Bir Meclis-i Vâlâ Hükmü ve Tahlili

Yıl 2015, Cilt: 5 Sayı: 1, 13 - 32, 01.06.2015

Ahmet Kılınç

Öz

Çalışmada 1860 yılında Meclis-i Vâlâ’nın hükmetmiş olduğu kararın infazı için Akdeniz Cezayir’i mutasarrıfına yazılmış olan belge tahlil edilmiştir. Belgenin hukuki niteliği ceza mahkemesi hükmü özetidir. Karar, infaz aşamasına gelmiş niteliktedir. Dönemin uygulayıcıları, bir ceza davasını yürütürken kanunilik ilkesine bağlı kalma yönünde büyük çaba sarf etmişlerdir. Bu çaba, ülkede yavaş yavaş hukuk devleti ilkesinin alt yapısının oluşumuna katkı sağlamaktadır. Karar, ikili hukuk sistemimden kaynaklanabilecek karışıklığı engellemek gayesiyle oluşturulan 1858 tarihli ceza kanununun 171’inci maddesinin hukukçular tarafından hassasiyetle uygulandığını göstermektedir. Buna bağlı olarak da uygulayıcıların ikili hukuk sisteminin uyum içerisinde yürütme gayretinde olduklarını görmekteyiz. Kararın tahlili ile Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye’nin 1854 yılında ikiye ayrılması ile oluşan Meclis-i Vâlâ ve Meclis-i Tanzimat adlı yeni organların yetkileri, çalışma usulleri, üyeleri gibi konularda derinlemesine çalışma yapılması gerektiği ortaya çıkmıştır. Belgenin ulaştırdığı sonuçlardan birisi de Meclis-i Vâlâ’nın taşrada işlenmiş bir suçtan dolayı bidayet mahkemesi şeklinde karar verdiğini göstermesidir. Keza, karar ile Meclis-i Vâlâ’nın, meclis-i tahkikat’ın yerini aldığını görmekteyiz. Karar resmi belgelerde Müslümanlar ile gayrimüslimler arasında hitapta eşitlik sağlandığını da göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: Meclis-i Vâlâ, Fetvahane, İkili Hukuk Sistemi, Tanzimat, Zimmi, Adam Öldürme Suçu, Mutasarrıf, Cezâyir-i Bahr-ı Sefîd, Liva

