CUMHURİYET’İN İLK YILINDA ADALET DERGİSİ: 1923 YILI CERİDE-İ ADLİYYE’SİNDEN YANSIMALAR

Yıl 2023, Sayı: 71, 473 - 502, 20.11.2023

Betül Argunhan

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1382371

Öz

Bir hukuk tarihi araştırması olarak bu çalışma, Adalet Dergisi’nin yüz yıl evvelki sayılarını konu edinmiştir. 1923 yılı sayılarında yer alan yüksek mahkeme kararlarının künyelerini ilgililerine ulaştırmayı hedefleyen çalışmada ayrıca kararlar muhtelif açılardan incelenmiştir. Kararları veren temyiz mercileri, kararların konuları ve kararlarda geçen kanunlar incelenen ögelerdir. Sunulan karar özetlerinin, mezkûr dönemi çalışan araştırmacılara kolaylık sağlayacağı umulmaktadır. Çalışma esnasında yararlanılan dergi nüshaları Adalet Dergisi’nin internet sitesinde yayınlanmış olan nüshalardır. Nüshalarda yer alan muhtelif yüksek mahkeme kararlarının giriş kısımlarında verilen özetler Latinize edilerek çalışma ekinde verilmiştir. Şer`i temyiz dairesi kararlarında özet kısmı yer almaması sebebiyle, bu kararların künyelerine ek olarak konularının anlaşılması maksadıyla esbâb-ı nakziyyelerinin giriş kısmı verilmiştir. Çalışma neticesinde, öncelikle Ceride’nin incelenen sayılarında yayınlanan kararların Osmanlı temyiz mahkemesi kararları değil Ankara Hükümeti’ne bağlı Sivas Muvakkat Temyiz Heyeti kararları olduğu, bunun Ceride’nin yayın hayatında bir dönüm noktası teşkil ettiği söylenebilir. İkinci olarak, incelenen kararların hem hukuk hem ceza alanlarında günlük hayatta sık karşılaşılan haksız fiil, ecrimisil, tazminat, öldürme, hırsızlık gibi konulara ilişkin olduğu görülmüştür. Üçüncü olarak muhakeme usulünün önemsendiği sonucuna varılmıştır. Diğer yandan, yayınlanan kararlarda hem Osmanlı hem de Büyük Millet Meclisi’nce neşredilen kanuni düzenlemelerin dayanak yapıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Ceride-i Adliyye, Tanzimat dönemi, Osmanlı hukuku, Cumhuriyet, istinaf, temyiz

Kaynakça

• BCA, Fon:30-18-1-1, Kutu 1, Gömlek 1, Sıra 10, Tarih: 16.05.1920.
• BCA, Fon: 30-18-1-1, Kutu 2, Gömlek 28, Sıra 16, Tarih 17.01.1921.
• BCA, Fon: 30-18-1-1, Kutu 7, Gömlek 37, Sıra 13, Tarih: 17.10.1923.
• Ceride-i Adliyye, Sayı 7-18.
• Ceride-i Resmiyye, Numara 1, Sene 1, 7 Şubat 1337.
• Düstur, I/4, 5, 8; II/5, 6, 8, 9, 12; III/1, 2.
• Abdülhalik Midhat, “Jüri ve Heyet-i İthamiye”, S.2, İstişare Dergisi, ss. 62-66.
• Ahmed Ziya, “Muhasebe-i Kanuniye-III: Bizde Heyet-i İthamiye”, C. II, S. 8, İlm-i Hukuk ve Mukayese-i Kavanin Mecmuası, ss. 90-96.
• Argunhan B, “Ceride-i Mehâkim’in Tanzimat Dönemi Osmanlı Hukuku Bağlamında Tahlili (1873-1875)” S.70, 2023, Adalet Dergisi, ss. 613-666.
• Aydın M A, "Dîvân-ı Ahkâm-ı Adliyye", TDVİA, C.9, İstanbul, 1994, ss. 387-388.
• Aydın M A, Türk Hukuk Tarihi, 16. Baskı, Beta, İstanbul, 2019.
• Bingöl S, “Osmanlı Mahkemelerinde Reform ve Ceride-i Mehâkim’deki Üst Mahkeme Kararları”, S.1, C.XX, 2005, Tarih İncelemeleri Dergisi, ss. 15-38.
• Cin H / Akyılmaz G, Türk Hukuk Tarihi, 13. Baskı, Konya, 2021.
• Ekinci E B, Ateş İstidası, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2001.
• Ekinci E B, Osmanlı Mahkemeleri (Tanzimat ve Sonrası), 2. Baskı, Arı Sanat, İstanbul, 2017.
• Karaismailoğlu E / Demirtaş R A / Onat İ E, “Her Türlü Yoksulluk İçinde Tekemmüle Doğru bir Hatve”: Ceride-i Adliye, Makale Fihristi ve Yazar Dizini (1909-1929), S. 13-14, 2012, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları Dergisi, ss. 137-216.
• Karataş A V, “Tanzimat Dönemi Hukuk Muhakemesinde İstinafı Mümkün Kararlar: Ceride-i Mehâkim’de Yayımlanmış Kararlar Kapsamında Bir İnceleme”, S. 70, 2023, Adalet Dergisi, ss. 571-612.
• Kayar B, Tanzimat Dönemi Osmanlı Hukuk Reformları, Adalet, Ankara, 2021.
• Kenanoğlu M M, "Nizâmiye Mahkemeleri", TDVİA, C.33, İstanbul, 2007, ss. 185-188.
• Kılınç A “The Influence of the Ottoman State on Islamic Law”, S.7, 2022, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, ss.547-580.
• Kılınç A / Yıldırım D, “Tanzimat Dönemi Düalist Hukuk Yapısının Şahsa Karşı İşlenen Suçlara Yansıması”, Necmettin Erbakan Hukuk Araştırmaları-Kamu Hukuku, Nuran Koyuncu / Abdülkadir Yıldız (ed.), Konya, NEÜ Yayınları, 2021.
• Köksal O, “Adliye Örgütünün Problemleri ve Yapılması Gerekli Düzenlemelere Dair II. Abdülhamit’e Sunulan Bir Layiha”, S. 9, 1998, OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, ss. 263-285.
• Mumcu A, Divan-ı Hümayun, 5. Baskı, Phoenix, Ankara, 2020.
• Saylan K, “II. Abdülhamid Döneminde Mahkemelerin Islahına Dair Hazırlanan Layihalar ve İsimsiz Bir Layiha Örneği”, S. 31, 2016, Karadeniz Dergisi, ss.265-278.
• Turan A, Divan-ı Ahkam-ı Adliye, Adalet, Ankara, 2022.
• Türkzade Hafız Mehmed Ziyaeddin Efendi, Osmanlı Hukuk Sözlüğü, Fethi Gedikli / İbrahim Enes Onat (Haz.), 2. Baskı, On İki Levha, İstanbul, 2021.
• Ülker İ, “Osmanlı Ceza Yargılamasında Müstantik (Sorgu Hâkimi)”, C. 11, S. 1, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, ss.41-57.
• Yavuz H, “Ceride-i Adliyye”, TDVİA, C.7, İstanbul, 1993, ss.404-405.
• Yavuz H, “Ceride-i Mehâkim”, TDVİA, C.7, İstanbul, 1993, ss.408-409.
• https://www.yargitay.gov.tr/tarihce