Form of Arbitration Agreement According to the German Draft Law of 2024 with a Short Introduction to Legal History and Efforts for Harmonization of Law

Yıl 2025, Sayı: 75, 613 - 638, 08.10.2025

Ali Cem Budak , Cansu Korkmaz

https://doi.org/10.57083/adaletdergisi.1799428

Öz

Arbitration agreement is subject to a written form requirement. Although the details may vary, arbitration agreements are required to be in written form in almost all legal systems. However, the necessity and details of the written form requirement for arbitration agreements are still being debated today. One recent development that suggests the need to reconsider the written form requirement for arbitration agreements is the Draft Law on the Modernization of German Arbitration Law, published on 18 April 2023 and revised on 26 June 2024.This draft law propose significant changes in the field of arbitration law, including amendments to the regulations regarding the form of arbitration agreements. In order to anticipate future developments regarding arbitration agreements and their implications for Turkish law, it would be beneficial to examine the efforts to amend German arbitration law. In this study, after briefly focusing on the development of the written form requirement and its purpose and function from the perspective of comparative law and legal history, the reasons for changes regarding the form of the arbitration agreement are examined within the scope of the modernization of arbitration law. It is also evaluated whether the current discussions in Germany regarding the form of arbitration agreements constitute a model for Turkish law.

Anahtar Kelimeler

arbitration law , arbitration agreement , form , written form , enforcement of foreign arbitral awards.

Hukuk Tarihi ve Hukukun Uyumlaştırılmasına İlişkin Çalışmalar Bağlamında 2024 TARİHLİ ALMAN KANUN TASARISINA GÖRE TAHKİM SÖZLEŞMESİNİN ŞEKLİ

Öz

Tahkim sözleşmesi yazılı şekil şartına tâbidir. Günümüzde tahkim sözleşmesinin ayrıntıda farklılıklar arz etmekle beraber hemen hemen bütün hukuk sistemlerinde yazılı şekle bağlandığı görülmektedir. Ancak tahkim sözleşmesi yönünden yazılı şekil şartının gerekliliği ve ayrıntıları bugün de tartışılmaktadır. Tahkim sözleşmesine dair yazılı şekil şartının yeniden ele alınması gerektiğine ilişkin güncel gelişmelerden birini, 18 Nisan 2023 tarihinde yayımlanan 26 Haziran 2024 tarihinde revize edilen Alman Tahkim Hukukunun Modernleştirilmesine İlişkin Kanun Tasarısı oluşturmaktadır. Bu kanun tasarısında, tahkim hukuku alanında önemli değişiklikler yapılması öngörülmekte ve tahkim sözleşmesinin şekline ilişkin düzenlemelerin değiştirilmesi önerilmektedir. Tahkim sözleşmesi hakkında gelecekteki gelişmelerin ve bu gelişmelerin Türk hukukuna yansımalarının öngörülebilmesi için Alman tahkim hukukundaki değişiklik çabalarının ele alınmasında fayda vardır. Bu amaçla yapılan söz konusu çalışmada, hukuk tarihi ile karşılaştırılmalı hukuk açısından yazılı şekil şartının gelişimi, yazılı şekil şartının amacı ve işlevi üzerinde kısaca durulduktan sonra, tahkim hukukunun modernleştirilmesi kapsamında öngörülen tahkim sözleşmesinin şekline dair değişiklik gerekçeleri tartışılmakta; tahkim sözleşmesinin şekli hakkında Almanya’da yapılan güncel tartışmaların Türk hukuku bakımından bir örnek teşkil edip etmediği değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

tahkim hukuku , tahkim sözleşmesi , şekil , yazılı şekil , yabancı hakem kararlarının tenfizi.

