ÜRETİM HATALARININ ORGANİZASYON SORUMLULUĞU BAĞLAMINDA ELE ALINMASI

Yıl 2024, Sayı: 73, 757 - 795, 25.10.2024

İpek Betül Aldemir Toprak

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1573664

Öz

Sanayi devriminden itibaren ortaya çıkan teknolojik gelişme ve modernleşme, insanların ihtiyaçlarını çeşitlendirmektedir. Bu çeşitliliğin ise tek kişiden oluşan işletmeler tarafından sağlanması mümkün değildir. Aksine karmaşık üretim süreçlerine hâkim olabilen ve birden fazla çalışanın yer aldığı büyük işletmeler gerekliliktir. Söz konusu işletmelerde ham madde, araç gereç, makine ve çalışanların sayı veya nitelik itibariyle yetersizliği ya da organizasyonun gereği gibi kurulmaması, ürünlerin hatalı üretimine yol açar. Hatalı üretilen ürünlerin ise kullanıcı veya üçüncü kişilerin şahıs ya da malvarlığını zarara uğratması çoğu zaman kaçınılmazdır. Özellikle üretim sürecinde yaşanan aksaklıklar, üreticinin işletmesindeki çalışma düzenini zararın doğmasını engelleyecek şekilde koordine etmemesi organizasyon sorumluluğunu ortaya çıkarır. Organizasyon sorumluluğu, büyük işletmelerdeki iş bölümünün, uzmanlaşmanın ve karmaşanın yarattığı tehlikenin gerektirdiği bir sorumluluktur. Tarihsel süreç içerisinde ise organizasyon sorumluluğu, adam çalıştıranın sorumluluğu temelinde gelişmektedir. Özellikle üretim hatalarının yol açtığı zararların, ürün sorumluluğuna ilişkin düzenlemelerin yürürlüğü öncesinde sözleşmeden doğan sorumluluk ve haksız fiil sorumluluğu bağlamında adilâne bir şekilde tazmin edilmemesi, söz konusu dönem için organizasyon sorumluluğunun önemini arttırmaktadır. Zaman içerisinde ürün sorumluluğunun gerek Türk gerekse de Kıta Avrupa’sında yasal bir düzenleme bulmuş olması ise organizasyon sorumluluğunun önemini azaltmamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Üretim hatası, hatalı ürün, organizasyon sorumluluğu, ürün sorumluluğu, haksız fiil sorumluluğu, özen borcu