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Abu Ameenah Bilal Philips, The Islamic Naming System, Tafseer Surat Al-Hujuraat,
• http://www.zawaj.com/articles/naming.html e.t.: 12.08.2014.
• Akgündüz, Ahmed (2009), İslam Hukukunun Osmanlı Devletinde Tatbiki: Şer’iye Mahkemeleri ve Şer’iye Sicilleri, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sayı, 14.
• Akman, Mehmet, Fuat Recep ve Sabri Atay (2011), İstanbul Kadı Sicilleri Rumeli Sadareti Mahkemesi 56 Numaralı Sicil, İstanbul: İSAM Yayınları.
• Akman, Mehmet (2011), İstanbul Kadı Sicilleri, Balat 2 Numaralı Şer’iye Sicili, İstanbul: İSAM Yayınları.
• Avcı, Mustafa (2008), Osmanlı Ceza Hukukuna Giriş, Konya: Mimoza Yayınları.
• Aydın, M. Akif (2009), Türk Hukuk Tarihi, 7. Baskı, İstanbul: Beta Yayınları.
• Bozkurt, Gülnihal (1996), Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi (Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyeti’ne Resepsiyon Süreci, 1839-1939), Ankara: TTK Yayınları.
• Ceylan, Ayhan (2004), Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye’de Yargı, AÜHFD, Cilt VIII, 1-2.
• Cin, Halil ve Gül Akyılmaz (2011), Türk Hukuk Tarihi, 4. Baskı, Konya: Sayram Yayınları.
• Çadırcı, Musa (1991), Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri’nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara: TTK Yayınları.
• Durhan, İbrahim (2008), Tanzimat Döneminde Osmanlı Yargı Teşkilâtındaki Gelişmeler, EÜHFD, Cilt XII, sayı, 3-4.
• Ekinci, Ekrem Buğra (2004), Osmanlı Mahkemeleri (Tanzimat ve Sonrası), İstanbul: Arı Sanat Yayınları.
• Gökcen, Ahmet (1989), Tanzimat Dönemi Osmanlı Ceza Kanunları ve Bu Kanunlardaki Cezai Müeyyideler, İstanbul.
• Gümrükçüoğlu, Saliha Okur (2012), Şikâyet Defterlerine Göre Osmanlı Teb’asının Şikâyetleri, AÜHFD, 61 (1).
• Günal, Bünyamin (1979), İl Özel İdareleri Eliyle Köye Götürülen Hizmetler, Ankara: Yargıçoğlu Matbaası.
• Güzel Polat, Ezgi (2011/3), Osmanlıdan Günümüze Vatandaşlık Anlayışı, Ankara Barosu Dergisi, sayı, 3.
• Kantar, Baha (1984), Ceza Hukuku, İstanbul.
• Keleş, Özlem (2006), İl Yönetiminde Bir Yerel Yönetim Organı Olarak İl Özel İdareleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Kılıç, Selda (2009), Tanzimat’ın İlanından 1864 Düzenlemesinin Uygulanmasına Kadar Geçen Dönemde Valiler ve Valilik Kurumu, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt: XXVIII.
• Kılınç, Ahmet (2014), Mukayeseli Hukuk ve Hukuk Tarihinde Teşhir Cezası, Ankara: Adalet Yayınevi.
• Koca, Ferhat (1995), Fetvahâne, TDVİA, Cilt XII, İstanbul: Güzel Sanatlar Matbaası.
• Mehmed Arif Bey (1325), İ’dâm Cezâsı Târihçesi – Bizde İcrâ Edilememesi Esbâbı, İlm-i Hukuk ve Mukayese-i Kavânîn Mecmuası, sayı 1.
• Özgenç, İzzet (2007), Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 2. Bası, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Seyitdanlıoğlu, Mehmet (1999), Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868), 2. Baskı, Ankara: TTK Yayınları.
• Şafak, Ali (1977), Mezhepler Arası Mukayeseli İslam Ceza Hukuku, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi.
• Şahin, Cumhur ve Neslihan Göktürk (2012), Ceza Muhakemesi Hukuku II, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Takvim-i Vekayi, 26. R.ahir 1275, sayı, 566.
• Torun, Fatih Sadık (2012), Osmanlı Taşra İdaresinin Yeniden Yapılanma Süreci (1842-1876) Karadeniz Araştırmaları Dergisi, sayı, 32.
• Tönük, Vecihi (1945), Türkiye’de İdare Teşkilatı, Ankara: Kanaat Basım.
• Udeh, Abdulkadir (1990), Mukayeseli İslam Hukuku ve Beşeri Hukuk, Cilt III, Ankara.
• Üçok, Coşkun, Ahmet Mumcu ve Gülnihal Bozkurt (1999), Türk Hukuk Tarihi, Ankara: Savaş Yayınevi.
• Üstel, Füsun (2004), Makbul Vatandaşın Peşinde, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yakut, Esra (2005), Şeyhülislamlık Yenileşme Döneminde Devlet ve Din, İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Kullanılan Diğer Arşiv Belgeleri
• BOA, A.}MKT.NZD., Dosya No: 120, Gömlek No: 48.
• BOA, A.}MKT.UM. Dosya No: 448, Gömlek No: 70.
• BOA, D.BŞM.MKH., Gömlek No: 42971.
• BOA, Ev. D., Gömlek No: 15616.
• BOA, HSDSABZ, Dosya No:4, Gömlek No:31.
• BOA., HR.MKT., Dosya No: 345, Gömlek No: 66.