Kaynakça

• Akıncı Z, Milletlerarası Tahkim, 6. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2021.
• Akman A, “Mecelle’de İspat Hukuku”, C. 32, S. 1, 2024, SÜHFD, ss. 355-389.
• Alangoya Y, Medeni Usul Hukukumuzda Tahkimin Niteliği ve Denetlenmesi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1973.
• Alangoya Y/Yıldırım M. K/Deren-Yıldırım N, Medeni Usul Hukuku Esasları, 8. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2011.
• Arslan R/Yılmaz E/Taşpınar Ayvaz S/Hanağası E, Medeni Usul Hukuku, 10. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2024.
• Armbrüster C, “Modernisierung des Schiedsverfahrensrechts: Viel Licht, einige Schatten”, S. 3, 2024, Zeitschrift für Rechtspolitik, ss. 65-96.
• Atalay A, “İslam Hukukunda Elektronik Ortamda Akitleşme”, C. 4, S. 8, 2015, Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, ss. 21-42.
• Atalı M/Ermenek İ/Erdoğan E, Medeni Usul Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2024.
• Bahtiyar M, “805 Sayılı Kanun’a Aykırılık ve Yabancı Dilde Yazılmış Tahkim Şartının Yaptırımı Sorunu”, Prof. Dr. Zühtü Aytaç’a Armağan, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2025, ss. 355-378
• Balkar S, “805 Sayılı Kanun’un Tahkim Anlaşmaları Üzerindeki Etkisi”, Tahkim ve Uygulanacak Hukuk, Ziya Akıncı/Berk Demirkol (ed.), On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2021, ss. 71-109.
• Birsel M. T/Budak A. C, “Milletlerarası Tahkim Konusunda Türk Hukuku Açısından Sorunlar ve Öneriler - Türk Tahkim Hukuku ve UNCITRAL Kanun Örneği”, Milletlerarası Tahkim Konusunda Yasal Bir Düzenleme Gerekir mi? I, Sempozyum-Bildiriler-Tartışmalar, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1997, ss. 169-223.
• Born G. B, International Commercial Arbitration, 3. Edition, Vol. I, Wolters Kluwer, The Netherlands, 2021.
• Bozkurt Yüksel A. E, “UNCIRAL ve UNCITRAL Model Kanunu’na Genel Bir Bakış”, C. 2, S. 4, 2011, TAAD, s. 135-172.
• Brunner A/Gasser D/Schwander I, Schweizerische Zivilprozessordnung (ZPO), 2. Auflage, Dike Verlag, Zürich, 2016.
• Buchwitz W, Schiedsverfahrensrecht, Springer, Berlin, 2019.
• Budak A. C, “Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Tahkim Hükümleri”, C. I, S. 1, 2012, UTTDER, ss. 31-60.
• Budak A. C, Avrupa’da Hukuk Yargılamasının Kısa Tarihi, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2023.
• Budak A. C/Özkan Y, “Türk Medeni Usul Hukukunun Yüz Yıllık Tarihi”, S. 71, 2023, Adalet Dergisi, ss. 89-117.
• Budak A. C/Karaaslan V, Medeni Usul Hukuku, 8. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2024.
• Dayınlarlı K, UNCITRAL Kurallarına Göre Uzlaşma ve Tahkim, Dayınlarlı Hukuk Yayınları, Ankara, 2000.
• Deren Yıldırım N, UNCITRAL Model Kanunu ve Milletlerarası Tahkim Kanunu Çerçevesinde Milletlerarası Tahkimin Esaslı Sorunları, Alkım Yayınevi, İstanbul, 2004.
• Ermenek İ, “Medeni Usul Hukukunda Şekilcilik”, C. 4, S. 2, 2000, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 142-180.
• Esen E, “Uluslararası Ticari Tahkimde Tahkim Anlaşmalarının Şekli”, S. 1-2, 2008, MHB, ss. 65-114.
• Fasching H. W, Schiedsgericht und Schiedsverfahren im österreichischen und im internationalen Recht, Manz Verlag, Wien, 1973.
• Fasching H. W, “Die Form der Schiedsvereinbarung”, Wolfgang Jelinek (ed.), Festgabe für Hans W. Fasching zum 70. Geburtstag, Manz Verlag, Wien, 1993, ss. 371-399.
• Fasching H. W/Konecny A, Kommentar zu den Zivilprozessgesetzen, 4. Band/2. Teilband, 3. Auflage, Manz Verlag, Wien, 2016.
• Görgün Ş/Börü L/Kodakoğlu M, Medeni Usul Hukuku, 12. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2023.
• Haarmann W, “Zum Schriftformerfordernis für Schiedsvereinbarungen”, Festschrift für Klaus J. Hopt zum 70. Geburtstag am 24 August 2010, De Gruyter, Berlin, 2010, ss. 2779-2789.
• Kiehl J/Gebhard B, “Die Modernisierung des deutschen Schiedsverfahrensrechts”, S. 4, 2024, SchiedsVZ, ss. 173-224.
• Koral R, “Birleşmiş Milletler Cenevre Konferansı ve 21 Nisan 1961 Tarihli Sözleşme”, S. 3-4, 1964, İÜHFM, ss. 745-783.
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü, 6. Baskı, Demir-Demir, C. VI, İstanbul, 2001.
• Kuru B, Medeni Usul Hukuku El Kitabı, C. II, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2020.
