmıştır.
Tanzimat devrinde uyuşmazlıkların
istinafta, ilk derece mahkemesinde olduğu
gibi, iki defa incelenmesi ve yeniden
görülmesi kabul edilmiştir. Bu açıdan istinaf
edilebilecek hükümlerin neler olduğunun
ortaya konması, müessese açısından önem
arz eden bir konudur. Tanzimat
dönemindeki düzenlemelerde, belirli bir
miktarın üstünde değere sahip olan
uyuşmazlığa ilişkin hükümler hakkında
istinaf yolunun açık olduğu, genel olarak
kabul edilmiştir. Bu genel kuralın yanı sıra
uyuşmazlık değeri belirlenmemiş ya da belirlenemeyen davaların istinaf
edilebileceği öngörülmüştür. Bu kapsamda
hem mevzuatta hem uygulamada hangi
kararların istinafının mümkün olduğu
ayrıntılı olarak ifade edilmeye çal ışılmıştır.
Hâlbuki istinaf olağan bir kanun yoludur ve
kural olarak her hükmün istinafı kabul
edilir. Bu nedenle hangi hükümlerde
istinafın mümkün olduğunu düzenlemek
yerine istinaf edilemeyecek hususların
kodifiye edilmesi daha uygundur.
Çalışmamızda geç mişten günümüze bu
yaklaşımın hukuk sistemimize yansıması
gerektiğini savunmaktayız. Günümüzde
yapılacak düzenleme ve değişikler, istinaf
yolunu sınırlayıcı değil ona imkân tanıyıcı
nitelikte olmalıdır. İstinafa başvurulabilecek
kararların değil; istinafı mümkün olmayan,
sınırlı istisnai hallerin belirtilmesi daha
makul durmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat dönemi, Osmanlı hukuku, kanun yolu, istinaf, istinafı mümkün kararlar