Kaynakça

• Akçaal M, “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde İlaç Üreticisinin Hukukî Sorumluluğu”, 2012/3, Ankara Barosu Dergisi, s. 253-290.
• Akçura Karaman T, Üreticinin Ayıplı Ürünün Sebep Olduğu Zararlar Nedeniyle Üçüncü Kişilere Karşı Sorumluluğu, İstanbul, 2008.
• Altay S, “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Uyarınca Adam Çalıştıranın İşletme Faaliyeti (Organizasyonu) Dolayısıyla Sorumluluğu (TBK m. 66/3)”, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Hükümlerinin Değerlendirilmesi Sempozyumu (3-4 Haziran 2011), Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayısı, Prof. Dr. Cevdet Yavuz'a Armağan, İstanbul, Legal, 2012, s. 161-175.
• Antalya G, Marmara Hukuk Yorumu, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt: V/1, 2, Seçkin Yayıncılık, Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara, 2019.
• Arık D, Avrupa Ürün Sorumluluğu Direktifi İle Karşılaştırmalı Olarak 7223 Sayılı Ürün Güvenliği Teknik Düzenlemeler Kanunu Uyarınca Ürün Sorumluluğu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2023.
• Atamer M Y/ Kurtulan Güner G, “Ürün Güvenliği Ve Teknik Düzenlemeler Kanunu İle İmalatçının Sorumluluğu Konusu Türk Hukuku Açısından Çözülmüş Müdür?”, S. 70 (2) 2021, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 543-588.
• Aydos O S, Ürün Sorumluluğu, Adalet Yayınevi, Ankara, 2009.
• Baş S, “7223 Sayılı Kanun Kapsamında Ürün Sorumluluğu Kavramına Genel Bir Bakış”, Y.13, S.52, Ekim 2022, TAAD, s. 349-382.
• Başpınar V, “İlaç Üreticisinin Sorumluluğu”, İlaç Hukuku: Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi I. Sağlık Hukuku Sempozyumu, 8-9 Mayıs 2009, s. 85-110.
• Büyüksağiş E/ Öz K, “Tıbbî Ürünlerin Yol Açtığı Zarardan Sorumluluk: Karşılaştırmalı ve Eleştirel Bir Yaklaşım”, Aralık 2016, S. 8, Uluslararası Antalya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 157-198.
• Dauner-Lieb B/ Langen W, Nomos Kommentar, Bürgerliches Gesetzbuch: Schuldrecht, 4. Auflage 2021. (NK-BGB/ Bölüm Yazarı)
• Demir R, 7223 Sayılı Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu (ÜGTDK) Açısından Yapay Zekâ İmalatçısının Ürün Sorumluluğu, Adalet Yayınevi, Ankara, 2023.
• Dönmez Ü, “Türk Ve Alman İlaç Hukukunda Hatalı Üretilen İlaçtan Doğan Sorumluluk Ve Özel Sorumluluk Hâlleri”, C.7, S.1, Y.2016, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 381-406.
• Eren F/ Dönmez Ü, Eren Şerhi Türk Borçlar Kanunu Şerhi, C. 2, 2023.
• Fischer W/ Böhme A/ Gähwiler F, OR Kommentar Kommentar zum Schweizerischen Obligationenrecht, OFK - Orell Füssli Kommentar, 4. aktualisierte und überarbeitete Auflage, 2023.
• Gsell B/ Krüger W/ Lorenz S/ Reymann C (GesamtHrsg), beck-online.GROSSKOMMENTAR, 2024. (BeckOGK/ Bölüm Yazarı)
• Havutçu A, Türk Hukukunda Örtülü Bir Boşluk: Üreticinin Sorumluluğu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, Kasım 2005.
• Habersack M, Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band 7 Schuldrecht – Besonderer Teil IV §§ 705–853, 9. Auflage 2024. (MüKoBGB/Bölüm Yazarı)
• Hau W/ Poseck R (Hrsg), BeckOK BGB, 70. Edition, 2024. (BeckOK BGB/ Bölüm Yazarı)
• Hess H-J, Produktehaftpflichtgesetz (PrHG) Bundesgesetz über die Produktehaftpflicht vom 18. Juni 1993, SHK - Stämpflis Handkommentar, 3., überarbeitete und ergänzte Auflage, 2016.
• Kanışlı E, “Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu (ÜGTDK) Uyarınca Üreticinin Sorumluluğu”, S. 78 (3), İstanbul Hukuk Mecmuası, s. 1413-1468.
• Kara Kılıçarslan S, Adam Çalıştıranın Sorumluluğu (Adam Çalıştıranın Çalışanın Davranışlarından ve İşletmenin Organizasyonundan Dolayı Sorumluluğu), 2017.
• Karaşahin Y A, “Ürün Güvenliği Ve Teknik Düzenlemeler Kanunu’nda Yer Alan Ürün Sorumluluğu Kuralları İle Ürün Güvenliği Kurallarının İlişkisi”, S. 72 (3) 2023, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 1389-1425.
• Keser Y, Ürün Sorumluluğu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
• Kırca Ç, Ürün Sorumluluğu, BATİDER, Ankara, 2007.
• Kılınç A N, Adam Çalıştıranın Organizasyon Sorumluluğu, Temmuz, 2018.
• Kibar A F, Hatalı Tıbbi Cihazdan Doğan Hukuki Sorumluluk, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• Kullmann H J, Produkthaftung für Verkehrsmittel Die Rechtsprechung des Bundesgerichtshofes, NZV 2002, s. 1-10.
• Müller C, Obligationenrecht - Allgemeine Bestimmungen - Art. 1-183 OR, CHK - Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, 4. Auflage, 2023.
• Okyar D, Adam Çalıştıranın Sorumluluğu (TBK m. 66), On İki Levha Yayıncılık, 2022.
• Öz T, “Üreticinin Sorumluluğu”, Y.6, C.6, S.2, Temmuz 2007, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 7-18.
• Özcan Büyüktanır B G/ Okyar Karaosmanoğlu D, “Endikasyon Dışı (Off-Label) İlaç Kullanımından Doğan Zararlardan İlaç Üreticisinin Ve Hekimin Hukuki Sorumluluğu”, C.8, S.1, Y.2017, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 153-198.
• Özcan Büyüktanır B G/ Okyar D, “Otonom Yapay Zekâ Sistemlerinden Kaynaklanan Zararlar Bakımından Üretici Gelişim Riski Savunması İleri Sürebilir Mi?” C. 18, S. 217, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Kasım-Aralık 2023, s. 1195-1217.
• Pavataj B, Die deliktischen Organisationspflichten Ein Beitrag zum Befreiungsbeweis des Geschäftsherrn nach Art. 55 OR, SGRW - St. Galler Schriften zur Rechtswissenschaft Band/Nr. 50, Dike Verlag AG, 2022.
• Säcker F J/ Rixecker R/ Oetker H/ Limperg B, Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Band 7, Buch 2. Recht der Schuldverhältnisse, 9. Auflage 2024. (Kısaca: MüKoBGB/ Bölüm Yazarı, ProdHaftG)
• Waespi O, Organisationshaftung Risiko und Unsorgfalt bei der Geschäftsherrenhaftung, ASR- Abhandlungen zum Schweizerischen Recht Band/Nr. 700, Stämpfli Verlag AG, 2005.
• Türkmen A, “6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Organizasyon Sorumluluğu (TBK m. 66/III)”, C. LXX, S. 2, 2012, ÜHFM s. 257-284.
• Ünlütepe M, Organizasyon Sorumluluğu, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• Ünal A/ Kalkan A, “Türk Hukukunda Ürün Sorumluluğu Üzerine Olan Ve Olması Gereken Hukuka Dair Genel Düşünceler”, Y.11, S. 39, Temmuz 2019, TAAD, s. 45-82.