TÜRK LEHÇELERİ ÖĞRETİMİNDE HATA-YANLIŞ ÇÖZÜMLEMELERİ: KIRGIZ TÜRKÇESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 105 - 118, 31.12.2024

Cüneyt Akın

Öz

Dil ya da lehçe öğrenim süreçlerinde karşılaşılan durumlardan biri de öğrencilerin öğrenmeye çalıştıkları dil veya lehçeye ait metin üretiminde, aktarımında çeşitli gramer yapılarını kullanmaktan kaçınarak öğrenmeye çalışmaları ve gerek konuşma gerekse yazı düzeyinde bazı stratejiler uygulamalarıdır. Örneğin bir Kırgız, Türkiye Türkçesinde belirsiz gelecek zaman çekimli bir ifadeyi, gelecek zaman çekimiyle söyleyip yazabilmekte, ‘Siz bize söylersiniz.’ cümlesini ‘Siz bize söyleyeceksiniz.’ şeklinde kullanabilmektedir veya bir Türkiyeli Türk, Kırgız Türkçesi bir metni aktarırken karma fiil yapılarını ve zarf fiille kurulan tümce yapılarını bitmiş tümce şekline getirmek için zaman eki kullanabilmektedir. Örneğin: …kiçinekey balıktardı koygonun körüp,… ifadesini, …küçük balıklar gördü…(1) şeklinde aktarmak gibi. Bu tür örnekler çoğaltılabilir. Çalışmada verilen Kırgız Türkçesi metnin Türkiye Türkçesine aktarımında, ortaya konulan stratejileri dikkatlere sunulmuştur. Ayrıca çalışmada, literatürde daha önce adlandırılmamış veya kavramsallaşmamış aktarım stratejisi önerileri ortaya konulmuştur. Bunlar, aktarmaktan kaçınma stratejisi, çağrışım stratejisi, sözlüksel aktarım stratejisi, birebir aktarma stratejisi’dir. Öğrencilerin yaptıkları aktarımlarda uyguladıkları stratejilere bakıldığında, özellikle aşırı genelleme, özetleme, tahminde bulunma, çağrışım stratejisi, eksiltme ve ekleme stratejilerinin daha öne çıktığı görülmektedir. Öğrencilerin aktarımlarındaki hataların çözümlemelerine bakıldığında ise, özellikle bilgi eksikliğine dayalı sözlüksel-anlamsal yanlışlar, yazım yanlışları, aşırı genellemeden, özetleme ve örneksemeden kaynaklanan ve bazı durumlarda eksiltmenin ortaya çıkardığı hata ve yanlışların ortaya çıktığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

kaçınma stratejisi, hata çözümlemesi, yanlış çözümlemesi, Türk lehçeleri

Error Analysis in the Teaching of Turkic Dialects: The Case of Kyrgyz Turkic

Öz

One of the common situations encountered in the process of learning a language or dialect is that learners often avoid using certain grammatical structures of the target language or dialect in their text production and transfer. Instead, they apply various strategies in both spoken and written forms. For example, a Kyrgyz speaker learning Turkish may express an indefinite future tense by using a definite future tense, saying or writing the sentence "Siz bize söylersiniz" (You will tell us) as "Siz bize söyleyeceksiniz" (You are going to tell us). Similarly, a Turkish learner, when translating a Kyrgyz text, might use tense markers to transform complex verb forms and clauses formed with adverbial participles into complete sentences. For instance, the phrase "kiçinekey balıktardı koygonun körüp," may be translated as "küçük balıklar gördü" (The small fish saw). These examples can be multiplied. In this study, the strategies used in the translation of a Kyrgyz text into Turkish are presented. Additionally, it introduces some translation strategies that have not previously been named or conceptualized in the literature. These proposed strategies are the avoidance strategy, association strategy, lexical transfer strategy, and literal translation strategy. When analyzing the strategies applied by the students in their translations, it is observed that certain strategies stand out more, particularly overgeneralization, summarization, guessing, association strategy, omission, and addition strategies. Upon examining the errors in the students' translations, it becomes clear that the mistakes primarily stem from a lack of knowledge, leading to lexical-semantic errors, spelling mistakes, as well as errors resulting from overgeneralization, summarization, and approximation. In some cases, the errors are caused by omission, where certain linguistic elements are omitted. This study sheds light on the various strategies learners use in the translation process and emphasizes the importance of identifying and addressing these strategies to enhance the teaching of Turkic dialects, particularly in the context of Kyrgyz-Turkish language learning.

Anahtar Kelimeler

avoidance strategy, error analysis, false analysis, Turkish Dialects

Kaynakça

• Akın, C. (2024). YABANCI DİL ÖĞRENİMİNDE ÇEVİRİ HATA-HATA ÇÖZÜMLEMELERİ VE STRATEJİLERİ: RUSÇA ÖRNEĞİ. Avrasya Dil Eğitimi Ve Araştırmaları Dergisi, 8(1), 1-11.
• Chamot, A. U., & Kupper, L. (1989). Learning strategies in foreign language instruction. Foreign Language Annals, 22(1), 13-24. https://doi.org/10.1111/j.1944-9720.1989.tb03138.x
• Corder, S. P. (1974). Error analysis. In J. P. B. Allen & S. P. Corder (Eds.), Techniques in applied linguistics. Oxford University Press.
• Corder, S. P. (1978). Strategies of communication. In C. Færch & G. Kasper (Eds.), Strategies in interlanguage communication (pp. 15-19). Longman.
• Çerçi, A., Güllü, H., & Uzun, M. (2016). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen öğrencilerin yazılı anlatımlarına yönelik hata çözümlemesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 15(4), 695-715. https://doi.org/10.21547/jss.256496
• Çetinkaya, G. (2015). Hata çözümlemesi: Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen B2 düzeyindeki öğrencilerin yazılı metinlerine ilişkin görünümler. International Journal of Languages, Education and Teaching, 3(1), 164-178. https://doi.org/10.18298/ijlet.199
• Elyıldırım, S. (2017). Avoidance strategy in foreign language production. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 231-242.
• Gürata, E. K. (2017). Karşılıklı konuşma stratejilerinin öğretiminin öğrencilerin konuşma becerisi gelişimine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Yabancı Dil Olarak Türkçe Araştırmaları Dergisi, 3, 77-95.
• İnan, K. (2014). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenen İranlıların yazılı anlatımlarının hata analizi bağlamında değerlendirilmesi. Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(9), 619-649. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.7276
• Khansir, A. A. (2012). Error analysis and second language acquisition. Theory and Practice in Language Studies, 2(5), 1027-1032. https://doi.org/10.4304/tpls.2.5.1027-1032
• Lott, D. (1983). Analysing and counteracting interference errors. English Language Teaching Journal, 37(3), 256-261. https://doi.org/10.1093/elt/37.3.256
• Richards, J. C. (1974). A noncontrastive approach to error analysis. In J. C. Richards (Ed.), Error analysis: Perspectives on second language acquisition (pp. 172-188). Longman.
• Tarone, E. (1977). Conscious communication strategies in interlanguage: A progress report. TESOL 77, 194-203. Tarone, E. (1980) Communication Strategies, Foreigner talk and repair in interlanguage? Language learning 30, 417-431.
• Varadi, T. (1980). Strategies of target language learner communication: message adjustment. International Review of Applied Linguistics, 6, 71–90.