TÜRK ANAYASA METİNLERİNDE İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ

Yıl 2023, Sayı: 71, 313 - 340, 20.11.2023

Ahmet Yılmaz

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1391691

Öz

İnsan hakları hukuku açısından üstün ve ayrıcalıklı bir konuma sahip olan ifade özgürlüğü, çağdaş anayasal demokrasilerin temelini oluşturmaktadır. İnsan haklarının korunmasına yönelik düşüncenin 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren artması ile uluslararası alanda birçok sözleşme imzalanmış böylelikle, ifade özgürlüğü, kendine uluslararası hukuk alanında bir korunma zemini bulmuştur. Sonrasında ifade özgürlüğü, anayasal metinlerde ve insan hakları belgelerinde kendine yer bulmaya başlamıştır. Türk Anayasa metinlerinde, temel hak ve hürriyetlerle ilgili düzenlemelerin dönemin koşullarına göre Anayasalarımızda farklı şekillerde düzenlendiği görülmektedir. Bu çalışma kapsamında öncelikle ifade özgürlüğünün tanımına ve unsurlarına yer verilmiş, akabinde ise uluslararası hukuk metinlerinde ifade özgürlüğünün düzenlendiği hükümlerle ilgili bilgiler aktarılmıştır. Son bölümde ise Osmanlı Döneminden başlayarak 1982 Anayasasına kadar olan süreçteki Türk anayasa metinlerinde ifade özgürlüğünün düzenlendiği hükümlerle ilgili açıklamalara yer verilmiştir. Bu çerçevede, sivil bir Anayasa talebinin yoğun olarak gündeme getirildiği sürece, ifade özgürlüğü başlığı ile ilgili olarak katkı sağlanması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anayasa, ifade özgürlüğü, ifade özgürlüğünün sınırları