• Lew J. D. M/Mistelis L. A/Kröll S. M, Comparative International Commercial Arbitration, Kluwer Law International, The Netherlands, 2003.
• Münch J, “Ein großer Edelstein - zur angedachten Neuregelung des § 1031 ZPO”, S. 43, 2024, Zeitschrift für Wirtschaftsrecht, ss. 2506-2515.
• Oberhammer P/Domej T/Haas U, Kurzkommentar ZPO, 3. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, Basel, 2021.
• Özbek M. S, “Milletlerarası Yatırım Uyuşmazlıklarının Çözüm Merkezinde Tahkim Yargılamasının Usulü”, C. 8, S. 2, 2021, Türkiye Noterler Birliği Hukuk Dergisi, ss. 17-86.
• Özbek M. S, Tahkim Hukuku, C. I, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• Özdemir A, “Akitlerde İrade Beyanı”, C. 8, S. 2, 2008, ÇÜİFD, ss. 117-131.
• Özsu G, “ICSID Tahkimi Bakımından ‘Tahkime Rıza’ ve Bu Rıza Çerçevesinde Tahkim Öncesi Süreçler”, S. 34, 2018, TAAD, ss. 587-610.
• Pekcanıtez H/Atalay O/Özekes M, Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı, 12. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2024.
• Postacıoğlu İ. E, Şahadetle İspat Memnuiyeti ve Hudutları, 2. Baskı, Baha Matbaası, İstanbul, 1964.
• Postacıoğlu İ. E, Medeni Usul Hukuku Dersleri, 6. Baskı, Sulhi Garan Matbaası, İstanbul, 1975.
• Postacıoğlu İ. E/Altay S, Medeni Usul Hukuku Dersleri, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.
• Raeschke-Kessler H, “Gedanken zur Novellierung des Zehnten Buchs der ZPO”, Festschrift für Siegfried H. Elsing, Recht und Wirtschaft Verlag, Frankfurt 2015, ss. 433-452.
• Rechberger W. H/Klicka T, Zivilprozessordnung, 5. Auflage, Österreich Verlag, Wien, 2019.
• Saylan Ş, “İslam Hukukunda Senet Tanzimi ve Senetlerin Şekil Şartları”, C. 3, S. 1, 2016, KTUİFD, ss. 63-90.
• Spühler K/Tenchio L/Infanger D, Basler Kommentar Schweizerische Zivilprozessordnung, 3. Auflage, Stämpfli Verlag, Basel, 2017.
• Stacher M, Einführung in die internationale Schiedsgerichtsbarkeit der Schweiz, Dike Verlag, Zürich, 2021.
• Sütken E, “Roma Hukukunda Stipulatio (Sözlü Sözleşme)”, C. 11, S. 1, 2025, AndHD, ss. 203-229.
• Şit B, “Tahkim Anlaşmasının Şekli: Yazılı Şekil Şartı ve İnternet Aracılığı ile Akdedilen Tahkim Anlaşmaları”, S. 1-2, 2005-2006, MHB, ss. 411-436.
• Tanrıver S, Medeni Usul Hukuku, C. II, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2025.
• Ülker İ, “Osmanlı Yargılama Hukukunda Yazılı Delil Olarak Hüccet”, C. 33, S. 1, 2025, SÜHFD, ss. 817-847.
• Üstündağ S, Medeni Usul Hukukunda Kanun Yolları ve Tahkim, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 1968.
• van den Berg, A. J, The New York Arbitration Convention of 1958: Towards a Uniform Judicial Interpretation, Kluwer Law and Taxation, The Netherlands, 1981.
• Wagner F, “Zum Eckpunktepapier des Bundesministeriums der Justiz zur Modernisierung des deutschen Schiedsverfahrensrechts”, S. 27, 2023, Zeitschrift für Wirtschaftsrecht, ss. 1393-1402.
• Weiler K, “Streitbeilegung am Schiedsort Deutschland – was die Modernisierung des Schiedsverfahrensrechts für Unternehmen bedeutet”, Mayıs 2024, Recht der Internationalen Wirtschaft, ss. 245-247.
• Wolff R, “Empfiehlt sich eine Reform des deutschen Schiedsverfahrensrechts?”, S. 6, 2016, SchiedsVZ, ss. 293-306.
• Wolff R, “Modernisierung des deutschen Schiedsverfahrensrechts: die Eckpunkte des Bundesministeriums der Justiz”, S. 31, 2023, Zeitschrift für Wirtschaftsrecht, ss. 1623-1634.
• Yavuz C, “Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi ve Tâbi Olduğu Hükümler”, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, II. Uluslararası Özel Hukuk Sempozyumu “Tahkim”, İstanbul, 2009, ss. 133-177.
• Yeğengil R, Tahkim, İstanbul Cezaevi Matbaası, İstanbul, 1974.
• Yeşilova B, Milletlerarası Ticari Tahkimde Nihai Karardan Önce Mahkemelerin Yardımı ve Denetimi, Güncel Hukuk Yayınları, İzmir, 2008.
• Yeşilova B, “1961 Cenevre (Avrupa) Sözleşmesi'nin Türk Milletlerarası Tahkim Hukukundaki Yeri ve Uygulama Alanı (MTK m. 1/VI)”, C. 3, S. 2, 2014, UTTDER, ss. 137-186.
• Yılmaz E, Milletlerarası Tahkim Konusunda Yasal Bir Düzenleme Gerekir mi? II, Taslaklar-Tartışmalar-Öneriler, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara, 1999.
• Yılmaz E, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, C. IV, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2021.