OSMANLI DÖNEMİNDE RUMELİ’DE VAKIF PARANIN KULLANDIRILMASINDA ARANAN ŞARTLAR

Yıl 2017, , 149 - 165, 31.12.2017

Hüseyin Çınar , Hüseyin Çınar

https://doi.org/10.31679/adamakademi.356871

Cited By: 1

Öz

Para vakıfları Osmanlı döneminde kendine has uygulamaları ile vakfedilen diğer akarlar içinde ayrı bir yere sahipti. Bu dönemde para vakıfları ile ilgili tartışmaların merkezinde daha çok paranın vakfedilmesinin hukukî yönü ve uygulamada ortaya çıkan bazı idari ve mali tasarruf usulleri yer almıştır. Osmanlı Devleti’nde beş asrı aşan bir zaman diliminde para vakfı uygulamalarına sıkça rastlanmış öyle ki çoğu zaman pek çok vakfın tek gelir kaynağı vakıf para olmuştur. Osmanlı döneminde Rumeli’de / Balkan coğrafyasında kurulan vakıfların gelir kalemleri arasında yer alan paranın kullandırılmasında, bir başka ifade ile işletilmesinde uyulması gereken kurallar, vakıf kurucularının talepleri / şartları arasında ne şekilde yer almıştır? Bu çalışmada Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşivi’ndeki vakfiyelerden yola çıkılarak, para vakıflarının yaygın bir uygulama alanı bulduğu Osmanlı’nın Rumeli coğrafyasında kurulan vakıflardaki para kullandırma usulleri üzerine bir durum tespiti ve değerlendirme yapılacaktır. Böylece vakıf kurucusunun vakıf paranın işletilmesi sırasında doğabilecek zararı aza indirmek için başvurduğu yöntem ve şartlar bir nebze de olsa gözler önüne serilecek ve vakıf kurucularının iç dünyalarına bir yolculuk yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Vakıf, Vakıf Para, Osmanlı Devleti, Rumeli, Vakıf Paranın İşletilmesi

REQUIRED QUALIFICATIONS FOR BORROWING WAQF MONEY AT THE RUMELIA IN THE OTTOMAN PERIOD

Öz

With their peculiar practices, cash waqfs had a separate place among other devoted properties in the Ottoman period. The center of the discussions on the cash waqfs had been the legal aspect of devoting cash and some administrative and financial methods that were used in practice. In the Ottoman Empire, the practices of cash waqfs had frequently been seen in a period exceeding five centuries. In fact, in many cases, the only source of income for many waqfs had been the devoted cash. How were the rules of borrowing or operating money, which is among the income sources of the waqfs in the Rumelia/Balkan geography in the Ottoman period, included among the demands/ requirements of the founder? In this study, using the waqf charters (waqfiyahs) in the Archive of the Directorate General of Foundations, the ways of borrowing money from the waqfs that were founded in the Rumelian territory of the Ottomans will be discovered and assessed. Thus, the methods and conditions which were resorted to by waqf founders to lower losses while waqf money were used will be revealed to a certain extent and the inner world of the waqf founders will be investigated.

Anahtar Kelimeler

Waqf, Waqf Money, Ottoman State, Rumelia, Operation of Waqf Money

Kaynakça

• Vakfiyeler
• Sadrazam Arnavut Kara Ahmed Paşa Vakfı: VGMA, Defter: 618/1, Sayfa: 36, Sıra: 10
• Defterdar Abdüsselam Efendi Vakfı: VGMA, Defter: 747, Sayfa: 409, Sıra: 278
• Kaçanikli Mehmed Paşa Vakfı: VGMA, Defter: 633, Sayfa: 21, Sıra: 11
• Mustafa Bey oğlu Ahmed Bey Vakfı: VGMA, Defter: 630, Sayfa: 869, Sıra: 542
• Kethüdazâde Mehmed oğlu Mustafa Bey Vakfı: VGMA, Defter: 623, Sayfa: 151, Sıra: 161
• Abdullah oğlu Gazanfer Bey Vakfı: VGMA, Defter: 2105, Sayfa: 230-235, Sıra: 148
• Mehmed Ağa oğlu Sirozlu Hacı Mustafa Ağa Vakfı: VGMA, Defter: 628, Sayfa: 487, Sıra: 254
• Hasan Paşazâde Hacı Mehmed Bey oğlu Reşid Osman Bey Vakfı: VGMA, Defter: 579, Sayfa: 187-189, Sıra: 94
• Midilli’de İbrahim Kaptan Vakfı: VGMA, Defter: 988, Sayfa: 179, Sıra: 85
• Araştırma Eserler
• Aktepe, İ.E. (2012), İslam Hukûku Çerçevesinde Finansman ve Bankacılık, Erkam Matbaası, İstanbul.
• Çınar, H. – Koyuncu Kaya, M. (2015), Vakıflar Kaynakçası, VGM Yay., Ankara.
• Danişmend, İ. H. (1971), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, c. 5, Türkiye Yay., İstanbul 1971.
• Döndüren, H. (1998a), Günümüzde Vakıf Meseleleri, Erkam Yay., İstanbul.
• Döndüren, H. (1998b), “16. Yüzyıl Kültürümüzde Finansman ve İstihdam Politikası”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 7/7, s. 63-64.
• Emecen, F. (2001), “Kara Ahmed Paşa”, DİA, c.24, 357-358.
• Eyice, S. (1989), “Ahmed Paşa Külliyesi”, DİA, c.2, s. 115-116.
• Gökbilgin, M. T. (1952), XV-XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livâsı, Vakıflar-Mülkler-Mukataalar, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul.
• Günay, H. M. (2012), “Vakıf”. DİA, c.42, 475-479.
• İpşirli, M. (1991), “Avârız Vakfı”. DİA, c. 4, 109.
• Koyuncu Kaya, M. (2014), “Vakıf Kurucusu Olarak Osmanlı Esnafı”, Vakıflar Dergisi, 42, 35-50.
• Kurt, İ. (2010), “Para Vakıfları ve Davut Paşa Mahkemesi’nde Kayıtlı Para Vakfiyeleri”, Prof. Dr. Sacit Adalı’ya 65. Yaş Armağanı, Filiz Kitabevi, İstanbul, 179-214.
• Kurt, İ. (1996), Para Vakıfları, Nazariyat ve Tatbikat, Ensar Neşriyat, İstanbul.
• Özcan, T. (2003), Osmanlı Para Vakıfları - Kanûnî Dönemi Üsküdar Örneği, TTK, Ankara.
• Özer, M. (2001), “Kaçanikli Mehmed Paşa Külliyesi”, DİA, c.24, 50.
• Şimşek, M. (1985), “Osmanlı Cemiyetinde Para Vakıfları”, Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi, Ankara.
• Tabakoğlu, A. (2005), “İslam Dünyasında Para ve Bankacılık Tecrübesi”, İktisat Tarihi- Toplu Makaleler-I, Kitabevi, İstanbul.
• Yediyıldız, B. (1986), “Vakıf”, İslam Ansiklopedisi (İA), XIII, MEB Yay. 153-172.
• Yediyıldız, B. (2012), “Vakıf/Tarih”. DİA, c.42, 479-486.