Kaynakça

• Adadağ Ülgen Ö, “Anayasal Kazanımlar Bilançosu - 2012-2013 Anayasa Uzlaşma Komisyonu Deneyimi”, C. 6, S. 12, 2017, Anayasa Hukuku Dergisi, ss. 699-702.
• Aliefendioğlu Y, “2001 Anayasa Değişikliklerinin Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlandırılmasında Getirdiği Yeni Boyut”, C 19: 2002, AMD, ss. 178–214.
• Anadolu Ajansı (2023). https://www.aa.com.tr/tr/gundem/-cumhurbaskani-erdogan-yeni-anayasayi-milletimize-kazandirana-kadar-calismayi-mucadeleyi-asla-birakmayacagiz/2990004 (s.e.t. 19.09.2023)
• Anayasa Uzlaşma Komisyonu Çalışmalarına İlişkin Sonuç Dokümanları, Komisyon Çalışması Neticesinde Oluşan Tam Metin, TBMM, https://www.tbmm.gov.tr/anayasa/calismalara-iliskin-belgeler (s.e.t. 15.09.2023)
• Arıkan C, “Yeni Bir Anayasa İçin Çalışmalara Başlangıçtan Başlamak”, S. 119, Ocak 2012, e-akademi Hukuk, Ekonomi ve Siyasal Bilimler Aylık İnternet Dergisi, ss. 1-12.
• Aslan Z, Anayasa Teorisi, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2005.
• Atar Y, “Türkiye’nin Hukuk Devleti Sorunu: Hukukun Evrensel Üstünlüğüne Karşı Devletin Anayasal Üstünlüğü”, Teorik ve Pratik Boyutları ile İfade Hürriyeti, Ed. B. Berat Özipek, LDT Yayınları, Ankara, 2003.
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, https://www.echr.coe.int/Documents/Convention_TUR.pdf, (s.e.t. 15.09.2023)
• Bahçe A / Demir A, “Uluslararası Belgelerde İfade Özgürlüğü”, C. 1, S. 2, 2017, USB Dergisi, ss.18-48.
• Barın T, Anayasa Uzlaşma Komisyonu Tecrübesi Uzlaşılan Maddeler ve Anayasa, Seta Yayınları, Sayı: 147, 2016.
• Baş S, “Yeni Anayasa Gündeminin Anlamı Üzerine”, S. 35, 2022, TYB Akademi Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, ss 13 – 30.
• Birol S, “1961 Anayasasında İfade Özgürlüğü”, S. 43, 2012, İÜİF Dergisi, ss. 39-54.
• Bockel A, Türkiye'nin Zorlu Demokratik Anayasa Arayışı, C. 2, S. 4, 2013, Anayasa Hukuku Dergisi, ss. 16 – 47.
• Can O, Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü: Anayasal Sınırlar Açısından Neler Değişti?, Teorik ve Pratik Boyutları ile İfade Hürriyeti, Ed. B. Berat Özipek, LDT Yayınları, Ankara, 2003.
• Caniklioğlu Dikmen M, “Yeni Bir Anayasa İçin/İçinde Haklar ve Özgürlükler”, C. 1, S. 1, 2012, Anayasa Hukuku Dergisi, ss. 233 - 258.
• Ceylan A, “Tanzimat Dönemi Osmanlı Basım ve Yayımında Hukuki Düzen (1839-1876)”, Sayı 1, 2006, THT Araştırmaları, ss. 139-155.
• Ceylan A, “Tunuslu Islahatçılar ve Yeni Osmanlılar Hareketinde Anayasacılık”, , C. XIV, S. 1–2, 2010, EÜHFD, ss. 29-45.
• Çebi S S, “İfade Özgürlüğü ve Yeni Anayasa”, C. 1, S. 1, 2013, Antalya Bilim Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 125-147.
• Doğan İ, İnsan Hakları Hukuku, Astana Yayınları. Ankara 2013.
• Duran H, “İfade Özgürlüğü ve Türkiye”, 14/1, 2006, SÜHF Dergisi, ss. 57-81.
• Dutertre G, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarından Örnekler, Avrupa Konseyi Yayınları, Strasbourg, 2007.
• Erdoğan M, “Demokratik Toplumda İfade Özgürlüğü: Özgürlükçü Bir Perspektif”, Liberal Düşünce, Sayı: 24, 2001, Ankara.
• Erdoğan S / Acar E, “Türkiye’de Yeni Anayasa Yapım Süreci ve TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu (2011-2013)”, 2016 Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 50, ss. 180-191.
• Eroğlu İ, “1924 Anayasası Döneminde İnsan Haklarının Normatif Çerçevesi ve Uygulaması”, Sayı 14, 2010, Yasama Dergisi, ss. 79-157.
• Fendoğlu H T, “2001 Anayasa Değişikliği Bağlamında Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması, AY. Md 13”, C. 19, 2002, AMD, ss. 178-214.
• Gözler K, Anayasa Hukukuna Giriş, 18. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2011.
• Gözübüyük A Ş / Gölcüklü F, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması. 2. Baskı. Turhan Kitabevi. Ankara, 1998.
• Kabaoğlu İ Ö, Anayasa Hukuku Dersleri, Legal Yayınevi, 11. Baskı, İstanbul, 2016.
• Kalabalık H, İnsan Hakları Hukuku, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2009.
• Kapani M, Kamu Hürriyetleri, 7. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 1993.
• Korkmaz Ö, Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü ve Sınırları, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2014.
• Kuçuradi I, İnsan Hakları: Kavramları ve Sorunları, Türkiye Felsefe Kurumu, 2. Baskı, Ankara, 2001.
• Küçük A, İfade Hürriyetinin Unsurları, Liberal Düşünce Topluluğu Yayınları, Ankara, 2003.
• Macovei M, İfade Özgürlüğü, AİHS’in 10. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz, İnsan Hakları El Kitapları, No. 2, Avrupa Konseyi, Strasbourg, 2005.
• Marcou J, “Anayasacılık ve Türkiye'de Anayasal Hareketler”, C.1, S. 1, 2012, Anayasa Hukuku Dergisi, ss. 1 – 50.
• Meriç N / Korkmaz R, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru ile İlgili Temel Mevzuat, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• Mill J S, Hürriyet Üstüne, Çev. M. Osman Dostel, Sad. Ömer Çaha, Liberal Düşünce Topluluğu, Ankara, 2003.
• Miş N, “1982 Anayasasını Niçin ve Nasıl Değiştirmeliyiz?”, S. 55, 2021, Kriter Dergisi, https://kriterdergi.com/siyaset/1982-anayasasini-nicin-ve-nasil-degistirmeliyiz (s.e.t.: 19.09.2023)
• Ökçesiz H, “Düşünce Özgürlüğü Üzerine Düşünceler”, https://www.gercekedebiyat.com/haber-detay/dusunce-ozgurlugu-uzerine-dusunceler-hayrettin-okcesiz/1402, (s.e.t. 15.9.2023)
• Özbey Ö. “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında İfade Özgürlüğü Kısıtlamaları”, C. 62, S. 1, Y. 1, 2013, AÜHFD, ss. 41-92.
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2002.
• Sunay R, Avrupa Sözleşmesinde ve Türk Anayasasında İfade Hürriyetinin Muhtevası ve Sınırları, LDT Yayınları, Ankara, 2001.
• Sunay R, 1961-1982 Anayasaları Döneminde Anayasa Mahkemesinin İfade Hürriyeti Konusundaki Yaklaşımı ve İlgili Karar Özetleri, LDT Yayınları: Ankara, 2002.
• Şahbaz İ, “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Türk Yargı Sistemindeki Yeri”, S. 54, 2004, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, ss. 178-216.
• Tezcan D vd., İnsan Hakları El Kitabı, 3. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2010.
• Teziç E, Anayasa Hukuku, 20.Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2016.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Gerekçeli), Anayasa Mahkemesi Yayınları, 2. Baskı, Ankara, 2019.
• Uluşahin N, “Kutuplaşmış Bir Siyasal Sistemde Anayasa Yapmanın Güçlükleri ve Türkiye’de Yeni Bir Temel Oydaşmaya Ulaşmayı Sağlayacak Çözüm Yolları”, C. 3, S. 1, 2011, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, ss 19-28.
• Ünal R, “Bireysel Başvuru Çerçevesinde İfade Özgürlüğü”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Kırıkkale, 2014.
• Yayla A, “Anayasacılık, Anayasal Demokrasi ve İdeolojiler”, Sayı 66, Bahar 2012, Liberal Düşünce, ss. 13-22.
• Yüzbaşıoğlu N / Batum S, Anayasa Hukukunun Temelleri, Beta Yayınevi, İstanbul, 1993.
• Zabunoğlu H G, , Türk Anayasal Düzeninde Siyasal Hak ve Özgürlüklerin Kapsamı ve Sınırları, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.